Christ and Satan

Verse Indeterminate Unknown

þæt wearð underne      eorðbuendum,
þæt meotod hæfde      miht and strengðo
ða he gefestnade      foldan sceatas.
Seolfa he gesette      sunnan and monan,

5

stanas and eorðan,      stream ut on sæ,
wæter and wolcn,      ðurh his wundra miht.
Deopne ymblyt      clene ymbhaldeð
meotod on mihtum,      and alne middangeard.
He selfa mæg      sæ geondwlitan,

10

grundas in geofene,      godes agen bearn,
and he ariman mæg      rægnas scuran,
dropena gehwelcne.      Daga enderim
seolua he gesette      þurh his soðan miht.
Swa se wyrhta      þurh his wuldres gast

15

serede and sette      on six dagum
eorðan dæles,      up on heofonum,
and heanne holm.      Hwa is þæt ðe cunne
orðonc clene      nymðe ece god?
Dreamas he gedelde,      duguðe and geþeode,

20

Adam ærest,      and þæt æðele cyn,
engla ordfruman,      þæt þe eft forwarð.
ðuhte him on mode      þæt hit mihte swa,
þæt hie weron seolfe      swegles brytan,
wuldres waldend.      Him ðær wirse gelamp,

25

ða heo in helle      ham staðeledon,
an æfter oðrum,      in þæt atole scref,
þær heo brynewelme      bidan sceolden
saran sorge,      nales swegles leoht
habban in heofnum      heahgetimbrad,

30

ac gedufan sceolun      in ðone deopan wælm
niðær under nessas      in ðone neowlan grund,
gredige and gifre.      God ana wat
hu he þæt scyldige werud      forscrifen hefde!
Cleopað ðonne se alda      ut of helle,

35

wriceð wordcwedas      weregan reorde,
eisegan stefne:      "Hwær com engla ðrym,
þe we on heofnum      habban sceoldan?
þis is ðeostræ ham,      ðearle gebunden
fæstum fyrclommum;      flor is on welme

40

attre onæled.      Nis nu ende feor
þæt we sceolun ætsomne      susel þrowian,
wean and wergu,      nalles wuldres blæd
habban in heofnum,      hehselda wyn.
Hwæt, we for dryhtene iu      dreamas hefdon,

45

song on swegle      selrum tidum,
þær nu ymb ðone æcan      æðele stondað,
heleð ymb hehseld,      herigað drihten
wordum and wercum,      and ic in wite sceal
bidan in bendum,      and me bættran ham

50

for oferhygdum      æfre ne wene."
ða him andsweradan      atole gastas,
swarte and synfulle,      susle begnornende:
"þu us gelærdæst      ðurh lyge ðinne
þæt we helende      heran ne scealdon.

55

ðuhte þe anum      þæt ðu ahtest alles gewald,
heofnes and eorþan,      wære halig god,
scypend seolfa.      Nu earttu sceaðana sum,
in fyrlocan      feste gebunden.
Wendes ðu ðurh wuldor      ðæt þu woruld ahtest,

60

alra onwald,      and we englas mid ðec.
Atol is þin onseon!      Habbað we alle swa
for ðinum leasungum      lyðre gefered.
Segdest us to soðe      þæt ðin sunu wære
meotod moncynnes;      hafustu nu mare susel!"

65

Swa firenfulle      facnum wordum
heora aldorðægn      on reordadon,
on cearum cwidum.      Crist heo afirde,
dreamum bedelde.      Hæfdan dryhtnes liht
for oferhygdum      ufan forleton,

70

hæfdon hym to hyhte      helle floras,
beornende bealo.      Blace hworfon
scinnan forscepene,      sceaðan hwearfedon,
earme æglecan,      geond þæt atole scref,
for ðam anmedlan      þe hie ær drugon.

75

Eft reordade      oðre siðe
feonda aldor.      Wæs þa forht agen,
seoððan he ðes wites      worn gefelde.
He spearcade,      ðonne he spreocan ongan
fyre and atre;      ne bið swelc fæger dream

80

ðonne he in witum      wordum indraf:
"Ic wæs iu in heofnum      halig ængel,
dryhtene deore;      hefde me dream mid gode,
micelne for meotode,      and ðeos menego swa some.
þa ic in mode      minum hogade

85

þæt ic wolde towerpan      wuldres leoman,
bearn helendes,      agan me burga gewald
eall to æhte,      and ðeos earme heap
þe ic hebbe to helle      ham geledde.
Wene þæt tacen sutol      þa ic aseald wes on wærgðu,

90

niðer under nessas      in ðone neowlan grund.
Nu ic eow hebbe to hæftum      ham gefærde
alle of earde.      Nis her eadiges tir,
wloncra winsele,      ne worulde dream,
ne ængla ðreat,      ne we upheofon

95

agan moten.      Is ðes atola ham
fyre onæled.      Ic eom fah wið god.
æce æt helle duru      dracan eardigað,
hate on reðre;      heo us helpan ne magon.
Is ðæs walica ham      wites afylled;

100

nagan we ðæs heolstres      þæt we us gehydan mægon
in ðissum neowlan genipe.      Hær is nedran swæg,
wyrmas gewunade.      Is ðis wites clom
feste gebunden.      Feond seondon reðe,
dimme and deorce.      Ne her dæg lyhteð

105

for scedes sciman,      sceppendes leoht.
Iu ahte ic gewald      ealles wuldres,
ær ic moste in ðeossum atolan      æðele gebidan
hwæt me drihten god      deman wille,
fagum on flora.      Nu ic feran com

110

deofla menego      to ðissum dimman ham.
Ac ic sceal on flyge      and on flyhte ðragum
earda neosan,      and eower ma,
þe ðes oferhydes      ord onstaldon.
Ne ðurfon we ðes wenan,      þæt us wuldorcyning

115

æfre wille      eard alefan,
æðel to æhte,      swa he ær dyde,
ecne onwald;      ah him alles gewald,
wuldres and wita,      waldendes sunu.
Forðon ic sceal hean and earm      hweorfan ðy widor,

120

wadan wræclastas,      wuldre benemed,
duguðum bedeled,      nænigne dream agan
uppe mid ænglum,      þes ðe ic ær gecwæð
þæt ic wære seolfa      swægles brytta,
wihta wealdend.      Ac hit me wyrse gelomp!"

125

Swa se werega gast      wordum sæde
his earfoðo      ealle ætsomne,
fah in fyrnum,      (fyrleoma stod
geond þæt atole scræf      attre geblonden):
"Ic eom limwæstmum      þæt ic gelutian ne mæg

130

on þyssum sidan sele,      synnum forwundod.
Hwæt, her hat and ceald      hwilum mencgað;
hwilum ic gehere      hellescealcas,
gnornende cynn,      grundas mænan,
niðer under næssum;      hwilum nacode men

135

winnað ymb wyrmas.      Is þes windiga sele
eall inneweard      atole gefylled.
Ne mot ic hihtlicran      hames brucan,
burga ne bolda,      ne on þa beorhtan gescæft
ne mot ic æfre ma      eagum starian.

140

Is me nu wyrsa      þæt ic wuldres leoht
uppe mid englum      æfre cuðe,
song on swegle,      þær sunu meotodes
habbað eadige bearn      ealle ymbfangen
seolfa mid sange.      Ne ic þam sawlum ne mot

145

ænigum sceððan,     
butan þam anum      þe he agan nyle;
þa ic mot to hæftum      ham geferian,
bringan to bolde      in þone biteran grund.
Ealle we syndon      ungelice

150

þonne þe we iu in heofonum      hæfdon ærror
wlite and weorðmynt.      Ful oft wuldres sweg
brohton to bearme      bearn hælendes,
þær we ymb hine utan      ealle hofan,
leomu ymb leofne,      lofsonga word,

155

drihtne sædon.      Nu ic eom dædum fah,
gewundod mid wommum;      sceal nu þysne wites clom
beoran beornende      in bæce minum,
hat on helle,      hyhtwillan leas."
þa gyt feola cwiðde      firna herde,

160

atol æglæca,      ut of helle,
witum werig.      Word spearcum fleah
attre gelicost,      þonne he ut þorhdraf:
"Eala drihtenes þrym!      Eala duguða helm!
Eala meotodes miht!      Eala middaneard!

165

Eala dæg leohta!      Eala dream godes!
Eala engla þreat!      Eala upheofen!
Eala þæt ic eam ealles leas      ecan dreames,
þæt ic mid handum ne mæg      heofon geræcan,
ne mid eagum ne mot      up locian,

170

ne huru mid earum ne sceal      æfre geheran
þære byrhtestan      beman stefne!
ðæs ic wolde of selde      sunu meotodes,
drihten adrifan,      and agan me þæs dreames gewald,
wuldres and wynne,      me þær wyrse gelamp

175

þonne ic to hihte      agan moste.
Nu ic eom asceaden      fram þære sciran driht,
alæded fram leohte      in þone laðan ham.
Ne mæg ic þæt gehicgan      hu ic in ðæm becwom,
in þis neowle genip,      niðsynnum fah,

180

aworpen of worulde.      Wat ic nu þa
þæt bið alles leas      ecan dreamas
se ðe heofencyninge      heran ne þenceð,
meotode cweman.      Ic þæt morðer sceal,
wean and witu      and wrace dreogan,

185

goda bedæled,      iudædum fah,
þæs ðe ic geþohte adrifan      drihten of selde,
weoroda waldend;      sceal nu wreclastas
settan sorhgcearig,      siðas wide."
Hwearf þa to helle      þa he gehened wæs,

190

godes andsaca;      dydon his gingran swa,
gifre and grædige,      þa hig god bedraf
in þæt hate hof      þam is hel nama.
Forþan sceal gehycgan      hæleða æghwylc
þæt he ne abælige      bearn waldendes.

195

Læte him to bysne      hu þa blacan feond
for oferhygdum      ealle forwurdon.
Neoman us to wynne      weoroda drihten,
uppe ecne gefean,      engla waldend.
He þæt gecydde      þæt he mægencræft hæfde,

200

mihta miccle,      þa he þa mænego adraf,
hæftas of ðæm hean selde.      Gemunan we þone halgan drihten,
ecne in wuldre      mid alra gescefta ealdre;
ceosan us eard in wuldre      mid ealra cyninga cyninge,
se is Crist genemned;     

205

beoran on breostum      bliðe geþohtas,
sibbe and snytero;      gemunan soð and riht,
þonne we to hehselde      hnigan þencað,
and þone anwaldan      ara biddan.
þonne behofað      se ðe her wunað

210

weorulde wynnum      þæt him wlite scine
þonne he oðer lif      eft geseceð,
fægere land      þonne þeos folde seo;
is þær wlitig and wynsum,      wæstmas scinað,
beorhte ofer burgum.      þær is brade lond,

215

hyhtlicra ham      in heofonrice,
Criste gecwemra.      Uta cerran þider
þær he sylfa sit,      sigora waldend,
drihten hælend,      in ðæm deoran ham,
and ymb þæt hehsetl      hwite standað

220

engla feðan      and eadigra,
halige heofenþreatas      herigað drihten
wordum and weorcum.      Heora wlite scineð
geond ealra worulda woruld      mid wuldorcyninge.
ða get ic furðor gefregen      feond ondetan;

225

wæs him eall ful strang wom and witu;      hæfdon wuldorcyning
for oferhigdum      anforlæten;
cwædon eft hraðe      oðre worde:
"Nu is gesene      þæt we syngodon
uppe on earde.      Sceolon nu æfre þæs

230

dreogan domlease gewinn      drihtnes mihtum.
Hwæt, we in wuldres wlite      wunian moston
þær we halgan gode      heran woldon,
and him sang ymb seld      secgan sceoldon
þusendmælum.      þa we þær wæron,

235

wunodon on wynnum,      geherdon wuldres sweg,
beman stefne.      Byrhtword aras
engla ordfruma,      and to þæm æþelan
hnigan him sanctas;      sigetorht aras
ece drihten,      ofer us gestod

240

and gebletsode      bilewitne heap
dogra gehwilcne,      and his se deora sunu,
gasta scyppend.      God seolfa wæs
eallum andfeng      þe ðær up becom,
and hine on eorðan      ær gelefde.

245

þa ðæs ofþuhte      þæt se þeoden wæs
strang and stiðmod.      Ongan ic þa steppan forð
ana wið englum,      and to him eallum spræc:
'Ic can eow læran      langsumne ræd,
gif ge willað minre      mihte gelefan.

250

Uta oferhycgan      helm þone micclan,
weroda waldend,      agan us þis wuldres leoht,
eall to æhte.      þis is idel gylp
þæt we ær drugon      ealle hwile.'
ða gewearð usic      þæt we woldon swa

255

drihten adrifan      of þam deoran ham,
cyning of cestre.      Cuð is wide
þæt wreclastas      wunian moton,
grimme grundas.      God seolfa him
rice haldeð.      He is ana cyning,

260

þe us eorre gewearð,      ece drihten,
meotod mihtum swið.      Sceal nu þeos menego her
licgan on leahtrum,      sume on lyft scacan,
fleogan ofer foldan;      fyr bið ymbutan
on æghwylcum,      þæh he uppe seo.

265

Ne mot he þam sawlum      þe ðær secað up,
eadige of eorþan      æfre gehrinan,
ah ic be hondum mot      hæþenre sceale
gripan to grunde,      godes andsacan.
Sume sceolon hweorfan      geond hæleða land

270

and unsibbe      oft onstyrian
monna mægðum      geond middaneard.
Ic her geþolian sceal      þinga æghwylces,
bitres niðæs      beala gnornian,
sic and sorhful,      þæs ic seolfa weold,

275

þonne ic on heofonum      ham staðelode,
hwæðer us se eca      æfre wille
on heofona rice      ham alefan,
eðel to æhte,      swa he ær dyde."
Swa gnornedon      godes andsacan,

280

hate on helle.      Him wæs hælend god
wrað geworden      for womcwidum.
Forþon mæg gehycgan,      se ðe his heorte deah,
þæt he him afirre      frecne geþohtas,
laðe leahtras,      lifigendra gehwylc.

285

Gemunan symle on mode      meotodes strengðo;
gearwian us togenes      grene stræte
up to englum,      þær is se ælmihtiga god.
And us befæðman wile      freobearn godes,
gif we þæt on eorðan      ær geþencað,

290

and us to þam halgan      helpe gelefað.
þonne he us no forlæteð,      ah lif syleð
uppe mid englum,      eadigne dream.
Tæceð us se torhta      trumlicne ham,
beorhte burhweallas.      Beorhte scinað

295

gesælige sawle,      sorgum bedælde,
þær heo æfre forð      wunian moten
cestre and cynestol.      Uton cyþan þæt!
Deman we on eorðan,      ærror lifigend,
onlucan mid listum      locen waldendes,

300

ongeotan gastlice!      Us ongean cumað
þusend engla,      gif þider moton,
and þæt on eorðan      ær gewyrcað.
Forþon se bið eadig      se ðe æfre wile
man oferhycgen,      meotode cweman,

305

synne adwæscan.      Swa he sylfa cwæð:
"Soðfæste men,      sunnan gelice,
fægre gefrætewod      in heora fæder rice
scinað in sceldbyrig."      þær heo sceppend seolf
friðe befæðmeð,      fæder mancynnes,

310

ahefeð holdlice      in heofones leoht,
þær heo mid wuldorcyninge      wunian moton
awa to aldre,     
agan dreama dream      mid drihtne gode,
a to worulde      a buton ende.

315

Eala hwæt! Se awyrgda      wraðe geþohte
þæt he heofencyninge      heran ne wolde,
fæder frefergendum.      Flor attre weol,
hat under hæftum;      hreopan deofla,
wide geond windsele      wean cwanedon,

320

man and morður.      Wæs seo menego þær
swylce onæled;      wæs þæt eall full strong,
þonne wæs heora aldor,      þe ðær ærest com
forð on feþan,      fæste gebunden
fyre and lige.      þæt wæs fæstlic þreat;

325

ec sceoldon his þegnas      þær gewunian
atolan eðles,      nalles up þanon
geheran in heofonum      haligne dream,
þær heo oft fægerne      folgað hæfdon
uppe mid englum.      Wæron þa alles þæs

330

goda lease,      ah nymþe gryndes ad
wunian ne moten      and þone werigan sele
þær is wom and wop      wide gehered,
and gristbitungc      and gnornungc mecga.
Nabbað he to hyhte      nymþe cyle and fyr,

335

wean and witu      and wyrma þreat,
dracan and næddran      and þone dimman ham.
Forðon mihte geheran,      se ðe æt hylle wæs
twelf milum neh,      þæt ðær wæs toða geheaw,
hlude and geomre.      Godes andsacan

340

hweorfan geond helle      hate onæled
ufan and utan      (him wæs æghwær wa),
witum werige,      wuldres bescyrede,
dreamum bedælde.      Heofon deop gehygd,
þa heo on heofonum      ham staðelodon,

345

þæt hie woldon benæman      nergendne Crist
rodera rices,      ah he on riht geheold
hired heofona      and þæt halige seld.
Nis nænig swa snotor      ne swa cræftig,
ne þæs swa gleaw,      nymþe god seolfa,

350

þæt asecgan mæge      swegles leoman,
hu scima þær      scineð ymbutan
meotodes mihte,      geond þæt mære cynn,
þær habbað englas      eadigne dream,
sanctas singað      (þæt is se seolfa) for god.

355

þonne beoð þa eadigan      þe of eorðan cumað,
bringað to bearme      blostman stences,
wyrte wynsume      (þæt synd word godes),
þonne hie befæðmeð      fæder mancynnes,
and hie gesegnað      mid his swiðran hond,

360

lædeð to lihte,      þær hi lif agon
a to aldre,      uplicne ham,
byrhtne burhstyde.      Blæd bið æghwæm
þæm ðe hælende      heran þenceð,
and wel is þam      ðe þæt wyrcan mot.

365

Wæs þæt encgelcyn      ær genemned,
Lucifer haten,      leohtberende,
on geardagum      in godes rice.
þa he in wuldre      wrohte onstalde
þæt he oferhyda      agan wolde.

370

þa Satanus      swearte geþohte
þæt he wolde on heofonum      hehseld wyrcan
uppe mid þam ecan.      þæt wæs ealdor heora,
yfeles ordfruma.      Him þæt eft gehreaw,
þa he to helle      hnigan sceolde,

375

and his hired mid hine,      in hynðo geglidan,
nergendes nið,      and no seoððan
þæt hi mosten in þone ecan      andwlitan seon
buton ende.      þa him egsa becom,
dyne for deman,      þa he duru in helle

380

bræc and begde.      Blis wearð monnum
þa hi hælendes      heafod gesawon.
þonne wæs þam atolan      þe we ær nemdon
þa wæron mid egsan      ealle afyrhte,
wide geond windsele      wordum mændon:

385

"þis is stronglic,      nu þes storm becom,
þegen mid þreate,      þeoden engla.
Him beforan fereð      fægere leoht
þonne we æfre ær      eagum gesawon,
buton þa we mid englum      uppe wæron.

390

Wile nu ure witu      þurh his wuldres cræft
eall toweorpan.      Nu ðes egsa com,
dyne for drihtne,      sceal þes dreorga heap
ungeara nu      atol þrowian.
Hit is se seolfa      sunu waldendes,

395

engla drihten.      Wile uppe heonan
sawla lædan,      and we seoððan a
þæs yrreweorces      henðo geþoliað."
Hwearf þa to helle      hæleða bearnum,
meotod þurh mihte;      wolde manna rim,

400

fela þusenda,      forð gelædan
up to eðle.      þa com engla sweg,
dyne on dægred;      hæfde drihten seolf
feond oferfohten.      Wæs seo fæhðe þa gyt
open on uhtan,      þa se egsa becom.

405

Let þa up faran      eadige sawle,
Adames cyn,      ac ne moste Efe þa gyt
wlitan in wuldre      ær heo wordum cwæð:
"Ic þe æne abealh,      ece drihten,
þa wit Adam twa      eaples þigdon

410

þurh næddran nið,      swa wit na ne sceoldon.
Gelærde unc se atola,      se ðe æfre nu
beorneð on bendum,      þæt wit blæd ahton,
haligne ham,      heofon to gewalde.
þa wit ðæs awærgdan      wordum gelyfdon,

415

namon mid handum      on þam halgan treo
beorhte blæda;      unc þæs bitere forgeald
þa wit in þis hate scræf      hweorfan sceoldon,
and wintra rim      wunian seoððan,
þusenda feolo,      þearle onæled.

420

Nu ic þe halsige,      heofenrices weard,
for þan hirede      þe ðu hider læddest,
engla þreatas,      þæt ic up heonon
mæge and mote      mid minre mægðe.
And ymb þreo niht com      þegen hælendes

425

ham to helle;      is nu hæftum strong,
witum werig,      swylce him wuldorcyning
for onmædlan      eorre geworden.
Segdest us to soðe      þætte seolfa god
wolde helwarum      ham gelihtan.

430

Aras þa anra gehwylc,      and wið earm gesæt,
hleonade wið handa.      þeah hylle gryre
egeslic þuhte,      wæron ealle þæs
fægen in firnum      þæt freodrihten
wolde him to helpe      helle gesecan."

435

Ræhte þa mid handum      to heofencyninge,
bæd meotod miltse      þurh Marian had:
"Hwæt, þu fram minre dohtor,      drihten, onwoce
in middangeard      mannum to helpe.
Nu is gesene      þæt ðu eart sylfa god

440

and ece ordfruma      ealra gesceafta."
Let þa up faran      ece drihten;
wuldre hæfde      wites clomma
feondum oðfæsted,      and heo furðor sceaf
in þæt neowle genip,      nearwe gebeged,

445

þær nu Satanus      swearte þingað,
earm aglæca,      and þa atolan mid him,
witum werige.      Nalles wuldres leoht
habban moton,      ah in helle grund,
ne hi edcerres      æfre moton

450

wenan seoððan.      Him wæs drihten god
wrað geworden,      sealde him wites clom,
atole to æhte,      and egsan gryre,
dimne and deorcne      deaðes scuwan,
hatne helle grund,      hinsiðgryre.

455

þæt, la, wæs fæger,      þæt se feða com
up to earde,      and se eca mid him,
meotod mancynnes      in þa mæran burh!
Hofon hine mid him      handum halige
witigan up to eðle,      Abrahames cynn.

460

Hæfde þa drihten seolf      deað oferwunnen,
feond geflemed;      þæt in fyrndagum
witegan sædon      þæt he swa wolde.
þis wæs on uhtan      eall geworden,
ær dægrede,      þæt se dyne becom,

465

hlud of heofonum,      þa he helle duru
forbræc and forbegde;      ban weornodon
þa hie swa leohtne      leoman gesawon.
Gesæt þa mid þære fyrde      frumbearn godes,
sæde soðcwidum:      "Snotre gastas,

470

ic eow þurh mine      mihte geworhte,
Adam ærest      and þæt æðele wif.
þa hie begeton      on godes willan
feowertig bearna,      þæt forð þonon
on middangeard      menio onwocon,

475

and wintra feola      wunian moston,
eorlas on eðle,      oððæt eft gelamp
þæt hie afyrde eft      feond in firenum;
fah is æghwær.     
Ic on neorxnawonge      niwe asette

480

treow mid telgum,      þæt ða tanas up
æpla bæron,      and git æton þa
beorhtan blæda,      swa inc se balewa het,
handþegen helle.      Hæfdon forþon hatne grund,
þæs git ofergymdon      hælendes word,

485

æten þa egsan.      Wæs se atola beforan,
se inc bam forgeaf      balewe geþohtas.
þa me gereaw      þæt min handgeweorc
þæs carcernes      clom ðrowade.
Næs ða monna gemet,      ne mægen engla,

490

ne witegena weorc,      ne wera snytero,
þæt eow mihte helpan,      nimðe hælend god,
se þæt wite ær      to wrece gesette.
Ferde to foldan      þurh fæmnan had
ufan from eðle,      and on eorþan gebad

495

tintregan fela      and teonan micelne.
Me seredon ymb      secgas monige
dæges and nihtes,      hu heo me deaðes cwealm,
rices rædboran,      hrefnan mihten.
þa wæs þæs mæles      mearc agangen

500

þæt on worulde wæs      wintra gerimes
þreo and þritig geara      ær ic þrowode.
Gemunde ic ðæs mænego      on þam minnan ham
lange þæs ðe ic of hæftum      ham gelædde
up to earde,      þæt heo agan sceolon

505

drihtnes domas      and duguðe þrym;
wuniað in wynnum,      habbað wuldres blæd
þusendmælum.      Ic eow þingade
þa me on beame      beornas sticedon,
garum on galgum.      Heow se giunga þær,

510

and ic eft up becom      ece dreamas
to haligum drihtne."     
Swa wuldres weard      wordum sæde,
meotod moncynnes      ær on morgen
þæs þe drihten god      of deaðe aras.

515

Næs nan þæs stronglic      stan gefæstnod,
þeah he wære mid irne      eall ymbfangen,
þæt mihte þam miclan      mægne wiðhabban,
ah he ut eode,      engla drihten,
on þæm fæstenne,      and gefatian het

520

englas eallbeorhte      andleofan gingran,
and huru secgan het      Simon Petre
þæt he moste in Galileam      god sceawian,
ecne and trumne,      swa he ær dyde.
þa ic gongan gefregn      gingran ætsomne

525

ealle to Galileam;      hæfdon gastes bled,
ongeton haligne      godes sunu
swa heo gesegon      hwær sunu meotodes
þa on upp gestod,      ece drihten,
god in Galileam.      To ðæs gingran þider

530

ealle urnon,      þær se eca wæs.
Feollon on foldan,      and to fotum hnigon;
þanceden þeodne      þæt hit þus gelomp
þæt hi sceawodon      scyppend engla.
þa sona spræc      Simon Petrus:

535

"Eart þu þis, drihten,      dome gewurðad?
We ðe gesawon      æt sumum cyrre,
þec gelegdon      on laðne bend
hæþene mid hondum;      him þæt gehreowan mæg
þonne heo endestæf      eft gesceawiað."

540

Sume hie ne mihton      mode oncnawan
þæt wæs se deora      (Didimus wæs haten)
ær he mid hondum      hælend genom
sylfne be sidan      þær he his swat forlet;
feollon to foldan      fulwihtes bæðe.

545

Fæger wæs þæt ongin      þæt freodrihten
geþrowode,      þeoden ure.
He on beame astah      and his blod ageat,
god on galgan,      þurh his gastes mægen.
Forþon men sceolon      mæla gehwylce

550

secgan drihtne þanc      dædum and weorcum,
þæs ðe he us of hæftum      ham gelædde
up to eðle,      þær we agan sceolon
drihtnes domas,     
and we in wynnum      wunian moton.

555

Us is wuldres leoht     
torht ontyned,      þam ðe teala þenceð.
þa wæs on eorðan      ece drihten
feowertig daga      folgad folcum,
gecyðed mancynne,      ær he in þa mæran gesceaft,

560

burhleoda fruma,      bringan wolde
haligne gast      to heofonrice.
Astah up on heofonum      engla scyppend,
weoroda waldend.      þa com wolcna sweg,
halig of heofonum.      Mid wæs hond godes,

565

onfeng freodrihten,      and hine forð lædde
to þam halgan ham      heofna ealdor.
Him ymbflugon      engla þreatas
þusendmælum.      þa hit þus gelomp,
þa gyt nergende Crist      gecwæð þæt he þæs

570

ymb tene niht      twelf apostolas
mid his gastes gife,      gingran geswiðde.
Hæfde þa gesette      sawla unrim
god lifigende.      þa wæs Iudas of,
se ðe ær on tifre      torhtne gesalde,

575

drihten hælend;      him seo dæd ne geþeah,
þæs he bebohte      bearn wealdendes
on seolfres sinc;      him þæt swearte forgeald
earm æglæca      innon helle.
Siteð nu on þa swiðran hond      sunu his fæderes;

580

dæleð dogra gehwæm      drihten weoroda
help and hælo      hæleþa bearnum
geond middangeard.      þæt is monegum cuð
þæt he ana is      ealra gescefta
wyrhta and waldend      þurh his wuldres cræft.

585

Siteð him on heofnum      halig encgel,
waldend mid witegum.      Hafað wuldres bearn
his seolfes seld      swegl betolden.
Leaðað us þider to leohte      þurh his læcedom,
þær we moton seolfe      sittan mid drihtne,

590

uppe mid englum,      habban þæt ilce leoht,
þær his hired nu      halig eardað,
wunað in wynnum,      þær is wuldres bled
torht ontyned.      Uton teala hycgan
þæt we hælende      heran georne,

595

Criste cweman.      þær is cuðre lif
þonne we on eorðan mægen      æfre gestreonan.
Hafað nu geþingod to us      þeoden mæra,
ælmihtig god,     
on domdæge      drihten seolfa.

600

Hateð hehenglas      hluddre stefne
beman blawan      ofer burga geseotu
geond foldan sceatas.     
þonne of þisse moldan      men onwecnað;
deade of duste arisað      þurh drihtnes miht.

605

þæt bið daga lengust,      and dinna mæst
hlud gehered,      þonne hælend cymeð,
waldend mid wolcnum      in þas woruld færeð.
Wile þonne gesceadan      wlitige and unclæne
on twa healfe,      tile and yfle.

610

Him þa soðfæstan      on þa swiðran hond
mid rodera weard      reste gestigað.
þonne beoð bliðe      þa in burh moton
gongan in godes rice,     
and heo gesenað      mid his swiðran hond

615

cynincg alwihta,      cleopað ofer ealle:
"Ge sind wilcuman!      Gað in wuldres leoht
to heofona rice,      þær ge habbað
a to aldre      ece reste."
þonne stondað þa forworhtan,      þa ðe firnedon;

620

beoð beofigende      hwonne him bearn godes
deman wille      þurh his dæda sped.
Wenað þæt heo moten      to þære mæran byrig
up to englum      swa oðre dydon,
ac him bið reordende     

625

ece drihten,      ofer ealle gecwæð:
"Astigað nu, awyrgde,      in þæt witehus
ofostum miclum.      Nu ic eow ne con."
Sona æfter þæm wordum      werige gastas,
helle hæftas,      hwyrftum scriþað

630

þusendmælum,      and þider leaðað
in þæt sceaðena scræf,      scufað to grunde
in þæt nearwe nið,      and no seoððan
þæt hie up þonan      æfre moton,
ah þær geþolian sceolon      earmlic wite,

635

clom and carcern,      and þone caldan grund
deopne adreogan      and deofles spellunge,
hu hie him on edwit      oft asettað
swarte suslbonan,      stæleð feondas
fæhðe and firne,      þær ðe hie freodrihten,

640

ecne anwaldan,      oft forgeaton,
þone þe hie him to hihte      habban sceoldon.
Uton, la, geþencan      geond þas worulde,
þæt we hælende      heran onginnen!
Georne þurh godes gife      gemunan gastes bled,

645

hu eadige þær      uppe sittað
selfe mid swegle,      sunu hælendes!
þær is geat gylden      gimmum gefrætewod,
wynnum bewunden,      þæm þe in wuldres leoht
gongan moten      to godes rice,

650

and ymb þa weallas      wlitige scinað
engla gastas      and eadige sawla,
þa ðe heonon ferað.     
þær martiras      meotode cwemað,
and herigað hehfæder      halgum stefnum,

655

cyning in cestre.      Cweþað ealle þus:
"þu eart hæleða helm      and heofendema,
engla ordfruma,      and eorðan tudor
up gelæddest      to þissum eadigan ham."
Swa wuldres weard      wordum herigað

660

þegnas ymb þeoden,      þær is þrym micel,
sang æt selde,      is sylf cyning,
ealra aldor,      in ðære ecan gesceft.
þæt is se drihten,      seðe deað for us
geþrowode,      þeoden engla.

665

Swylce he fæste      feowertig daga,
metod mancynnes,      þurh his mildsa sped.
þa gewearð þone weregan,      þe ær aworpen wæs
of heofonum      þæt he in helle gedeaf,
þa costode      cyning alwihta.

670

Brohte him to bearme      brade stanas,
bæd him for hungre      hlafas wyrcan--
"gif þu swa micle      mihte hæbbe."
þa him andswarode      ece drihten:
"Wendest þu, awyrgda,      þæt awriten nære,

675

nymþe me ænne     
ac geseted hafast,      sigores agend,
lifigendum liht,      lean butan ende,
on heofenrice,      halige dreamas."
     þa he mid hondum genom

680

atol þurh edwit,      and on esle ahof,
herm bealowes gast,      and on beorh astah,
asette on dune      drihten hælend:
"Loca nu ful wide      ofer londbuende.
Ic þe geselle      on þines seolfes dom

685

folc and foldan.      Foh hider to me
burh and breotone      bold to gewealde,
rodora rices,      gif þu seo riht cyning
engla and monna,      swa ðu ær myntest."
þa him andswarode      ece drihten:

690

"Gewit þu, awyrgda,      in þæt witescræf,
Satanus seolf;      þe is susl weotod
gearo togegnes,      nalles godes rice.
Ah ic þe hate      þurh þa hehstan miht
þæt ðu hellwarum      hyht ne abeode,

695

ah þu him secgan miht      sorga mæste,
þæt ðu gemettes      meotod alwihta,
cyning moncynnes.      Cer ðe on bæcling!
Wite þu eac, awyrgda,      hu wid and sid
helheoðo dreorig,      and mid hondum amet.

700

Grip wið þæs grundes;      gang þonne swa
oððæt þu þone ymbhwyrft      alne cunne,
and ærest amet      ufan to grunde,
and hu sid seo      se swarta eðm.
Wast þu þonne þe geornor      þæt þu wið god wunne,

705

seoððan þu þonne hafast      handum ametene
hu heh and deop      hell inneweard seo,
grim græfhus.      Gong ricene to,
ær twa seondon      tida agongene,
þæt ðu merced hus      ameten hæbbe."

710

þa þam werigan wearð      wracu getenge.
Satan seolua ran      and on susle gefeol,
earm æglece.      Hwilum mid folmum mæt
wean and witu.      Hwilum se wonna læg
læhte wið þes laþan.      Hwilum he licgan geseah

715

hæftas in hylle.      Hwilum hream astag,
ðonne he on þone atolan      eagum gesawun.
Hæfdon gewunnon      godes andsacan
blac bealowes gast,      þæt he on botme stod.
þa him þuhte      þæt þanon wære

720

to helleduru      hund þusenda
mila gemearcodes,      swa hine se mihtiga het
þæt þurh sinne cræft      susle amæte.
ða he gemunde      þæt he on grunde stod.
Locade leas wiht      geond þæt laðe scræf,

725

atol mid egum,      oððæt egsan gryre
deofla mænego      þonne up astag.
Wordum in witum      ongunnon þa werigan gastas
reordian and cweðan:     
"La, þus beo nu on yfele!      Noldæs ær teala!"

730

Finit Liber II. Amen.