Book 6
Chapter 96
|
1
tau tathā yudhyamānau tu samare rāmarāvaṇau dadṛśuḥ sarvabhūtāni vismitenāntarātmanā 2 ardayantau tu samare tayos tau syandanottamau parasparavadhe yuktau ghorarūpau babhūvatuḥ 3 maṇḍalāni ca vīthīś ca gatapratyāgatāni ca darśayantau bahuvidhāṃ sūtau sārathyajāṃ gatim 4 ardayan rāvaṇaṃ rāmo rāghavaṃ cāpi rāvaṇaḥ gativegaṃ samāpannau pravartana nivartane 5 kṣipatoḥ śarajālāni tayos tau syandanottamau ceratuḥ saṃyugamahīṃ sāsārau jaladāv iva 6 darśayitvā tadā tau tu gatiṃ bahuvidhāṃ raṇe parasparasyābhimukhau punar eva ca tasthatuḥ 7 dhuraṃ dhureṇa rathayor vaktraṃ vaktreṇa vājinām patākāś ca patākābhiḥ sameyuḥ sthitayos tadā 8 rāvaṇasya tato rāmo dhanurmuktaiḥ śitaiḥ śaraiḥ caturbhiś caturo dīptān hayān pratyapasarpayat 9 sa krodhavaśam āpanno hayānām apasarpaṇe mumoca niśitān bāṇān rāghavāya niśācaraḥ 10 so 'tividdho balavatā daśagrīveṇa rāghavaḥ jagāma na vikāraṃ ca na cāpi vyathito 'bhavat 11 cikṣepa ca punar bāṇān vajrapātasamasvanān sārathiṃ vajrahastasya samuddiśya niśācaraḥ 12 mātales tu mahāvegāḥ śarīre patitāḥ śarāḥ na sūkṣmam api saṃmohaṃ vyathāṃ vā pradadur yudhi 13 tayā dharṣaṇayā kroddho mātaler na tathātmanaḥ cakāra śarajālena rāghavo vimukhaṃ ripum 14 viṃśatiṃ triṃśataṃ ṣaṣṭiṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ mumoca rāghavo vīraḥ sāyakān syandane ripoḥ 15 gadānāṃ musalānāṃ ca parighāṇāṃ ca nisvanaiḥ śarāṇāṃ puṅkhavātaiś ca kṣubhitāḥ saptasāgarāḥ 16 kṣubdhānāṃ sāgarāṇāṃ ca pātālatalavāsinaḥ vyathitāḥ pannagāḥ sarve dānavāś ca sahasraśaḥ 17 cakampe medinī kṛtsnā saśailavanakānanā bhāskaro niṣprabhaś cābhūn na vavau cāpi mārutaḥ 18 tato devāḥ sagandharvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ cintām āpedire sarve sakiṃnaramahoragāḥ 19 svasti gobrāhmaṇebhyo 'stu lokās tiṣṭhantu śāśvatāḥ jayatāṃ rāghavaḥ saṃkhye rāvaṇaṃ rākṣaseśvaram 20 tataḥ kruddho mahābāhū raghūṇāṃ kīrtivardhanaḥ saṃdhāya dhanuṣā rāmaḥ kṣuram āśīviṣopamam rāvaṇasya śiro 'cchindac chrīmaj jvalitakuṇḍalam 21 tac chiraḥ patitaṃ bhūmau dṛṣṭaṃ lokais tribhis tadā tasyaiva sadṛśaṃ cānyad rāvaṇasyotthitaṃ śiraḥ 22 tat kṣipraṃ kṣiprahastena rāmeṇa kṣiprakāriṇā dvitīyaṃ rāvaṇaśiraś chinnaṃ saṃyati sāyakaiḥ 23 chinnamātraṃ ca tac chīrṣaṃ punar anyat sma dṛśyate tad apy aśanisaṃkāśaiś chinnaṃ rāmeṇa sāyakaiḥ 24 evam eva śataṃ chinnaṃ śirasāṃ tulyavarcasām na caiva rāvaṇasyānto dṛśyate jīvitakṣaye 25 tataḥ sarvāstravid vīraḥ kausalyānandivardhanaḥ mārgaṇair bahubhir yuktaś cintayām āsa rāghavaḥ 26 mārīco nihato yais tu kharo yais tu sudūṣaṇaḥ krañcāraṇye virādhas tu kabandho daṇḍakā vane 27 ta ime sāyakāḥ sarve yuddhe pratyayikā mama kiṃ nu tat kāraṇaṃ yena rāvaṇe mandatejasaḥ 28 iti cintāparaś cāsīd apramattaś ca saṃyuge vavarṣa śaravarṣāṇi rāghavo rāvaṇorasi 29 rāvaṇo 'pi tataḥ kruddho rathastho rākṣaseśvaraḥ gadāmusalavarṣeṇa rāmaṃ pratyardayad raṇe 30 devadānavayakṣāṇāṃ piśācoragarakṣasām paśyatāṃ tan mahad yuddhaṃ sarvarātram avartata 31 naiva ratriṃ na divasaṃ na muhūrtaṃ na cakṣaṇam rāmarāvaṇayor yuddhaṃ virāmam upagacchati |
1
तौ तथा युध्यमानौ तु समरे रामरावणौ ददृशुः सर्वभूतानि विस्मितेनान्तरात्मना 2 अर्दयन्तौ तु समरे तयॊस तौ सयन्दनॊत्तमौ परस्परवधे युक्तौ घॊररूपौ बभूवतुः 3 मण्डलानि च वीथीश च गतप्रत्यागतानि च दर्शयन्तौ बहुविधां सूतौ सारथ्यजां गतिम 4 अर्दयन रावणं रामॊ राघवं चापि रावणः गतिवेगं समापन्नौ परवर्तन निवर्तने 5 कषिपतॊः शरजालानि तयॊस तौ सयन्दनॊत्तमौ चेरतुः संयुगमहीं सासारौ जलदाव इव 6 दर्शयित्वा तदा तौ तु गतिं बहुविधां रणे परस्परस्याभिमुखौ पुनर एव च तस्थतुः 7 धुरं धुरेण रथयॊर वक्त्रं वक्त्रेण वाजिनाम पताकाश च पताकाभिः समेयुः सथितयॊस तदा 8 रावणस्य ततॊ रामॊ धनुर्मुक्तैः शितैः शरैः चतुर्भिश चतुरॊ दीप्तान हयान परत्यपसर्पयत 9 स करॊधवशम आपन्नॊ हयानाम अपसर्पणे मुमॊच निशितान बाणान राघवाय निशाचरः 10 सॊ ऽतिविद्धॊ बलवता दशग्रीवेण राघवः जगाम न विकारं च न चापि वयथितॊ ऽभवत 11 चिक्षेप च पुनर बाणान वज्रपातसमस्वनान सारथिं वज्रहस्तस्य समुद्दिश्य निशाचरः 12 मातलेस तु महावेगाः शरीरे पतिताः शराः न सूक्ष्मम अपि संमॊहं वयथां वा परददुर युधि 13 तया धर्षणया करॊद्धॊ मातलेर न तथात्मनः चकार शरजालेन राघवॊ विमुखं रिपुम 14 विंशतिं तरिंशतं षष्टिं शतशॊ ऽथ सहस्रशः मुमॊच राघवॊ वीरः सायकान सयन्दने रिपॊः 15 गदानां मुसलानां च परिघाणां च निस्वनैः शराणां पुङ्खवातैश च कषुभिताः सप्तसागराः 16 कषुब्धानां सागराणां च पातालतलवासिनः वयथिताः पन्नगाः सर्वे दानवाश च सहस्रशः 17 चकम्पे मेदिनी कृत्स्ना सशैलवनकानना भास्करॊ निष्प्रभश चाभून न ववौ चापि मारुतः 18 ततॊ देवाः सगन्धर्वाः सिद्धाश च परमर्षयः चिन्ताम आपेदिरे सर्वे सकिंनरमहॊरगाः 19 सवस्ति गॊब्राह्मणेभ्यॊ ऽसतु लॊकास तिष्ठन्तु शाश्वताः जयतां राघवः संख्ये रावणं राक्षसेश्वरम 20 ततः करुद्धॊ महाबाहू रघूणां कीर्तिवर्धनः संधाय धनुषा रामः कषुरम आशीविषॊपमम रावणस्य शिरॊ ऽचछिन्दच छरीमज जवलितकुण्डलम 21 तच छिरः पतितं भूमौ दृष्टं लॊकैस तरिभिस तदा तस्यैव सदृशं चान्यद रावणस्यॊत्थितं शिरः 22 तत कषिप्रं कषिप्रहस्तेन रामेण कषिप्रकारिणा दवितीयं रावणशिरश छिन्नं संयति सायकैः 23 छिन्नमात्रं च तच छीर्षं पुनर अन्यत सम दृश्यते तद अप्य अशनिसंकाशैश छिन्नं रामेण सायकैः 24 एवम एव शतं छिन्नं शिरसां तुल्यवर्चसाम न चैव रावणस्यान्तॊ दृश्यते जीवितक्षये 25 ततः सर्वास्त्रविद वीरः कौसल्यानन्दिवर्धनः मार्गणैर बहुभिर युक्तश चिन्तयाम आस राघवः 26 मारीचॊ निहतॊ यैस तु खरॊ यैस तु सुदूषणः करञ्चारण्ये विराधस तु कबन्धॊ दण्डका वने 27 त इमे सायकाः सर्वे युद्धे परत्ययिका मम किं नु तत कारणं येन रावणे मन्दतेजसः 28 इति चिन्तापरश चासीद अप्रमत्तश च संयुगे ववर्ष शरवर्षाणि राघवॊ रावणॊरसि 29 रावणॊ ऽपि ततः करुद्धॊ रथस्थॊ राक्षसेश्वरः गदामुसलवर्षेण रामं परत्यर्दयद रणे 30 देवदानवयक्षाणां पिशाचॊरगरक्षसाम पश्यतां तन महद युद्धं सर्वरात्रम अवर्तत 31 नैव रत्रिं न दिवसं न मुहूर्तं न चक्षणम रामरावणयॊर युद्धं विरामम उपगच्छति |