Andreas

Verse Indeterminate Saxon

Hwæt! We gefrunan      on fyrndagum
twelfe under tunglum      tireadige hæleð,
þeodnes þegnas.      No hira þrym alæg
camprædenne      þonne cumbol hneotan,

5

syððan hie gedældon,      swa him dryhten sylf,
heofona heahcyning,      hlyt getæhte.
þæt wæron mære      men ofer eorðan,
frome folctogan      ond fyrdhwate,
rofe rincas,      þonne rond ond hand

10

on herefelda      helm ealgodon,
on meotudwange.      Wæs hira Matheus sum,
se mid Iudeum ongan      godspell ærest
wordum writan      wundorcræfte.
þam halig god      hlyt geteode

15

ut on þæt igland      þær ænig þa git
ellþeodigra      eðles ne mihte
blædes brucan.      Oft him bonena hand
on herefelda      hearde gesceode.
Eal wæs þæt mearcland      morðre bewunden,

20

feondes facne,      folcstede gumena,
hæleða eðel.      Næs þær hlafes wist
werum on þam wonge,      ne wæteres drync
to bruconne,      ah hie blod ond fel,
fira flæschoman,      feorrancumenra,

25

ðegon geond þa þeode.      Swelc wæs þeaw hira
þæt hie æghwylcne      ellðeodigra
dydan him to mose      meteþearfendum,
þara þe þæt ealand      utan sohte.
Swylc wæs þæs folces      freoðoleas tacen,

30

unlædra eafoð,      þæt hie eagena gesihð,
hettend heorogrimme,      heafodgimmas
agetton gealgmode      gara ordum.
Syððan him geblendan      bitere tosomne,
dryas þurh dwolcræft,      drync unheorne,

35

se onwende gewit,      wera ingeþanc,
heortan on hreðre,      (hyge wæs oncyrred),
þæt hie ne murndan      æfter mandreame,
hæleþ heorogrædige,      ac hie hig ond gærs
for meteleaste      meðe gedrehte.

40

þa wæs Matheus      to þære mæran byrig
cumen in þa ceastre.      þær wæs cirm micel
geond Mermedonia,      manfulra hloð,
fordenera gedræg,      syþþan deofles þegnas
geascodon      æðelinges sið.

45

Eodon him þa togenes,      garum gehyrsted,
lungre under linde,      (nalas late wæron),
eorre æscberend,      to þam orlege.
Hie þam halgan þær      handa gebundon
ond fæstnodon      feondes cræfte,

50

hæleð hellfuse,      ond his heafdes segl
abreoton mid billes ecge.      Hwæðre he in breostum þa git
herede in heortan      heofonrices weard,
þeah ðe he atres drync      atulne onfenge.
Eadig ond onmod,      he mid elne forð

55

wyrðode wordum      wuldres aldor,
heofonrices weard,      halgan stefne,
of carcerne.      Him wæs Cristes lof
on fyrhðlocan      fæste bewunden.
He þa wepende      weregum tearum

60

his sigedryhten      sargan reorde
grette, gumena brego,      geomran stefne,
weoruda wilgeofan,      ond þus wordum cwæð:
"Hu me elþeodige      inwitwrasne
searonet seowað!      A ic symles wæs

65

on wega gehwam      willan þines
georn on mode;      nu ðurh geohða sceal
dæde fremman      swa þa dumban neat.
þu ana canst      ealra gehygdo,
meotud mancynnes,      mod in hreðre.

70

Gif þin willa sie,      wuldres aldor,
þæt me wærlogan      wæpna ecgum,
sweordum, aswebban,      ic beo sona gearu
to adreoganne      þæt ðu, drihten min,
engla eadgifa,      eðelleasum,

75

dugeða dædfruma,      deman wille.
Forgif me to are,      ælmihtig god,
leoht on þissum life,      þy læs ic lungre scyle,
ablended in burgum,      æfter billhete
þurh hearmcwide      heorugrædigra,

80

laðra leodsceaðena,      leng þrowian
edwitspræce.      Ic to anum þe,
middangeardes weard,      mod staþolige,
fæste fyrhðlufan,      ond þe, fæder engla,
beorht blædgifa,      biddan wille

85

ðæt ðu me ne gescyrige      mid scyldhetum,
werigum wrohtsmiðum,      on þone wyrrestan,
dugoða demend,      deað ofer eorðan."
æfter þyssum wordum      com wuldres tacen
halig of heofenum,      swylce hadre segl

90

to þam carcerne.      þær gecyðed wearð
þæt halig god      helpe gefremede,
ða wearð gehyred      heofoncyninges stefn
wrætlic under wolcnum,      wordhleoðres sweg
mæres þeodnes.      He his maguþegne

95

under hearmlocan      hælo ond frofre
beadurofum abead      beorhtan stefne:
"Ic þe, Matheus,      mine sylle sybbe
under swegle.      Ne beo ðu on sefan to forht,
ne on mode ne murn.      Ic þe mid wunige

100

ond þe alyse      of þyssum leoðubendum,
ond ealle þa menigo      þe þe mid wuniað
on nearonedum.      þe is neorxnawang,
blæda beorhtost,      boldwela fægrost,
hama hyhtlicost,      halegum mihtum

105

torht ontyned.      þær ðu tyres most,
to widan feore      willan brucan.
Geþola þeoda þrea!      Nis seo þrah micel
þæt þe wærlogan      witebendum,
synnige ðurh searocræft,      swencan motan.

110

Ic þe Andreas      ædre onsende
to hleo ond to hroðre      in þas hæðenan burg.
He ðe alyseð      of þyssum leodhete.
Is to þære tide      tælmet hwile
emne mid soðe      seofon ond twentig

115

nihtgerimes,      þæt ðu of nede most,
sorgum geswenced,      sigore gewyrðod,
hweorfan of henðum      in gehyld godes."
Gewat him þa se halga      helm ælwihta,
engla scyppend,      to þam uplican

120

eðelrice.      He is on riht cyning,
staðolfæst styrend,      in stowa gehwam.
ða wæs Matheus      miclum onbryrded
niwan stefne.      Nihthelm toglad,
lungre leorde.      Leoht æfter com,

125

dægredwoma.      Duguð samnade,
hæðne hildfrecan,      heapum þrungon,
(guðsearo gullon,      garas hrysedon),
bolgenmode,      under bordhreoðan.
Woldon cunnian      hwæðer cwice lifdon

130

þa þe on carcerne      clommum fæste
hleoleasan wic      hwile wunedon,
hwylcne hie to æte      ærest mihton
æfter fyrstmearce      feores berædan.
Hæfdon hie on rune      ond on rimcræfte

135

awriten, wælgrædige,      wera endestæf,
hwænne hie to mose      meteþearfendum
on þære werþeode      weorðan sceoldon.
Cirmdon caldheorte,      (corðor oðrum getang),
reðe ræsboran.      Rihtes ne gimdon,

140

meotudes mildse.      Oft hira mod onwod
under dimscuan      deofles larum,
þonne hie unlædra      eafeðum gelyfdon.
Hie ða gemetton      modes glawne,
haligne hæle,      under heolstorlocan

145

bidan beadurofne      þæs him beorht cyning,
engla ordfruma,      unnan wolde.
ða wæs first agan      frumrædenne
þinggemearces      butan þrim nihtum,
swa hit wælwulfas      awriten hæfdon

150

þæt hie banhringas      abrecan þohton,
lungre tolysan      lic ond sawle,
ond þonne todælan      duguðe ond geogoðe,
werum to wiste      ond to wilþege,
fæges flæschoman.      Feorh ne bemurndan,

155

grædige guðrincas,      hu þæs gastes sið
æfter swyltcwale      geseted wurde.
Swa hie symble ymb þritig      þing gehedon
nihtgerimes;      wæs him neod micel
þæt hie tobrugdon      blodigum ceaflum

160

fira flæschoman      him to foddorþege.
þa wæs gemyndig,      se ðe middangeard
gestaðelode      strangum mihtum,
hu he in ellþeodigum      yrmðum wunode,
belocen leoðubendum,      þe oft his lufan adreg

165

for Ebreum      ond Israhelum;
swylce he Iudea      galdorcræftum
wiðstod stranglice.      þa sio stefn gewearð
gehered of heofenum,      þær se halga wer
in Achaia,      Andreas, wæs,

170

(leode lærde      on lifes weg),
þa him cirebaldum      cininga wuldor,
meotud mancynnes,      modhord onleac,
weoruda drihten,      ond þus wordum cwæð:
"ðu scealt feran      ond frið lædan,

175

siðe gesecan,      þær sylfætan
eard weardigað,      eðel healdaþ
morðorcræftum.      Swa is þære menigo þeaw
þæt hie uncuðra      ængum ne willað
on þam folcstede      feores geunnan

180

syþþan manfulle      on Mermedonia
onfindaþ feasceaftne.      þær sceall feorhgedal,
earmlic ylda cwealm,      æfter wyrþan.
ðær ic seomian wat      þinne sigebroðor
mid þam burgwarum      bendum fæstne.

185

Nu bið fore þreo niht      þæt he on þære þeode sceal
fore hæðenra      handgewinne
þurh gares gripe      gast onsendan,
ellorfusne,      butan ðu ær cyme."
ædre him Andreas      agef andsware:

190

"Hu mæg ic, dryhten min,      ofer deop gelad
fore gefremman      on feorne weg
swa hrædlice,      heofona scyppend,
wuldres waldend,      swa ðu worde becwist?
ðæt mæg engel þin      eað geferan,

195

halig of heofenum      con him holma begang,
sealte sæstreamas      ond swanrade,
waroðfaruða gewinn      ond wæterbrogan,
wegas ofer widland.      Ne synt me winas cuðe,
eorlas elþeodige,      ne þær æniges wat

200

hæleða gehygdo,      ne me herestræta
ofer cald wæter      cuðe sindon."
Him ða ondswarude      ece dryhten:
"Eala, Andreas,      þæt ðu a woldest
þæs siðfætes      sæne weorþan!

205

Nis þæt uneaðe      eallwealdan gode
to gefremmanne      on foldwege,
ðæt sio ceaster hider      on þas cneorisse
under swegles gang      aseted wyrðe,
breogostol breme,      mid þam burgwarum,

210

gif hit worde becwið      wuldres agend.
Ne meaht ðu þæs siðfætes      sæne weorðan,
ne on gewitte to wac,      gif ðu wel þencest
wið þinne waldend      wære gehealdan,
treowe tacen.      Beo ðu on tid gearu;

215

ne mæg þæs ærendes      ylding wyrðan.
ðu scealt þa fore geferan      ond þin feorh beran
in gramra gripe,      ðær þe guðgewinn
þurh hæðenra      hildewoman,
beorna beaducræft,      geboden wyrðeð.

220

Scealtu æninga      mid ærdæge,
emne to morgene,      æt meres ende
ceol gestigan      ond on cald wæter
brecan ofer bæðweg.      Hafa bletsunge
ofer middangeard      mine, þær ðu fere!"

225

Gewat him þa se halga      healdend ond wealdend,
upengla fruma,      eðel secan,
middangeardes weard,      þone mæran ham,
þær soðfæstra      sawla moton
æfter lices hryre      lifes brucan.

230

þa wæs ærende      æðelum cempan
aboden in burgum,      ne wæs him bleað hyge,
ah he wæs anræd      ellenweorces,
heard ond higerof,      nalas hildlata,
gearo, guðe fram,      to godes campe.

235

Gewat him þa on uhtan      mid ærdæge
ofer sandhleoðu      to sæs faruðe,
þriste on geþance,      ond his þegnas mid,
gangan on greote.      Garsecg hlynede,
beoton brimstreamas.      Se beorn wæs on hyhte,

240

syðþan he on waruðe      widfæðme scip
modig gemette.      þa com morgentorht
beacna beorhtost      ofer breomo sneowan,
halig of heolstre.      Heofoncandel blac
ofer lagoflodas.      He ðær lidweardas,

245

þrymlice þry      þegnas gemette,
modiglice menn,      on merebate
sittan siðfrome,      swylce hie ofer sæ comon.
þæt wæs drihten sylf,      dugeða wealdend,
ece ælmihtig,      mid his englum twam.

250

Wæron hie on gescirplan      scipferendum,
eorlas onlice      ealiðendum,
þonne hie on flodes fæðm      ofer feorne weg
on cald wæter      ceolum lacað.
Hie ða gegrette,      se ðe on greote stod,

255

fus on faroðe,      fægn reordade:
"Hwanon comon ge      ceolum liðan,
macræftige menn,      on mereþissan,
ane ægflotan?      Hwanon eagorstream
ofer yða gewealc      eowic brohte?"

260

Him ða ondswarode      ælmihti god,
swa þæt ne wiste,      se ðe þæs wordes bad,
hwæt se manna wæs      meðelhegendra,
þe he þær on waroðe      wiðþingode:
"We of Marmedonia      mægðe syndon

265

feorran geferede.      Us mid flode bær
on hranrade      heahstefn naca,
snellic sæmearh,      snude bewunden,
oðþæt we þissa leoda      land gesohton,
wære bewrecene,      swa us wind fordraf."

270

Him þa Andreas      eaðmod oncwæð:
"Wolde ic þe biddan,      þeh ic þe beaga lyt,
sincweorðunga,      syllan meahte,
þæt ðu us gebrohte      brante ceole,
hea hornscipe,      ofer hwæles eðel

275

on þære mægðe.      Bið ðe meorð wið god,
þæt ðu us on lade      liðe weorðe."
Eft him ondswarode      æðelinga helm
of yðlide,      engla scippend:
"Ne magon þær gewunian      widferende,

280

ne þær elþeodige      eardes brucað,
ah in þære ceastre      cwealm þrowiað,
þa ðe feorran þyder      feorh gelædaþ,
ond þu wilnast nu      ofer widne mere
þæt ðu on þa fægðe      þine feore spilde."

285

Him þa Andreas      agef ondsware:
"Usic lust hweteð      on þa leodmearce,
mycel modes hiht,      to þære mæran byrig,
þeoden leofesta,      gif ðu us þine wilt
on merefaroðe      miltse gecyðan."

290

Him ondswarode      engla þeoden,
neregend fira,      of nacan stefne:
"We ðe estlice      mid us willað
ferigan freolice      ofer fisces bæð
efne to þam lande      þær þe lust myneð

295

to gesecanne,      syððan ge eowre
gafulrædenne      agifen habbað,
sceattas gescrifene,      swa eow scipweardas,
aras ofer yðbord,      unnan willað."
Him þa ofstlice      Andreas wið,

300

wineþearfende,      wordum mælde:
"Næbbe ic fæted gold      ne feohgestreon,
welan ne wiste      ne wira gespann,
landes ne locenra beaga,      þæt ic þe mæge lust ahwettan,
willan in worulde,      swa ðu worde becwist."

305

Him þa beorna breogo,      þær he on bolcan sæt,
ofer waroða geweorp      wiðþingode:
"Hu gewearð þe þæs,      wine leofesta,
ðæt ðu sæbeorgas      secan woldes,
merestreama gemet,      maðmum bedæled,

310

ofer cald cleofu      ceoles neosan?
Nafast þe to frofre      on faroðstræte
hlafes wiste      ne hlutterne
drync to dugoðe.      Is se drohtað strang
þam þe lagolade      lange cunnaþ."

315

ða him Andreas      ðurh ondsware,
wis on gewitte,      wordhord onleac:
"Ne gedafenað þe,      nu þe dryhten geaf
welan ond wiste      ond woruldspede,
ðæt ðu ondsware      mid oferhygdum,

320

sece sarcwide.      Selre bið æghwam
þæt he eaðmedum      ellorfusne
oncnawe cuðlice,      swa þæt Crist bebead,
þeoden þrymfæst.      We his þegnas synd
gecoren to cempum.      He is cyning on riht,

325

wealdend ond wyrhta      wuldorþrymmes,
an ece god      eallra gesceafta,
swa he ealle befehð      anes cræfte,
hefon ond eorðan,      halgum mihtum,
sigora selost.      He ðæt sylfa cwæð,

330

fæder folca gehwæs,      ond us feran het
geond ginne grund      gasta streonan:
'Farað nu geond ealle      eorðan sceatas
emne swa wide      swa wæter bebugeð,
oððe stedewangas      stræte gelicgaþ.

335

Bodiað æfter burgum      beorhtne geleafan
ofer foldan fæðm.      Ic eow freoðo healde.
Ne ðurfan ge on þa fore      frætwe lædan,
gold ne seolfor.      Ic eow goda gehwæs
on eowerne agenne dom      est ahwette.'

340

Nu ðu seolfa miht      sið userne
gehyran hygeþancol.      Ic sceal hraðe cunnan
hwæt ðu us to duguðum      gedon wille."
Him þa ondswarode      ece dryhten:
"Gif ge syndon þegnas      þæs þe þrym ahof

345

ofer middangeard,      swa ge me secgaþ,
ond ge geheoldon þæt eow      se halga bead,
þonne ic eow mid gefean      ferian wille
ofer brimstreamas,      swa ge benan sint."
þa in ceol stigon      collenfyrhðe,

350

ellenrofe,      æghwylcum wearð
on merefaroðe      mod geblissod.
ða ofer yða geswing      Andreas ongann
mereliðendum      miltsa biddan
wuldres aldor,      ond þus wordum cwæð:

355

"Forgife þe dryhten      domweorðunga,
willan in worulde      ond in wuldre blæd,
meotud manncynnes,      swa ðu me hafast
on þyssum siðfæte      sybbe gecyðed!"
Gesæt him þa se halga      helmwearde neah,

360

æðele be æðelum.      æfre ic ne hyrde
þon cymlicor      ceol gehladenne
heahgestreonum.      Hæleð in sæton,
þeodnas þrymfulle,      þegnas wlitige.
ða reordode      rice þeoden,

365

ece ælmihtig,      heht his engel gan,
mærne maguþegn,      ond mete syllan,
frefran feasceafte      ofer flodes wylm,
þæt hie þe eað mihton      ofer yða geþring
drohtaþ adreogan.      þa gedrefed wearð,

370

onhrered hwælmere.      Hornfisc plegode,
glad geond garsecg,      ond se græga mæw
wælgifre wand.      Wedercandel swearc,
windas weoxon,      wægas grundon,
streamas styredon,      strengas gurron,

375

wædo gewætte.      Wæteregsa stod
þreata þryðum.      þegnas wurdon
acolmode.      ænig ne wende
þæt he lifgende      land begete,
þara þe mid Andreas      on eagorstream

380

ceol gesohte.      Næs him cuð þa gyt
hwa þam sæflotan      sund wisode.
Him þa se halga      on holmwege
ofer argeblond,      Andreas þa git,
þegn þeodenhold,      þanc gesægde,

385

ricum ræsboran,      þa he gereordod wæs:
"ðe þissa swæsenda      soðfæst meotud,
lifes leohtfruma,      lean forgilde,
weoruda waldend,      ond þe wist gife,
heofonlicne hlaf,      swa ðu hyldo wið me

390

ofer firigendstream      freode gecyðdest!
Nu synt geþreade      þegnas mine,
geonge guðrincas.      Garsecg hlymmeð,
geofon geotende.      Grund is onhrered,
deope gedrefed,      duguð is geswenced,

395

modigra mægen      myclum gebysgod."
Him of helman oncwæð      hæleða scyppend:
"Læt nu geferian      flotan userne,
lid to lande      ofer lagufæsten,
ond þonne gebidan      beornas þine,

400

aras on earde,      hwænne ðu eft cyme."
Edre him þa eorlas      agefan ondsware,
þegnas þrohthearde,      þafigan ne woldon
ðæt hie forleton      æt lides stefnan
leofne lareow      ond him land curon:

405

"Hwider hweorfað we      hlafordlease,
geomormode,      gode orfeorme,
synnum wunde,      gif we swicað þe?
We bioð laðe      on landa gehwam,
folcum fracoðe,      þonne fira bearn,

410

ellenrofe,      æht besittaþ,
hwylc hira selost      symle gelæste
hlaforde æt hilde,      þonne hand ond rond
on beaduwange      billum forgrunden
æt niðplegan      nearu þrowedon."

415

þa reordade      rice þeoden,
wærfæst cining,      word stunde ahof:
"Gif ðu þegn sie      þrymsittendes,
wuldorcyninges,      swa ðu worde becwist,
rece þa gerynu,      hu he reordberend

420

lærde under lyfte.      Lang is þes siðfæt
ofer fealuwne flod;      frefra þine
mæcgas on mode.      Mycel is nu gena
lad ofer lagustream,      land swiðe feorr
to gesecanne.      Sund is geblonden,

425

grund wið greote.      God eaðe mæg
heaðoliðendum      helpe gefremman."
Ongan þa gleawlice      gingran sine,
wuldorspedige weras      wordum trymman:
"Ge þæt gehogodon,      þa ge on holm stigon,

430

þæt ge on fara folc      feorh gelæddon,
ond for dryhtnes lufan      deað þrowodon,
on ælmyrcna      eðelrice
sawle gesealdon.      Ic þæt sylfa wat,
þæt us gescyldeð      scyppend engla,

435

weoruda dryhten.      Wæteregesa sceal,
geðyd ond geðreatod      þurh þryðcining,
lagu lacende,      liðra wyrðan.
Swa gesælde iu,      þæt we on sæbate
ofer waruðgewinn      wæda cunnedan,

440

faroðridende.      Frecne þuhton
egle ealada.      Eagorstreamas
beoton bordstæðu,      brim oft oncwæð,
yð oðerre.      Hwilum upp astod
of brimes bosme      on bates fæðm

445

egesa ofer yðlid.      ælmihtig þær,
meotud mancynnes,      on mereþyssan
beorht basnode.      Beornas wurdon
forhte on mode,      friðes wilnedon,
miltsa to mærum.      þa seo menigo ongan

450

clypian on ceole,      cyning sona aras,
engla eadgifa,      yðum stilde,
wæteres wælmum.      Windas þreade,
sæ sessade,      smylte wurdon
merestreama gemeotu.      ða ure mod ahloh

455

syððan we gesegon      under swegles gang
windas ond wægas      ond wæterbrogan
forhte gewordne      for frean egesan.
Forþan ic eow to soðe      secgan wille,
þæt næfre forlæteð      lifgende god

460

eorl on eorðan,      gif his ellen deah."
Swa hleoðrode      halig cempa,
ðeawum geþancul.      þegnas lærde
eadig oreta,      eorlas trymede,
oððæt hie semninga      slæp ofereode,

465

meðe be mæste.      Mere sweoðerade,
yða ongin      eft oncyrde,
hreoh holmþracu.      þa þam halgan wearð
æfter gryrehwile      gast geblissod.
Ongan ða reordigan      rædum snottor,

470

wis on gewitte,      wordlocan onspeonn:
"Næfre ic sælidan      selran mette,
macræftigran,      þæs ðe me þynceð,
rowend rofran,      rædsnotterran,
wordes wisran.      Ic wille þe,

475

eorl unforcuð,      anre nu gena
bene biddan,      þeah ic þe beaga lyt,
sincweorðunga,      syllan mihte,
fætedsinces.      Wolde ic freondscipe,
þeoden þrymfæst,      þinne, gif ic mehte,

480

begitan godne.      þæs ðu gife hleotest,
haligne hyht      on heofonþrymme,
gif ðu lidwerigum      larna þinra
este wyrðest.      Wolde ic anes to ðe,
cynerof hæleð,      cræftes neosan,

485

ðæt ðu me getæhte,      nu þe tir cyning
ond miht forgef,      manna scyppend,
hu ðu wægflotan      wære bestemdon,
sæhengeste,      sund wisige.
Ic wæs on gifeðe      iu ond nu þa

490

syxtyne siðum      on sæbate,
mere hrerendum      mundum freorig,
eagorstreamas,      (is ðys ane ma),
swa ic æfre ne geseah      ænigne mann,
þryðbearn hæleða,      þe gelicne,

495

steoran ofer stæfnan.      Streamwelm hwileð,
beateþ brimstæðo.      Is þes bat ful scrid,
færeð famigheals,      fugole gelicost
glideð on geofone.      Ic georne wat
þæt ic æfre ne geseah      ofer yðlade

500

on sæleodan      syllicran cræft.
Is þon geliccost      swa he on landsceare
stille stande,      þær hine storm ne mæg,
wind awecgan,      ne wæterflodas
brecan brondstæfne,      hwæðere on brim snoweð

505

snel under segle.      ðu eart seolfa geong,
wigendra hleo,      nalas wintrum frod,
hafast þe on fyrhðe,      faroðlacende,
eorles ondsware.      æghwylces canst
worda for worulde      wislic andgit."

510

Him ondswarode      ece dryhten:
"Oft þæt gesæleð,      þæt we on sælade,
scipum under scealcum,      þonne sceor cymeð,
brecað ofer bæðweg,      brimhengestum.
Hwilum us on yðum      earfoðlice

515

gesæleð on sæwe,      þeh we sið nesan,
frecne geferan.      Flodwylm ne mæg
manna ænigne      ofer meotudes est
lungre gelettan:      ah him lifes geweald,
se ðe brimu bindeð,      brune yða

520

ðyð ond þreatað.      He þeodum sceal
racian mid rihte,      se ðe rodor ahof
ond gefæstnode      folmum sinum,
worhte ond wreðede,      wuldras fylde
beorhtne boldwelan,      swa gebledsod wearð

525

engla eðel      þurh his anes miht.
Forþan is gesyne,      soð orgete,
cuð oncnawen,      þæt ðu cyninges eart
þegen geþungen,      þrymsittendes,
forþan þe sona      sæholm oncneow,

530

garsecges begang,      þæt ðu gife hæfdes
haliges gastes.      Hærn eft onwand,
aryða geblond.      Egesa gestilde,
widfæðme wæg.      Wædu swæðorodon
seoðþan hie ongeton      þæt ðe god hæfde

535

wære bewunden,      se ðe wuldres blæd
gestaðolade      strangum mihtum."
þa hleoðrade      halgan stefne
cempa collenferhð,      cyning wyrðude,
wuldres waldend,      ond þus wordum cwæð:

540

"Wes ðu gebledsod,      brego mancynnes,
dryhten hælend!      A þin dom lyfað!
Ge neh ge feor      is þin nama halig,
wuldre gewlitegad      ofer werþeoda,
miltsum gemærsod.      Nænig manna is

545

under heofonhwealfe,      hæleða cynnes,
ðætte areccan mæg      oððe rim wite
hu ðrymlice,      þeoda baldor,
gasta geocend,      þine gife dælest.
Huru is gesyne,      sawla nergend,

550

þæt ðu þissum hysse      hold gewurde
ond hine geongne      geofum wyrðodest,
wis on gewitte      ond wordcwidum.
Ic æt efenealdum      æfre ne mette
on modsefan      maran snyttro."

555

Him ða of ceole oncwæð      cyninga wuldor,
frægn fromlice      fruma ond ende:
"Saga, þances gleaw      þegn, gif ðu cunne,
hu ðæt gewurde      be werum tweonum,
þæt ða arleasan      inwidþancum,

560

Iudea cynn      wið godes bearne
ahof hearmcwide.      Hæleð unsælige
no ðær gelyfdon      in hira liffruman,
grome gealgmode,      þæt he god wære,
þeah ðe he wundra feala      weorodum gecyðde,

565

sweotulra ond gesynra.      Synnige ne mihton
oncnawan þæt cynebearn,      se ðe acenned wearð
to hleo ond to hroðre      hæleða cynne,
eallum eorðwarum.      æþelinge weox
word ond wisdom,      ah he þara wundra a,

570

domagende,      dæl nænigne
frætre þeode      beforan cyðde."
Him ða Andreas      agef andsware:
"Hu mihte þæt gewyrðan      in werþeode,
þæt ðu ne gehyrde      hælendes miht,

575

gumena leofost,      hu he his gif cyðde
geond woruld wide,      wealdendes bearn?
Sealde he dumbum gesprec,      deafe gehyrdon,
healtum ond hreofum      hyge blissode,
ða þe limseoce      lange wæron,

580

werige, wanhale,      witum gebundene,
æfter burhstedum      blinde gesegon.
Swa he on grundwæge      gumena cynnes
manige missenlice      men of deaðe
worde awehte.      Swylce he eac wundra feala

585

cynerof cyðde      þurh his cræftes miht.
He gehalgode      for heremægene
win of wætere      ond wendan het,
beornum to blisse,      on þa beteran gecynd.
Swylce he afedde      of fixum twam

590

ond of fif hlafum      fira cynnes
fif ðusendo.      Feðan sæton,
reonigmode,      reste gefegon,
werige æfter waðe,      wiste þegon,
menn on moldan,      swa him gemedost wæs.

595

Nu ðu miht gehyran,      hyse leofesta,
hu us wuldres weard      wordum ond dædum
lufode in life,      ond þurh lare speon
to þam fægeran gefean,      þær freo moton,
eadige mid englum,      eard weardigan,

600

þa ðe æfter deaðe      dryhten secað."
ða gen weges weard      wordhord onleac,
beorn ofer bolcan,      beald reordade:
"Miht ðu me gesecgan,      þæt ic soð wite,
hwæðer wealdend þin      wundor on eorðan,

605

þa he gefremede      nalas feam siðum,
folcum to frofre      beforan cyðde,
þær bisceopas      ond boceras
ond ealdormenn      æht besæton,
mæðelhægende?      Me þæt þinceð,

610

ðæt hie for æfstum      inwit syredon
þurh deopne gedwolan.      Deofles larum
hæleð hynfuse      hyrdon to georne,
wraðum wærlogan.      Hie seo wyrd beswac,
forleolc ond forlærde.      Nu hie lungre sceolon,

615

werige mid werigum,      wræce þrowian,
biterne bryne      on banan fæðme."
Him ða Andreas      agef ondsware:
"Secge ic ðe to soðe      ðæt he swiðe oft
beforan fremede      folces ræswum

620

wundor æfter wundre      on wera gesiehðe,
swylce deogollice      dryhten gumena
folcræd fremede,      swa he to friðe hogode."
Him ondswarode      æðelinga helm:
"Miht ðu, wis hæleð,      wordum gesecgan,

625

maga mode rof,      mægen þa he cyðde,
deormod on digle,      ða mid dryhten oft,
rodera rædend,      rune besæton?"
Him þa Andreas      ondsware agef:
"Hwæt frinest ðu me,      frea leofesta,

630

wordum wrætlicum,      ond þe wyrda gehwære
þurh snyttra cræft      soð oncnawest?"
ða git him wæges weard      wiðþingode:
"Ne frine ic ðe for tæle      ne ðurh teoncwide
on hranrade,      ac min hige blissað,

635

wynnum wridað,      þurh þine wordlæðe,
æðelum ecne.      Ne eom ic ana ðæt,
ac manna gehwam      mod bið on hyhte,
fyrhð afrefred,      þam þe feor oððe neah
on mode geman      hu se maga fremede,

640

godbearn on grundum.      Gastas hweorfon,
sohton siðfrome      swegles dreamas,
engla eðel      þurh þa æðelan miht."
Edre him Andreas      agef ondsware:
"Nu ic on þe sylfum      soð oncnawe,

645

wisdomes gewit,      wundorcræfte
sigesped geseald,      (snyttrum bloweð,
beorhtre blisse,      breost innanweard),
nu ic þe sylfum      secgan wille
oor ond ende,      swa ic þæs æðelinges

650

word ond wisdom      on wera gemote
þurh his sylfes muð      symle gehyrde.
Oft gesamnodon      side herigeas,
folc unmæte,      to frean dome,
þær hie hyrcnodon      haliges lare.

655

ðonne eft gewat      æðelinga helm,
beorht blædgifa,      in bold oðer,
ðær him togenes,      god herigende,
to ðam meðelstede      manige comon,
snottre selerædend.      Symble gefegon,

660

beornas bliðheorte,      burhweardes cyme.
Swa gesælde iu      þæt se sigedema
ferde, frea mihtig.      Næs þær folces ma
on siðfate,      sinra leoda,
nemne ellefne      orettmæcgas,

665

geteled tireadige.      He wæs twelfta sylf.
þa we becomon      to þam cynestole,
þær getimbred wæs      tempel dryhtnes,
heah ond horngeap,      hæleðum gefrege,
wuldre gewlitegod.      Huscworde ongan

670

þurh inwitðanc      ealdorsacerd
herme hyspan,      hordlocan onspeon,
wroht webbade.      He on gewitte oncneow
þæt we soðfæstes      swaðe folgodon,
læston larcwide.      He lungre ahof

675

woðe wiðerhydig      wean onblonden:
'Hwæt, ge syndon earme      ofer ealle menn!
Wadað widlastas,      weorn geferað
earfoðsiða,      ellþeodiges nu
butan leodrihte      larum hyrað,

680

eadiges orhlytte      æðeling cyðað,
secgað soðlice      þæt mid suna meotudes
drohtigen dæghwæmlice.      þæt is duguðum cuð
hwanon þam ordfruman      æðelu onwocon.
He wæs afeded      on þysse folcsceare,

685

cildgeong acenned      mid his cneomagum.
þus syndon haten      hamsittende,
fæder ond modur,      þæs we gefrægen habbað
þurh modgemynd,      Maria ond Ioseph.
Syndon him on æðelum      oðere twegen

690

beornas geborene,      broðorsybbum,
suna Iosephes,      Simon ond Iacob.'
Swa hleoðrodon      hæleða ræswan,
dugoð domgeorne,      dyrnan þohton
meotudes mihte.      Man eft gehwearf,

695

yfel endeleas,      þær hit ær aras.
þa se þeoden gewat      þegna heape
fram þam meðelstede      mihtum geswiðed,
dugeða dryhten,      secan digol land.
He þurh wundra feala      on þam westenne

700

cræfta gecyðde      þæt he wæs cyning on riht
ofer middangeard,      mægene geswiðed,
waldend ond wyrhta      wuldorþrymmes,
an ece god      eallra gesceafta.
Swylce he oðerra      unrim cyðde

705

wundorworca      on wera gesyhðe.
Syþþan eft gewat      oðre siðe
getrume mycle,      þæt he in temple gestod,
wuldres aldor.      Wordhleoðor astag
geond heahræced.      Haliges lare

710

synnige ne swulgon,      þeah he soðra swa feala
tacna gecyðde,      þær hie to segon.
Swylce he wrætlice      wundor agræfene,
anlicnesse      engla sinra
geseh, sigora frea,      on seles wage,

715

on twa healfe      torhte gefrætwed,
wlitige geworhte.      He worde cwæð:
'ðis is anlicnes      engelcynna
þæs bremestan      þe mid þam burgwarum
in þære ceastre is.      Cheruphim et Seraphim

720

þa on swegeldreamum      syndon nemned.
Fore onsyne      ecan dryhtnes
standað stiðferðe,      stefnum herigað,
halgum hleoðrum,      heofoncyninges þrym,
meotudes mundbyrd.      Her amearcod is

725

haligra hiw,      þurh handmægen
awriten on wealle      wuldres þegnas.'
þa gen worde cwæð      weoruda dryhten,
heofonhalig gast,      fore þam heremægene:
'Nu ic bebeode      beacen ætywan,

730

wundor geweorðan      on wera gemange,
ðæt þeos onlicnes      eorðan sece,
wlitig of wage,      ond word sprece,
secge soðcwidum,      (þy sceolon gelyfan
eorlas on cyððe),      hwæt min æðelo sien.'

735

Ne dorste þa forhylman      hælendes bebod
wundor fore weorodum,      ac of wealle ahleop,
frod fyrngeweorc,      þæt he on foldan stod,
stan fram stane.      Stefn æfter cwom,
hlud þurh heardne,      hleoðor dynede,

740

wordum wemde.      Wrætlic þuhte
stiðhycgendum      stanes ongin.
Septe sacerdas      sweotolum tacnum,
witig werede      ond worde cwæð:
'Ge synd unlæde,      earmra geþohta

745

searowum beswicene,      oððe sel nyton,
mode gemyrde.      Ge mon cigað
godes ece bearn,      þone þe grund ond sund,
heofon ond eorðan      ond hreo wægas,
salte sæstreamas      ond swegl uppe

750

amearcode      mundum sinum.
þis is se ilca      ealwalda god
ðone on fyrndagum      fæderas cuðon.
He Abrahame      ond Isace
ond Iocobe      gife bryttode,

755

welum weorðode,      wordum sægde
ærest Habrahame      æðeles geþingu,
þæt of his cynne      cenned sceolde
weorðan wuldres god.      Is seo wyrd mid eow
open, orgete,      magan eagum nu

760

geseon sigores god,      swegles agend.'
æfter þyssum wordum      weorud hlosnode
geond þæt side sel,      (swigodon ealle),
ða ða yldestan      eft ongunnon
secgan synfulle,      (soð ne oncneowan),

765

þæt hit drycræftum      gedon wære,
scingelacum,      þæt se scyna stan
mælde for mannum.      Man wridode
geond beorna breost,      brandhata nið
weoll on gewitte,      weorm blædum fag,

770

attor ælfæle.      þær orcnawe wearð
þurh teoncwide      tweogende mod,
mæcga misgehygd      morðre bewunden.
ða se þeoden bebead      þryðweorc faran,
stan on stræte      of stedewange,

775

ond forð gan      foldweg tredan,
grene grundas,      godes ærendu
larum lædan      on þa leodmearce
to Channaneum,      cyninges worde
beodan Habrahame      mid his eaforum twæm

780

of eorðscræfe      ærest fremman,
lætan landreste,      leoðo gadrigean,
gaste onfon      ond geogoðhade,
edniwinga      andweard cuman,
frode fyrnweotan,      folce gecyðan,

785

hwylcne hie god mihtum      ongiten hæfdon.
Gewat he þa feran,      swa him frea mihtig,
scyppend wera,      gescrifen hæfde,
ofer mearcpaðu,      þæt he on Mambre becom
beorhte blican,      swa him bebead meotud,

790

þær þa lichoman      lange þrage,
heahfædera hra,      beheled wæron.
Het þa ofstlice      up astandan
Habraham ond Isaac,      æðeling þriddan
Iacob of greote      to godes geþinge,

795

sneome of slæpe þæm fæstan.      Het hie to þam siðe gyrwan,
faran to frean dome.      Sceoldon hie þam folce gecyðan
hwa æt frumsceafte      furðum teode
eorðan eallgrene      ond upheofon,
hwær se wealdend wære      þe þæt weorc staðolade.

800

Ne dorston þa gelettan      leng owihte
wuldorcyninges word.      Geweotan ða ða witigan þry
modige mearcland tredan.      Forlætan moldern wunigean
open eorðscræfu,      woldon hie ædre gecyðan
frumweorca fæder.      þa þæt folc gewearð

805

egesan geaclod,      þær þa æðelingas
wordum weorðodon      wuldres aldor.
Hie ða ricene het      rices hyrde
to eadwelan      oþre siðe
secan mid sybbe      swegles dreamas,

810

ond þæs to widan feore      willum neotan.
Nu ðu miht gehyran,      hyse leofesta,
hu he wundra worn      wordum cyðde,
swa þeah ne gelyfdon      larum sinum
modblinde menn.      Ic wat manig nu gyt

815

mycel mære spell      ðe se maga fremede,
rodera rædend,      ða ðu aræfnan ne miht,
hreðre behabban,      hygeþances gleaw."
þus Andreas      ondlangne dæg
herede hleoðorcwidum      haliges lare,

820

oððæt hine semninga      slæp ofereode
on hronrade      heofoncyninge neh.
ða gelædan het      lifes brytta
ofer yða geþræc      englas sine,
fæðmum ferigean      on fæder wære

825

leofne mid lissum      ofer lagufæsten,
oððæt sæwerige      slæp ofereode.
þurh lyftgelac      on land becwom
to þære ceastre      þe him cining engla
     ða þa aras siðigean,

830

eadige on upweg,      eðles neosan.
Leton þone halgan      be herestræte
swefan on sybbe      under swegles hleo,
bliðne bidan      burhwealle neh,
his niðhetum,      nihtlangne fyrst,

835

oðþæt dryhten forlet      dægcandelle
scire scinan.      Sceadu sweðerodon,
wonn under wolcnum.      þa com wederes blæst,
hador heofonleoma,      ofer hofu blican.
Onwoc þa wiges heard,      (wang sceawode),

840

fore burggeatum.      Beorgas steape,
hleoðu hlifodon,      ymbe harne stan
tigelfagan trafu,      torras stodon,
windige weallas.      þa se wisa oncneow
þæt he Marmedonia      mægðe hæfde

845

siðe gesohte,      swa him sylf bebead,
þa he him fore gescraf,      fæder mancynnes.
Geseh he þa on greote      gingran sine,
beornas beadurofe,      biryhte him
swefan on slæpe.      He sona ongann

850

wigend weccean,      ond worde cwæð:
"Ic eow secgan mæg      soð orgete,
þæt us gystrandæge      on geofones stream
ofer arwelan      æðeling ferede.
In þam ceole wæs      cyninga wuldor,

855

waldend werðeode.      Ic his word oncneow,
þeh he his mægwlite      bemiðen hæfde."
Him þa æðelingas      ondsweorodon,
geonge gencwidum,      gastgerynum:
"We ðe, Andreas,      eaðe gecyðað

860

sið userne,      þæt ðu sylfa miht
ongitan gleawlice      gastgehygdum.
Us sæwerige      slæp ofereode.
þa comon earnas      ofer yða wylm
faran on flyhte,      feðerum hremige,

865

us ofslæpendum      sawle abrugdon,
mid gefean feredon      flyhte on lyfte,
brehtmum bliðe,      beorhte ond liðe.
Lissum lufodon      ond in lofe wunedon,
þær wæs singal sang      ond swegles gong,

870

wlitig weoroda heap      ond wuldres þreat.
Utan ymbe æðelne      englas stodon,
þegnas ymb þeoden,      þusendmælum,
heredon on hehðo      halgan stefne
dryhtna dryhten.      Dream wæs on hyhte.

875

We ðær heahfæderas      halige oncneowon
ond martyra      mægen unlytel,
sungon sigedryhtne      soðfæstlic lof,
dugoð domgeorne.      þær wæs Dauid mid,
eadig oretta,      Essages sunu,

880

for Crist cumen,      cining Israhela.
Swylce we gesegon      for suna meotudes,
æðelum ecne,      eowic standan,
twelfe getealde,      tireadige hæleð.
Eow þegnodon      þrymsittende,

885

halige heahenglas.      ðam bið hæleða well
þe þara blissa      brucan moton.
þær wæs wuldres wynn,      wigendra þrym,
æðelic onginn,      næs þær ænigum gewinn.
þam bið wræcsið witod,      wite geopenad,

890

þe þara gefeana sceal      fremde weorðan,
hean hwearfian,      þonne heonon gangaþ."
þa wæs modsefa      myclum geblissod
haliges on hreðre,      syðþan hleoðorcwide
gingran gehyrdon,      þæt hie god wolde

895

onmunan swa mycles      ofer menn ealle,
ond þæt word gecwæð      wigendra hleo:
"Nu ic, god dryhten,      ongiten hæbbe
þæt ðu on faroðstræte      feor ne wære,
cyninga wuldur,      þa ic on ceol gestah,

900

ðeh ic on yðfare,      engla þeoden,
gasta geocend,      ongitan ne cuðe.
Weorð me nu milde,      meotud ælmihtig,
bliðe, beorht cyning!      Ic on brimstreame
spræc worda worn,      wat æfter nu

905

hwa me wyrðmyndum      on wudubate
ferede ofer flodas.      þæt is frofre gast
hæleða cynne.      þær is help gearu,
milts æt mærum,      manna gehwylcum,
sigorsped geseald,      þam þe seceð to him."

910

ða him fore eagum      onsyne wearð
æðeling oðywed      in þa ilcan tid,
cining cwicera gehwæs,      þurh cnihtes had.
þa he worde cwæð,      wuldres aldor:
"Wes ðu, Andreas, hal,      mid þas willgedryht,

915

ferðgefeonde!      Ic þe friðe healde,
þæt þe ne moton      mangeniðlan,
grame grynsmiðas,      gaste gesceððan."
Feoll þa to foldan,      frioðo wilnode
wordum wis hæleð,      winedryhten frægn:

920

"Hu geworhte ic þæt,      waldend fira,
synnig wið seolfne,      sawla nergend,
þæt ic þe swa godne      ongitan ne meahte
on wægfære,      þær ic worda gespræc
minra for meotude      ma þonne ic sceolde?"

925

Him andswarode      ealwalda god:
"No ðu swa swiðe      synne gefremedest
swa ðu in Achaia      ondsæc dydest,
ðæt ðu on feorwegas      feran ne cuðe
ne in þa ceastre      becuman mehte,

930

þing gehegan      þreora nihta
fyrstgemearces,      swa ic þe feran het
ofer wega gewinn.      Wast nu þe gearwor
þæt ic eaðe mæg      anra gehwylcne
fremman ond fyrþran      freonda minra

935

on landa gehwylc,      þær me leofost bið.
Aris nu hrædlice,      ræd ædre ongit,
beorn gebledsod,      swa þe beorht fæder
geweorðað wuldorgifum      to widan aldre,
cræfte ond mihte.      ðu in þa ceastre gong

940

under burglocan,      þær þin broðor is.
Wat ic Matheus      þurh mænra hand
hrinen heorudolgum,      heafodmagan
searonettum beseted.      þu hine secan scealt,
leofne alysan      of laðra hete,

945

ond eal þæt mancynn      þe him mid wunige,
elþeodigra      inwitwrasnum,
bealuwe gebundene.      Him sceal bot hraðe
weorþan in worulde      ond in wuldre lean,
swa ic him sylfum ær      secgende wæs.

950

Nu ðu, Andreas, scealt      edre geneðan
in gramra gripe.      Is þe guð weotod,
heardum heoruswengum      scel þin hra dæled
wundum weorðan,      wættre geliccost
faran flode blod.      Hie þin feorh ne magon

955

deaðe gedælan,      þeh ðu drype ðolie,
synnigra slege.      ðu þæt sar aber;
ne læt þe ahweorfan      hæðenra þrym,
grim gargewinn,      þæt ðu gode swice,
dryhtne þinum.      Wes a domes georn;

960

læt ðe on gemyndum      hu þæt manegum wearð
fira gefrege      geond feala landa,
þæt me bysmredon      bennum fæstne
weras wansælige.      Wordum tyrgdon,
slogon ond swungon,      synnige ne mihton

965

þurh sarcwide      soð gecyðan.
þa ic mid Iudeum      gealgan þehte,
(rod wæs aræred),      þær rinca sum
of minre sidan      swat ut forlet,
dreor to foldan.      Ic adreah feala

970

yrmþa ofer eorðan.      Wolde ic eow on ðon
þurh bliðne hige      bysne onstellan,
swa on ellþeode      ywed wyrðeð.
Manige syndon      in þysse mæran byrig
þara þe ðu gehweorfest      to heofonleohte

975

þurh minne naman,      þeah hie morðres feala
in fyrndagum      gefremed habban."
Gewat him þa se halga      heofonas secan,
eallra cyninga cining,      þone clænan ham,
eaðmedum upp,      þær is ar gelang

980

fira gehwylcum,      þam þe hie findan cann.
ða wæs gemyndig      modgeþyldig,
beorn beaduwe heard,      eode in burh hraðe,
anræd oretta,      elne gefyrðred,
maga mode rof,      meotude getreowe,

985

stop on stræte,      (stig wisode),
swa him nænig gumena      ongitan ne mihte,
synfulra geseon.      Hæfde sigora weard
on þam wangstede      wære betolden
leofne leodfruman      mid lofe sinum.

990

Hæfde þa se æðeling      in geþrungen,
Cristes cempa,      carcerne neh.
Geseh he hæðenra      hloð ætgædere,
fore hlindura      hyrdas standan,
seofone ætsomne.      Ealle swylt fornam,

995

druron domlease.      Deaðræs forfeng
hæleð heorodreorige.      ða se halga gebæd
bilwytne fæder,      breostgehygdum
herede on hehðo      heofoncyninges þrym,
godes dryhtendom.      Duru sona onarn

1000

þurh handhrine      haliges gastes,
ond þær in eode,      elnes gemyndig,
hæle hildedeor.      Hæðene swæfon,
dreore druncne,      deaðwang rudon.
Geseh he Matheus      in þam morðorcofan,

1005

hæleð higerofne      under heolstorlocan,
secgan dryhtne lof,      domweorðinga
engla ðeodne.      He ðær ana sæt
geohðum geomor      in þam gnornhofe.
Geseh þa under swegle      swæsne geferan,

1010

halig haligne.      Hyht wæs geniwad.
Aras þa togenes,      gode þancade
þæs ðe hie onsunde      æfre moston
geseon under sunnan.      Syb wæs gemæne
bam þam gebroðrum,      blis edniwe.

1015

æghwæðer oðerne      earme beþehte,
cyston hie ond clypton.      Criste wæron begen
leofe on mode.      Hie leoht ymbscan
halig ond heofontorht.      Hreðor innan wæs
wynnum awelled.      þa worde ongan

1020

ærest Andreas      æðelne geferan
on clustorcleofan      mid cwide sinum
gretan godfyrhtne,      sæde him guðgeðingu,
feohtan fara monna:      "Nu is þis folc on luste,
hæleð hyder on     

1025

gewyrht      eardes neosan."
æfter þyssum wordum      wuldres þegnas,
begen þa gebroðor,      to gebede hyldon,
sendon hira bene      fore bearn godes.
Swylce se halga      in þam hearmlocan

1030

his god grette      ond him geoce bæd,
hælend helpe,      ær þan hra crunge
fore hæðenra      hildeþrymme,
ond þa gelædde      of leoðobendum
fram þam fæstenne      on frið dryhtnes

1035

tu ond hundteontig      geteled rime,
swylce feowertig,     
generede fram niðe,      (þær he nænigne forlet
under burglocan      bennum fæstne),
ond þær wifa þa gyt,      weorodes to eacan,

1040

anes wana þe fiftig     
forhte gefreoðode.      Fægen wæron siðes,
lungre leordan,      nalas leng bidon
in þam gnornhofe      guðgeþingo.
Gewat þa Matheus      menigo lædan

1045

on gehyld godes,      swa him se halga bebead.
Weorod on wilsið      wolcnum beþehte,
þe læs him scyldhatan      scyððan comon
mid earhfare,      ealdgeniðlan.
þær þa modigan mid him      mæðel gehedan,

1050

treowgeþoftan,      ær hie on tu hweorfan.
ægðer þara eorla      oðrum trymede
heofonrices hyht,      helle witu
wordum werede.      Swa ða wigend mid him,
hæleð higerofe,      halgum stefnum

1055

cempan coste      cyning weorðadon,
wyrda waldend,      þæs wuldres ne bið
æfre mid eldum      ende befangen.
Gewat him þa Andreas      inn on ceastre
glædmod gangan,      to þæs ðe he gramra gemot,

1060

fara folcmægen,      gefrægen hæfde,
oððæt he gemette      be mearcpaðe
standan stræte neah      stapul ærenne.
Gesæt him þa be healfe,      hæfde hluttre lufan,
ece upgemynd      engla blisse;

1065

þanon basnode      under burhlocan
hwæt him guðweorca      gifeðe wurde.
þa gesamnedon      side herigeas,
folces frumgaras.      To þam fæstenne
wærleasra werod      wæpnum comon,

1070

hæðne hildfrecan,      to þæs þa hæftas ær
under hlinscuwan      hearm þrowedon.
Wendan ond woldon      wiðerhycgende
þæt hie on elþeodigum      æt geworhton,
weotude wiste.      Him seo wen gelah,

1075

syððan mid corðre      carcernes duru
eorre æscberend      opene fundon,
onhliden hamera geweorc,      hyrdas deade.
Hie þa unhyðige      eft gecyrdon,
luste belorene,      laðspell beran,

1080

sægdon þam folce      þæt ðær feorrcundra,
ellreordigra,      ænigne to lafe
in carcerne      cwicne ne gemetton,
ah þær heorodreorige      hyrdas lagan,
gæsne on greote,      gaste berofene,

1085

fægra flæschaman.      þa wearð forht manig
for þam færspelle      folces ræswa,
hean, hygegeomor,      hungres on wenum,
blates beodgastes.      Nyston beteran ræd,
þonne hie þa belidenan      him to lifnere

1090

deade gefeormedon.      Duruþegnum wearð
in ane tid      eallum ætsomne
þurh heard gelac      hildbedd styred.
ða ic lungre gefrægn      leode tosomne
burgwaru bannan.      Beornas comon,

1095

wiggendra þreat,      wicgum gengan,
on mearum modige,      mæðelhegende,
æscum dealle.      þa wæs eall geador
to þam þingstede      þeod gesamnod.
Leton him þa betweonum      taan wisian

1100

hwylcne hira ærest      oðrum sceolde
to foddurþege      feores ongyldan;
hluton hellcræftum,      hæðengildum
teledon betwinum.      ða se tan gehwearf
efne ofer ænne      ealdgesiða,

1105

se wæs uðweota      eorla dugoðe,
heriges on ore.      Hraðe siððan wearð
fetorwrasnum fæst,      feores orwena.
Cleopode þa collenferhð      cearegan reorde,
cwæð he his sylfes sunu      syllan wolde

1110

on æhtgeweald,      eaforan geongne,
lifes to lisse.      Hie ða lac hraðe
þegon to þance.      þeod wæs oflysted,
metes modgeomre,      næs him to maðme wynn,
hyht to hordgestreonum.      Hungre wæron

1115

þearle geþreatod,      swa se ðeodsceaða
reow ricsode.      þa wæs rinc manig,
guðfrec guma,      ymb þæs geongan feorh
breostum onbryrded.      To þam beadulace
wæs þæt weatacen      wide gefrege,

1120

geond þa burh bodad      beorne manegum,
þæt hie þæs cnihtes cwealm      corðre gesohton,
duguðe ond eogoðe,      dæl onfengon
lifes to leofne.      Hie lungre to þæs,
hæðene herigweardas,      here samnodan

1125

ceastrewarena.      Cyrm upp astah
ða se geonga ongann      geomran stefne,
gehæfted for herige,      hearmleoð galan,
freonda feasceaft,      friðes wilnian.
Ne mihte earmsceapen      are findan,

1130

freoðe æt þam folce,      þe him feores wolde,
ealdres geunnan.      Hæfdon æglæcan
sæcce gesohte.      Sceolde sweordes ecg,
scerp ond scurheard,      of sceaðan folme,
fyrmælum fag,      feorh acsigan.

1135

ða þæt Andrea      earmlic þuhte,
þeodbealo þearlic      to geðolianne,
þæt he swa unscyldig      ealdre sceolde
lungre linnan.      Wæs se leodhete
þrist ond þrohtheard.      þrymman sceocan,

1140

modige maguþegnas,      morðres on luste,
woldon æninga,      ellenrofe,
on þam hysebeorðre      heafolan gescenan,
garum agetan.      Hine god forstod,
halig of hehðo,      hæðenum folce.

1145

Het wæpen wera      wexe gelicost
on þam orlege      eall formeltan,
þy læs scyldhatan      sceððan mihton,
egle ondsacan,      ecga þryðum.
Swa wearð alysed      of leodhete,

1150

geong of gyrne.      Gode ealles þanc,
dryhtna dryhtne,      þæs ðe he dom gifeð
gumena gehwylcum,      þara þe geoce to him
seceð mid snytrum.      þær bið symle gearu
freod unhwilen,      þam þe hie findan cann.

1155

þa wæs wop hæfen      in wera burgum,
hlud heriges cyrm.      Hreopon friccan,
mændon meteleaste,      meðe stodon,
hungre gehæfte.      Hornsalu wunedon,
weste winræced,      welan ne benohton

1160

beornas to brucanne      on þa bitran tid,
gesæton searuþancle      sundor to rune
ermðu eahtigan.      Næs him to eðle wynn.
Fregn þa gelome      freca oðerne:
"Ne hele se ðe hæbbe      holde lare,

1165

on sefan snyttro!      Nu is sæl cumen,
þrea ormæte,      is nu þearf mycel
þæt we wisfæstra      wordum hyran."
þa for þære dugoðe      deoful ætywde,
wann ond wliteleas,      hæfde weriges hiw.

1170

Ongan þa meldigan      morþres brytta,
hellehinca,      þone halgan wer
wiðerhycgende,      ond þæt word gecwæð:
"Her is gefered      ofer feorne weg
æðelinga sum      innan ceastre,

1175

ellþeodigra,      þone ic Andreas
nemnan herde.      He eow neon gesceod
ða he aferede      of fæstenne
manncynnes ma      þonne gemet wære.
Nu ge magon eaðe      oncyðdæda

1180

wrecan on gewyrhtum.      Lætað wæpnes spor
iren ecgheard,      ealdorgeard sceoran,
fæges feorhhord.      Gað fromlice
þæt ge wiðerfeohtend      wiges gehnægan."
Him þa Andreas      agef ondsware:

1185

"Hwæt, ðu þristlice      þeode lærest,
bældest to beadowe!      Wæst þe bæles cwealm,
hatne in helle,      ond þu here fysest,
feðan to gefeohte.      Eart ðu fag wið god,
dugoða demend.      Hwæt, ðu deofles stræl,

1190

icest þine yrmðo.      ðe se ælmihtiga
heanne gehnægde,      ond on heolstor besceaf,
þær þe cyninga cining      clamme belegde,
ond þe syððan a      Satan nemdon,
ða ðe dryhtnes a      deman cuðon."

1195

ða gyt se wiðermeda      wordum lærde
folc to gefeohte,      feondes cræfte:
"Nu ge gehyrað      hæleða gewinnan,
se ðyssum herige mæst      hearma gefremede.
ðæt is Andreas,      se me on fliteð

1200

wordum wrætlicum      for wera menigo."
ða wæs beacen boden      burhsittendum.
Ahleopon hildfrome      heriges brehtme
ond to weallgeatum      wigend þrungon,
cene under cumblum,      corðre mycle

1205

to ðam orlege,      ordum ond bordum.
þa worde cwæð      weoroda dryhten,
meotud mihtum swið      sægde his magoþegne:
"Scealt ðu, Andreas,      ellen fremman!
Ne mið ðu for menigo,      ah þinne modsefan

1210

staðola wið strangum!      Nis seo stund latu
þæt þe wælreowe      witum belecgaþ,
cealdan clommum.      Cyð þe sylfne,
herd hige þinne,      heortan staðola,
þæt hie min on ðe      mægen oncnawan.

1215

Ne magon hie ond ne moton      ofer mine est
þinne lichoman,      lehtrum scyldige,
deaðe gedælan,      ðeah ðu drype þolige,
mirce manslaga.      Ic þe mid wunige."
æfter þam wordum com      werod unmæte,

1220

lyswe larsmeoðas,      mid lindgecrode,
bolgenmode;      bæron ut hræðe
ond þam halgan þær      handa gebundon.
Siþþan geypped wæs      æðelinga wynn,
ond hie andweardne      eagum meahton

1225

gesion sigerofne,      þær wæs sec manig
on þam welwange      wiges oflysted
leoda duguðe.      Lyt sorgodon
hwylc him þæt edlean      æfter wurde.
Heton þa lædan      ofer landsceare,

1230

ðragmælum teon,      torngeniðlan,
swa hie hit frecnost      findan meahton.
Drogon deormodne      æfter dunscræfum,
ymb stanhleoðo,      stærcedferþne,
efne swa wide swa      wegas to lagon,

1235

enta ærgeweorc,      innan burgum,
stræte stanfage.      Storm upp aras
æfter ceasterhofum,      cirm unlytel
hæðnes heriges.      Wæs þæs halgan lic
sarbennum soden,      swate bestemed,

1240

banhus abrocen.      Blod yðum weoll,
hatan heolfre.      Hæfde him on innan
ellen untweonde,      wæs þæt æðele mod
asundrad fram synnum,      þeah he sares swa feala
deopum dolgslegum      dreogan sceolde.

1245

Swa wæs ealne dæg      oððæt æfen com
sigetorht swungen.      Sar eft gewod
ymb þæs beornes breost,      oðþæt beorht gewat
sunne swegeltorht      to sete glidan.
Læddan þa leode      laðne gewinnan

1250

to carcerne.      He wæs Criste swa þeah
leof on mode.      Him wæs leoht sefa
halig heortan neh,      hige untyddre.
þa se halga wæs      under heolstorscuwan,
eorl ellenheard,      ondlange niht

1255

searoþancum beseted.      Snaw eorðan band
wintergeworpum.      Weder coledon
heardum hægelscurum,      swylce hrim ond forst,
hare hildstapan,      hæleða eðel
lucon, leoda gesetu.      Land wæron freorig

1260

cealdum cylegicelum,      clang wæteres þrym
ofer eastreamas,      is brycgade
blæce brimrade.      Bliðheort wunode
eorl unforcuð,      elnes gemyndig,
þrist ond þrohtheard      in þreanedum

1265

wintercealdan niht.      No on gewitte blon,
acol for þy egesan,      þæs þe he ær ongann,
þæt he a domlicost      dryhten herede,
weorðade wordum,      oððæt wuldres gim
heofontorht onhlad.      ða com hæleða þreat

1270

to ðære dimman ding,      duguð unlytel,
wadan wælgifre      weorodes brehtme.
Heton ut hræðe      æðeling lædan
in wraðra geweald,      wærfæstne hæleð.
ða wæs eft swa ær      ondlangne dæg

1275

swungen sarslegum.      Swat yðum weoll
þurh bancofan,      blodlifrum swealg,
hatan heolfre.      Hra weorces ne sann,
wundum werig.      þa cwom wopes hring
þurh þæs beornes breost,      blat ut faran,

1280

weoll waðuman stream,      ond he worde cwæð:
"Geseoh nu, dryhten god,      drohtað minne,
weoruda willgeofa!      þu wæst ond const
anra gehwylces      earfeðsiðas.
Ic gelyfe to ðe,      min liffruma,

1285

þæt ðu mildheort me      for þinum mægenspedum,
nerigend fira,      næfre wille,
ece ælmihtig,      anforlætan,
swa ic þæt gefremme,      þenden feorh leofað,
min on moldan,      þæt ic, meotud, þinum

1290

larum leofwendum      lyt geswice.
þu eart gescyldend      wið sceaðan wæpnum,
ece eadfruma,      eallum þinum;
ne læt nu bysmrian      banan manncynnes,
facnes frumbearn,      þurh feondes cræft

1295

leahtrum belecgan      þa þin lof berað."
ða ðær ætywde      se atola gast,
wrað wærloga.      Wigend lærde
for þam heremægene      helle dioful
awerged in witum,      ond þæt word gecwæð:

1300

"Sleað synnigne      ofer seolfes muð,
folces gewinnan!      Nu to feala reordaþ."
þa wæs orlege      eft onhrered,
niwan stefne.      Nið upp aras
oþðæt sunne gewat      to sete glidan

1305

under niflan næs.      Niht helmade,
brunwann oferbræd      beorgas steape,
ond se halga wæs      to hofe læded,
deor ond domgeorn,      in þæt dimme ræced;
sceal þonne in neadcofan      nihtlangne fyrst

1310

wærfæst wunian      wic unsyfre.
þa com seofona sum      to sele geongan,
atol æglæca      yfela gemyndig,
morðres manfrea      myrce gescyrded,
deoful deaðreow      duguðum bereafod,

1315

ongan þa þam halgan      hospword sprecan:
"Hwæt hogodest ðu, Andreas,      hidercyme þinne
on wraðra geweald?      Hwæt is wuldor þin,
þe ðu oferhigdum      upp arærdest,
þa ðu goda ussa      gild gehnægdest?

1320

Hafast nu þe anum      eall getihhad
land ond leode,      swa dyde lareow þin.
Cyneþrym ahof,      þam wæs Crist nama,
ofer middangeard,      þynden hit meahte swa.
þone Herodes      ealdre besnyðede,

1325

forcom æt campe      cyning Iudea,
rices berædde,      ond hine rode befealg,
þæt he on gealgan      his gast onsende.
Swa ic nu bebeode      bearnum minum,
þegnum þryðfullum,      ðæt hie ðe hnægen,

1330

gingran æt guðe.      Lætað gares ord,
earh ættre gemæl,      in gedufan
in fæges ferð.      Gað fromlice,
ðæt ge guðfrecan      gylp forbegan."
Hie wæron reowe,      ræsdon on sona

1335

gifrum grapum.      Hine god forstod,
staðulfæst steorend,      þurh his strangan miht.
Syððan hie oncneowon      Cristes rode
on his mægwlite,      mære tacen,
wurdon hie ða acle      on þam onfenge,

1340

forhte, afærde,      ond on fleam numen.
Ongan eft swa ær      ealdgeniðla,
helle hæftling,      hearmleoð galan:
"Hwæt wearð eow swa rofum,      rincas mine,
lindgesteallan,      þæt eow swa lyt gespeow?"

1345

Him þa earmsceapen      agef ondsware,
fah fyrnsceaþa,      ond his fæder oncwæð:
"Ne magan we him lungre      lað ætfæstan,
swilt þurh searwe.      Ga þe sylfa to!
þær þu gegninga      guðe findest,

1350

frecne feohtan,      gif ðu furður dearst
to þam anhagan      aldre geneðan.
We ðe magon eaðe,      eorla leofost,
æt þam secgplegan      selre gelæran;
ær ðu gegninga      guðe fremme,

1355

wiges woman,      weald, hu ðe sæle
æt þam gegnslege.      Utan gangan eft,
þæt we bysmrigen      bendum fæstne,
oðwitan him his wræcsið.      Habbað word gearu
wið þam æglæcan      eall getrahtod!"

1360

þa hleoðrade      hludan stefne,
witum bewæled,      ond þæt word gecwæð:
"þu þe, Andreas,      aclæccræftum
lange feredes!      Hwæt, ðu leoda feala
forleolce ond forlærdest!      Nu leng ne miht

1365

gewealdan þy weorce.      þe synd witu þæs grim
weotud be gewyrhtum.      þu scealt werigmod,
hean, hroðra leas,      hearm þrowigan,
sare swyltcwale.      Secgas mine
to þam guðplegan      gearwe sindon,

1370

þa þe æninga      ellenweorcum
unfyrn faca      feorh ætþringan.
Hwylc is þæs mihtig      ofer middangeard,
þæt he þe alyse      of leoðubendum,
manna cynnes,      ofer mine est?"

1375

Him þa Andreas      agef ondsware:
"Hwæt, me eaðe      ælmihtig god,
niða neregend,      se ðe in niedum iu
gefæstnode      fyrnum clommum!
þær ðu syððan a,      susle gebunden,

1380

in wræc wunne,      wuldres blunne,
syððan ðu forhogedes      heofoncyninges word.
þær wæs yfles or,      ende næfre
þines wræces weorðeð.      ðu scealt widan feorh
ecan þine yrmðu.      þe bið a symble

1385

of dæge on dæg      drohtaþ strengra."
ða wearð on fleame      se ðe ða fæhðo iu
wið god geara      grimme gefremede.
Com þa on uhtan      mid ærdæge
hæðenra hloð      haliges neosan

1390

leoda weorude.      Heton lædan ut
þrohtheardne þegn      þriddan siðe,
woldon aninga      ellenrofes
mod gemyltan.      Hit ne mihte swa!
ða wæs niowinga      nið onhrered,

1395

heard ond hetegrim.      Wæs se halga wer
sare geswungen,      searwum gebunden,
dolgbennum þurhdrifen,      ðendon dæg lihte.
Ongan þa geomormod      to gode cleopian,
heard of hæfte,      halgan stefne

1400

weop werigferð,      ond þæt word gecwæð:
"Næfre ic geferde      mid frean willan
under heofonhwealfe      heardran drohtnoð,
þær ic dryhtnes æ      deman sceolde.
Sint me leoðu tolocen,      lic sare gebrocen,

1405

banhus blodfag,      benne weallað,
seonodolg swatige.      Hwæt, ðu sigora weard,
dryhten hælend,      on dæges tide
mid Iudeum      geomor wurde
ða ðu of gealgan,      god lifigende,

1410

fyrnweorca frea,      to fæder cleopodest,
cininga wuldor,      ond cwæde ðus:
'Ic ðe, fæder engla,      frignan wille,
lifes leohtfruma,      hwæt forlætest ðu me?'
Ond ic nu þry dagas      þolian sceolde

1415

wælgrim witu.      Bidde ic, weoroda god,
þæt ic gast minne      agifan mote,
sawla symbelgifa,      on þines sylfes hand.
ðu ðæt gehete      þurh þin halig word,
þa ðu us twelfe      trymman ongunne,

1420

þæt us heterofra      hild ne gesceode,
ne lices dæl      lungre oððeoded,
ne synu ne ban      on swaðe lagon,
ne loc of heafde      to forlore wurde,
gif we þine lare      læstan woldon.

1425

Nu sint sionwe toslopen,      is min swat adropen,
licgað æfter lande      loccas todrifene,
fex on foldan.      Is me feorhgedal
leofre mycle      þonne þeos lifcearo."
Him þa stefn oncwæð,      stiðhycgendum,

1430

wuldorcyninges      word hloðrode:
"Ne wep þone wræcsið,      wine leofesta,
nis þe to frecne.      Ic þe friðe healde,
minre mundbyrde      mægene besette.
Me is miht ofer eall,     

1435

sigorsped geseald.      Soð þæt gecyðeð
mænig æt meðle      on þam myclan dæge,
þæt ðæt geweorðeð,      þæt ðeos wlitige gesceaft,
heofon ond eorðe,      hreosaþ togadore,
ær awæged sie      worda ænig

1440

þe ic þurh minne muð      meðlan onginne.
Geseoh nu seolfes swæðe,      swa þin swat aget
þurh bangebrec      blodige stige,
lices lælan.      No þe laðes ma
þurh daroða gedrep      gedon motan,

1445

þa þe heardra mæst      hearma gefremedan."
þa on last beseah      leoflic cempa
æfter wordcwidum      wuldorcyninges.
Geseh he geblowene      bearwas standan
blædum gehrodene,      swa he ær his blod aget.

1450

ða worde cwæð      wigendra hleo:
"Sie ðe ðanc ond lof,      þeoda waldend,
to widan feore      wuldor on heofonum,
ðæs ðu me on sare,      sigedryhten min,
ellþeodigne,      an ne forlæte."

1455

Swa se dædfruma      dryhten herede
halgan stefne      oððæt hador sægl
wuldortorht gewat      under waðu scriðan.
þa þa folctogan      feorðan siðe,
egle ondsacan,      æðeling læddon

1460

to þam carcerne,      woldon cræfta gehygd,
magorædendes      mod oncyrran
on þære deorcan niht.      þa com dryhten god
in þæt hlinræced,      hæleða wuldor,
ond þa wine synne      wordum grette

1465

ond frofre gecwæð,      fæder manncynnes,
lifes lareow,      heht his lichoman
hales brucan:      "Ne scealt ðu in henðum a leng
searohæbbendra      sar þrowian."
Aras þa mægene rof,      sægde meotude þanc,

1470

hal of hæfte      heardra wita.
Næs him gewemmed wlite,      ne wloh of hrægle
lungre alysed,      ne loc of heafde,
ne ban gebrocen,      ne blodig wund
lice gelenge,      ne laðes dæl,

1475

þurh dolgslege      dreore bestemed,
ac wæs eft swa ær      þurh þa æðelan miht
lof lædende,      ond on his lice trum.
Hwæt, ic hwile nu      haliges lare,
leoðgiddinga,      lof þæs þe worhte,

1480

wordum wemde,      wyrd undyrne
ofer min gemet.      Mycel is to secganne,
langsum leornung,      þæt he in life adreag,
eall æfter orde.      þæt scell æglæwra
mann on moldan      þonne ic me tælige

1485

findan on ferðe,      þæt fram fruman cunne
eall þa earfeðo      þe he mid elne adreah,
grimra guða.      Hwæðre git sceolon
lytlum sticcum      leoðworda dæl
furður reccan.      þæt is fyrnsægen,

1490

hu he weorna feala      wita geðolode,
heardra hilda,      in þære hæðenan byrig.
He be wealle geseah      wundrum fæste
under sælwage      sweras unlytle,
stapulas standan,      storme bedrifene,

1495

eald enta geweorc.      He wið anne þæra,
mihtig ond modrof,      mæðel gehede,
wis, wundrum gleaw,      word stunde ahof:
"Geher ðu, marmanstan,      meotudes rædum,
fore þæs onsyne      ealle gesceafte

1500

forhte geweorðað,      þonne hie fæder geseoð
heofonas ond eorðan      herigea mæste
on middangeard      mancynn secan.
Læt nu of þinum staþole      streamas weallan,
ea inflede,      nu ðe ælmihtig

1505

hateð, heofona cyning,      þæt ðu hrædlice
on þis fræte folc      forð onsende
wæter widrynig      to wera cwealme,
geofon geotende.      Hwæt, ðu golde eart,
sincgife, sylla!      On ðe sylf cyning

1510

wrat, wuldres god,      wordum cyðde
recene geryno,      ond ryhte æ
getacnode      on tyn wordum,
meotud mihtum swið.      Moyse sealde,
swa hit soðfæste      syðþan heoldon,

1515

modige magoþegnas,      magas sine,
godfyrhte guman,      Iosua ond Tobias.
Nu ðu miht gecnawan      þæt þe cyning engla
gefrætwode      furður mycle
giofum geardagum      þonne eall gimma cynn.

1520

þurh his halige hæs      þu scealt hræðe cyðan
gif ðu his ondgitan      ænige hæbbe."
Næs þa wordlatu      wihte þon mare
þæt se stan togan.      Stream ut aweoll,
fleow ofer foldan.      Famige walcan

1525

mid ærdæge      eorðan þehton,
myclade mereflod.      Meoduscerwen wearð
æfter symbeldæge,      slæpe tobrugdon
searuhæbbende.      Sund grunde onfeng,
deope gedrefed.      Duguð wearð afyrhted

1530

þurh þæs flodes fær.      Fæge swulton,
geonge on geofene      guðræs fornam
þurh sealtne weg.      þæt wæs sorgbyrþen,
biter beorþegu.      Byrlas ne gældon,
ombehtþegnas.      þær wæs ælcum genog

1535

fram dæges orde      drync sona gearu.
Weox wæteres þrym.      Weras cwanedon,
ealde æscberend.      Wæs him ut myne
fleon fealone stream,      woldon feore beorgan,
to dunscræfum      drohtað secan,

1540

eorðan ondwist.      Him þæt engel forstod,
se ða burh oferbrægd      blacan lige,
hatan heaðowælme.      Hreoh wæs þær inne
beatende brim.      Ne mihte beorna hloð
of þam fæstenne      fleame spowan.

1545

Wægas weoxon,      wadu hlynsodon,
flugon fyrgnastas,      flod yðum weoll.
ðær wæs yðfynde      innan burgum
geomorgidd wrecen.      Gehðo mændan
forhtferð manig,      fusleoð golon.

1550

Egeslic æled      eagsyne wearð,
heardlic hereteam,      hleoðor gryrelic.
þurh lyftgelac      leges blæstas
weallas ymbwurpon,      wæter mycladon.
þær wæs wop wera      wide gehyred,

1555

earmlic ylda gedræg.      þa þær an ongann,
feasceaft hæleð,      folc gadorigean,
hean, hygegeomor,      heofende spræc:
"Nu ge magon sylfe      soð gecnawan,
þæt we mid unrihte      ellþeodigne

1560

on carcerne      clommum belegdon,
witebendum.      Us seo wyrd scyðeð,
heard ond hetegrim.      þæt is her swa cuð,
is hit mycle selre,      þæs þe ic soð talige,
þæt we hine alysan      of leoðobendum,

1565

ealle anmode,      (ofost is selost),
ond us þone halgan      helpe biddan,
geoce ond frofre.      Us bið gearu sona
sybb æfter sorge,      gif we secaþ to him."
þa þær Andrea      orgete wearð

1570

on fyrhðlocan      folces gebæro,
þær wæs modigra      mægen forbeged,
wigendra þrym.      Wæter fæðmedon,
fleow firgendstream,      flod wæs on luste,
oþþæt breost oferstag,      brim weallende,

1575

eorlum oð exle.      þa se æðeling het
streamfare stillan,      stormas restan
ymbe stanhleoðu.      Stop ut hræðe
cene collenferð,      carcern ageaf,
gleawmod, gode leof.      Him wæs gearu sona

1580

þurh streamræce      stræt gerymed.
Smeolt wæs se sigewang,      symble wæs dryge
folde fram flode,      swa his fot gestop.
Wurdon burgware      bliðe on mode,
ferhðgefeonde.      þa wæs forð cumen

1585

geoc æfter gyrne.      Geofon swaðrode
þurh haliges hæs,      hlyst yst forgeaf,
brimrad gebad.      þa se beorg tohlad,
eorðscræf egeslic,      ond þær in forlet
flod fæðmian,      fealewe wægas,

1590

geotende gegrind      grund eall forswealg.
Nalas he þær yðe      ane bisencte,
ach þæs weorodes eac      ða wyrrestan,
faa folcsceaðan,      feowertyne
gewiton mid þy wæge      in forwyrd sceacan

1595

under eorþan grund.      þa wearð acolmod,
forhtferð manig      folces on laste.
Wendan hie wifa      ond wera cwealmes,
þearlra geþinga      ðrage hnagran,
syððan mane faa,      morðorscyldige,

1600

guðgelacan      under grund hruron.
Hie ða anmode      ealle cwædon:
"Nu is gesyne      ðæt þe soð meotud,
cyning eallwihta,      cræftum wealdeð,
se ðisne ar      hider onsende

1605

þeodum to helpe.      Is nu þearf mycel
þæt we gumcystum      georne hyran."
þa se halga ongann      hæleð blissigean,
wigendra þreat      wordum retan:
"Ne beoð ge to forhte,      þeh þe fell curen

1610

synnigra cynn.      Swylt þrowode,
witu be gewyrhtum.      Eow is wuldres leoht
torht ontyned,      gif ge teala hycgað."
Sende þa his bene      fore bearn godes,
bæd haligne      helpe gefremman

1615

gumena geogoðe,      þe on geofene ær
þurh flodes fæðm      feorh gesealdon,
ðæt þa gastas,      gode orfeorme,
in wita forwyrd,      wuldre bescyrede,
in feonda geweald      gefered ne wurdan.

1620

þa ðæt ærende      ealwealdan gode
æfter hleoðorcwidum      haliges gastes
wæs on þanc sprecen,      ðeoda ræswan.
Het þa onsunde      ealle arisan,
geonge of greote,      þa ær geofon cwealde.

1625

þa þær ofostlice      upp astodon
manige on meðle,      mine gefrege,
eaforan unweaxne,      ða wæs eall eador
leoðolic ond gastlic,      þeah hie lungre ær
þurh flodes fær      feorh aleton.

1630

Onfengon fulwihte      ond freoðuwære,
wuldres wedde      witum aspedde,
mundbyrd meotudes.      þa se modiga het,
cyninges cræftiga,      ciricean getimbran,
gerwan godes tempel,      þær sio geogoð aras

1635

þurh fæder fulwiht      ond se flod onsprang.
þa gesamnodon      secga þreate
weras geond þa winburg      wide ond side,
eorlas anmode,      ond hira idesa mid,
cwædon holdlice      hyran woldon,

1640

onfon fromlice      fullwihtes bæð
dryhtne to willan,      ond diofolgild,
ealde eolhstedas,      anforlætan.
þa wæs mid þy folce      fulwiht hæfen,
æðele mid eorlum,      ond æ godes

1645

riht aræred,      ræd on lande
mid þam ceasterwarum,      cirice gehalgod.
þær se ar godes      anne gesette,
wisfæstne wer,      wordes gleawne,
in þære beorhtan byrig      bisceop þam leodum,

1650

ond gehalgode      fore þam heremægene
þurh apostolhad,      Platan nemned,
þeodum on þearfe,      ond þriste bebead
þæt hie his lare      læston georne,
feorhræd fremedon.      Sægde his fusne hige,

1655

þæt he þa goldburg      ofgifan wolde,
secga seledream      ond sincgestreon,
beorht beagselu,      ond him brimþisan
æt sæs faroðe      secan wolde.
þæt wæs þam weorode      weorc to geþoligenne,

1660

þæt hie se leodfruma      leng ne wolde
wihte gewunian.      þa him wuldres god
on þam siðfæte      sylfum ætywde,
ond þæt word gecwæð,      weoruda dryhten:
"folc of firenum?      Is him fus hyge

1665

gað geomriende,      geohðo mænað
weras wif samod.      Hira wop becom,
murnende mod     
     fore sneowan.
Ne scealt ðu þæt eowde      anforlætan

1670

on swa niowan gefean,      ah him naman minne
on ferðlocan      fæste getimbre.
Wuna in þære winbyrig,      wigendra hleo,
salu sinchroden,      seofon nihta fyrst.
Syððan ðu mid mildse      minre ferest."

1675

þa eft gewat      oðre siðe
modig, mægene rof,      Marmedonia
ceastre secan.      Cristenra weox
word ond wisdom,      syððan wuldres þegn,
æþelcyninges ar,      eagum sawon.

1680

Lærde þa þa leode      on geleafan weg,
trymede torhtlice,      tireadigra
wenede to wuldre      weorod unmæte,
to þam halgan ham      heofona rices,
þær fæder ond sunu      ond frofre gast

1685

in þrinnesse      þrymme wealdeð
in woruld worulda      wuldorgestealda.
Swylce se halga      herigeas þreade,
deofulgild todraf      ond gedwolan fylde.
þæt wæs Satane      sar to geþolienne,

1690

mycel modes sorg,      þæt he ða menigeo geseah
hweorfan higebliðe      fram helltrafum
þurh Andreas      este lare
to fægeran gefean,      þær næfre feondes ne bið,
gastes gramhydiges,      gang on lande.

1695

þa wæron gefylde      æfter frean dome
dagas on rime,      swa him dryhten bebead,
þæt he þa wederburg      wunian sceolde.
Ongan hine þa fysan      ond to flote gyrwan,
blissum hremig,      wolde on brimþisan

1700

Achaie      oðre siðe
sylfa gesecan,      þær he sawulgedal,
beaducwealm gebad.      þæt þam banan ne wearð
hleahtre behworfen,      ah in helle ceafl
sið asette,      ond syððan no,

1705

fah, freonda leas,      frofre benohte.
ða ic lædan gefrægn      leoda weorode
leofne lareow      to lides stefnan,
mæcgas modgeomre.      þær manegum wæs
hat æt heortan      hyge weallende.

1710

Hie ða gebrohton      æt brimes næsse
on wægþele      wigan unslawne.
Stodon him ða on ofre      æfter reotan
þendon hie on yðum      æðelinga wunn
ofer seolhpaðu      geseon mihton,

1715

ond þa weorðedon      wuldres agend,
cleopodon on corðre,      ond cwædon þus:
"An is ece god      eallra gesceafta!
Is his miht ond his æht      ofer middangeard
breme gebledsod,      ond his blæd ofer eall

1720

in heofonþrymme      halgum scineð,
wlitige on wuldre      to widan ealdre,
ece mid englum.      þæt is æðele cyning!"