Book 6
Chapter 85
|
1
hanyamāne bale tūrṇam anyonyaṃ te mahāmṛdhe sarasīva mahāgharme sūpakṣīṇe babhūvatuḥ 2 svabalasya vighātena virūpākṣavadhena ca babhūva dviguṇaṃ kruddho rāvaṇo rākṣasādhipaḥ 3 prakṣīṇaṃ tu balaṃ dṛṣṭvā vadhyamānaṃ valīmukhaiḥ babhūvāsya vyathā yuddhe prekṣya daivaviparyayam 4 uvāca ca samīpasthaṃ mahodaram ariṃdamam asmin kāle mahābāho jayāśā tvayi me sthitā 5 jahi śatrucamūṃ vīra darśayādya parākramam bhartṛpiṇḍasya kālo 'yaṃ nirveṣṭuṃ sādhu yudhyatām 6 evam uktas tathety uktvā rākṣasendraṃ mahodaraḥ praviveśārisenāṃ sa pataṃga iva pāvakam 7 tataḥ sa kadanaṃ cakre vānarāṇāṃ mahābalaḥ bhartṛvākyena tejasvī svena vīryeṇa coditaḥ 8 prabhagnāṃ samare dṛṣṭvā vānarāṇāṃ mahācamūm abhidudrāva sugrīvo mahodaram anantaram 9 pragṛhya vipulāṃ ghorāṃ mahīdhara samāṃ śilām cikṣepa ca mahātejās tad vadhāya harīśvaraḥ 10 tām āpatantīṃ sahasā śilāṃ dṛṣṭvā mahodaraḥ asaṃbhrāntas tato bāṇair nirbibheda durāsadām 11 rakṣasā tena bāṇaughair nikṛttā sā sahasradhā nipapāta śilābhūmau gṛdhracakram ivākulam 12 tāṃ tu bhinnāṃ śilāṃ dṛṣṭvā sugrīvaḥ krodhamūrchitaḥ sālam utpāṭya cikṣepa rakṣase raṇamūrdhani śaraiś ca vidadārainaṃ śūraḥ parapuraṃjayaḥ 13 sa dadarśa tataḥ kruddhaḥ parighaṃ patitaṃ bhuvi āvidhya tu sa taṃ dīptaṃ parighaṃ tasya darśayan parighāgreṇa vegena jaghānāsya hayottamān 14 tasmād dhatahayād vīraḥ so 'vaplutya mahārathāt gadāṃ jagrāha saṃkruddho rākṣaso 'tha mahodaraḥ 15 gadāparighahastau tau yudhi vīrau samīyatuḥ nardantau govṛṣaprakhyau ghanāv iva savidyutau 16 ājaghāna gadāṃ tasya parigheṇa harīśvaraḥ papāta sa gadodbhinnaḥ parighas tasya bhūtale 17 tato jagrāha tejasvī sugrīvo vasudhātalāt āyasaṃ musalaṃ ghoraṃ sarvato hemabhūṣitam 18 taṃ samudyamya cikṣepa so 'py anyāṃ vyākṣipad gadām bhinnāv anyonyam āsādya petatur dharaṇītale 19 tato bhagnapraharaṇau muṣṭibhyāṃ tau samīyatuḥ tejo balasamāviṣṭau dīptāv iva hutāśanau 20 jaghnatus tau tadānyonyaṃ nedatuś ca punaḥ punaḥ talaiś cānyonyam āhatya petatur dharaṇītale 21 utpetatus tatas tūrṇaṃ jaghnatuś ca parasparam bhujaiś cikṣepatur vīrāv anyonyam aparājitau 22 ājahāra tadā khagḍam adūraparivartinam rākṣasaś carmaṇā sārdhaṃ mahāvego mahodaraḥ 23 tathaiva ca mahākhaḍgaṃ carmaṇā patitaṃ saha jagrāha vānaraśreṣṭhaḥ sugrīvo vegavattaraḥ 24 tau tu roṣaparītāṅgau nardantāv abhyadhāvatām udyatāsī raṇe hṛṣṭau yudhi śastraviśāradau 25 dakṣiṇaṃ maṇḍalaṃ cobhau tau tūrṇaṃ saṃparīyatuḥ anyonyam abhisaṃkruddhau jaye praṇihitāv ubhau 26 sa tu śūro mahāvego vīryaślāghī mahodaraḥ mahācarmaṇi taṃ khaḍgaṃ pātayām āsa durmatiḥ 27 lagnam utkarṣataḥ khaḍgaṃ khaḍgena kapikuñjaraḥ jahāra saśiras trāṇaṃ kuṇḍalopahitaṃ śiraḥ 28 nikṛttaśirasas tasya patitasya mahītale tad balaṃ rākṣasendrasya dṛṣṭvā tatra na tiṣṭhati 29 hatvā taṃ vānaraiḥ sārdhaṃ nanāda mudito hariḥ cukrodha ca daśagrīvo babhau hṛṣṭaś ca rāghavaḥ |
1
हन्यमाने बले तूर्णम अन्यॊन्यं ते महामृधे सरसीव महाघर्मे सूपक्षीणे बभूवतुः 2 सवबलस्य विघातेन विरूपाक्षवधेन च बभूव दविगुणं करुद्धॊ रावणॊ राक्षसाधिपः 3 परक्षीणं तु बलं दृष्ट्वा वध्यमानं वलीमुखैः बभूवास्य वयथा युद्धे परेक्ष्य दैवविपर्ययम 4 उवाच च समीपस्थं महॊदरम अरिंदमम अस्मिन काले महाबाहॊ जयाशा तवयि मे सथिता 5 जहि शत्रुचमूं वीर दर्शयाद्य पराक्रमम भर्तृपिण्डस्य कालॊ ऽयं निर्वेष्टुं साधु युध्यताम 6 एवम उक्तस तथेत्य उक्त्वा राक्षसेन्द्रं महॊदरः परविवेशारिसेनां स पतंग इव पावकम 7 ततः स कदनं चक्रे वानराणां महाबलः भर्तृवाक्येन तेजस्वी सवेन वीर्येण चॊदितः 8 परभग्नां समरे दृष्ट्वा वानराणां महाचमूम अभिदुद्राव सुग्रीवॊ महॊदरम अनन्तरम 9 परगृह्य विपुलां घॊरां महीधर समां शिलाम चिक्षेप च महातेजास तद वधाय हरीश्वरः 10 ताम आपतन्तीं सहसा शिलां दृष्ट्वा महॊदरः असंभ्रान्तस ततॊ बाणैर निर्बिभेद दुरासदाम 11 रक्षसा तेन बाणौघैर निकृत्ता सा सहस्रधा निपपात शिलाभूमौ गृध्रचक्रम इवाकुलम 12 तां तु भिन्नां शिलां दृष्ट्वा सुग्रीवः करॊधमूर्छितः सालम उत्पाट्य चिक्षेप रक्षसे रणमूर्धनि शरैश च विददारैनं शूरः परपुरंजयः 13 स ददर्श ततः करुद्धः परिघं पतितं भुवि आविध्य तु स तं दीप्तं परिघं तस्य दर्शयन परिघाग्रेण वेगेन जघानास्य हयॊत्तमान 14 तस्माद धतहयाद वीरः सॊ ऽवप्लुत्य महारथात गदां जग्राह संक्रुद्धॊ राक्षसॊ ऽथ महॊदरः 15 गदापरिघहस्तौ तौ युधि वीरौ समीयतुः नर्दन्तौ गॊवृषप्रख्यौ घनाव इव सविद्युतौ 16 आजघान गदां तस्य परिघेण हरीश्वरः पपात स गदॊद्भिन्नः परिघस तस्य भूतले 17 ततॊ जग्राह तेजस्वी सुग्रीवॊ वसुधातलात आयसं मुसलं घॊरं सर्वतॊ हेमभूषितम 18 तं समुद्यम्य चिक्षेप सॊ ऽपय अन्यां वयाक्षिपद गदाम भिन्नाव अन्यॊन्यम आसाद्य पेततुर धरणीतले 19 ततॊ भग्नप्रहरणौ मुष्टिभ्यां तौ समीयतुः तेजॊ बलसमाविष्टौ दीप्ताव इव हुताशनौ 20 जघ्नतुस तौ तदान्यॊन्यं नेदतुश च पुनः पुनः तलैश चान्यॊन्यम आहत्य पेततुर धरणीतले 21 उत्पेततुस ततस तूर्णं जघ्नतुश च परस्परम भुजैश चिक्षेपतुर वीराव अन्यॊन्यम अपराजितौ 22 आजहार तदा खग्डम अदूरपरिवर्तिनम राक्षसश चर्मणा सार्धं महावेगॊ महॊदरः 23 तथैव च महाखड्गं चर्मणा पतितं सह जग्राह वानरश्रेष्ठः सुग्रीवॊ वेगवत्तरः 24 तौ तु रॊषपरीताङ्गौ नर्दन्ताव अभ्यधावताम उद्यतासी रणे हृष्टौ युधि शस्त्रविशारदौ 25 दक्षिणं मण्डलं चॊभौ तौ तूर्णं संपरीयतुः अन्यॊन्यम अभिसंक्रुद्धौ जये परणिहिताव उभौ 26 स तु शूरॊ महावेगॊ वीर्यश्लाघी महॊदरः महाचर्मणि तं खड्गं पातयाम आस दुर्मतिः 27 लग्नम उत्कर्षतः खड्गं खड्गेन कपिकुञ्जरः जहार सशिरस तराणं कुण्डलॊपहितं शिरः 28 निकृत्तशिरसस तस्य पतितस्य महीतले तद बलं राक्षसेन्द्रस्य दृष्ट्वा तत्र न तिष्ठति 29 हत्वा तं वानरैः सार्धं ननाद मुदितॊ हरिः चुक्रॊध च दशग्रीवॊ बभौ हृष्टश च राघवः |