Book 6
Chapter 18
|
1
tāṃs tu te 'haṃ pravakṣyāmi prekṣamāṇasya yūthapān rāghavārthe parākrāntā ye na rakṣanti jīvitam 2 snigdhā yasya bahuśyāmā bālā lāṅgūlam āśritāḥ tāmrāḥ pītāḥ sitāḥ śvetāḥ prakīrṇā ghorakarmaṇaḥ 3 pragṛhītāḥ prakāśante sūryasyeva marīcayaḥ pṛthivyāṃ cānukṛṣyante haro nāmaiṣa yūthapaḥ 4 yaṃ pṛṣṭhato 'nugacchanti śataśo 'tha sahasraśaḥ drumān udyamya sahitā laṅkārohaṇatatparāḥ 5 eṣa koṭīsahasreṇa vānarāṇāṃ mahaujasām ākāṅkṣate tvāṃ saṃgrāme jetuṃ parapuraṃjaya 6 nīlān iva mahāmeghāṃs tiṣṭhato yāṃs tu paśyasi asitāñ janasaṃkāśān yuddhe satyaparākramān 7 nakhadaṃṣṭrāyudhān vīrāṃs tīkṣṇakopān bhayāvahān asaṃkhyeyān anirdeśyān paraṃ pāram ivodadheḥ 8 parvateṣu ca ye ke cid viṣameṣu nadīṣu ca ete tvām abhivartante rājann ṛṣkāḥ sudāruṇāḥ 9 eṣāṃ madhye sthito rājan bhīmākṣo bhīmadarśanaḥ parjanya iva jīmūtaiḥ samantāt parivāritaḥ 10 ṛkṣavantaṃ giriśreṣṭham adhyāste narmadāṃ piban sarvarkṣāṇām adhipatir dhūmro nāmaiṣa yūthapaḥ 11 yavīyān asya tu bhrātā paśyainaṃ parvatopamam bhrātrā samāno rūpeṇa viśiṣṭas tu parākrame 12 sa eṣa jāmbavān nāma mahāyūthapayūthapaḥ praśānto guruvartī ca saṃprahāreṣv amarṣaṇaḥ 13 etena sāhyaṃ sumahat kṛtaṃ śakrasya dhīmatā devāsure jāmbavatā labdhāś ca bahavo varāḥ 14 āruhya parvatāgrebhyo mahābhravipulāḥ śilāḥ muñcanti vipulākārā na mṛtyor udvijanti ca 15 rākṣasānāṃ ca sadṛśāḥ piśācānāṃ ca romaśāḥ etasya sainye bahavo vicaranty agnitejasaḥ 16 yaṃ tv enam abhisaṃrabdhaṃ plavamānam iva sthitam prekṣante vānarāḥ sarve sthitaṃ yūthapayūthapam 17 eṣa rājan sahasrākṣaṃ paryupāste harīśvaraḥ balena balasaṃpanno rambho nāmaiṣa yūthapaḥ 18 yaḥ sthitaṃ yojane śailaṃ gacchan pārśvena sevate ūrdhvaṃ tathaiva kāyena gataḥ prāpnoti yojanam 19 yasmān na paramaṃ rūpaṃ catuṣpādeṣu vidyate śrutaḥ saṃnādano nāma vānarāṇāṃ pitāmahaḥ 20 yena yuddhaṃ tadā dattaṃ raṇe śakrasya dhīmatā parājayaś ca na prāptaḥ so 'yaṃ yūthapayūthapaḥ yasya vikramamāṇasya śakrasyeva parākramaḥ 21 eṣa gandharvakanyāyām utpannaḥ kṛṣṇavartmanā purā devāsure yuddhe sāhyārthaṃ tridivaukasām 22 yasya vaiśravaṇo rājā jambūm upaniṣevate yo rājā parvatendrāṇāṃ bahukiṃnarasevinām 23 vihārasukhado nityaṃ bhrātus te rākṣasādhipa tatraiṣa vasati śrīmān balavān vānararṣabhaḥ yuddheṣv akatthano nityaṃ krathano nāma yūthapaḥ 24 vṛtaḥ koṭisahasreṇa harīṇāṃ samupasthitaḥ eṣaivāśaṃsate laṅkāṃ svenānīkena marditum 25 yo gaṅgām anu paryeti trāsayan hastiyūthapān hastināṃ vānarāṇāṃ ca pūrvavairam anusmaran 26 eṣa yūthapatir netā gacchan giriguhāśayaḥ harīṇāṃ vāhinī mukhyo nadīṃ haimavatīm anu 27 uśīra bījam āśritya parvataṃ mandaropamam ramate vānaraśreṣṭho divi śakra iva svayam 28 enaṃ śatasahasrāṇāṃ sahasram abhivartate eṣa durmarṣaṇo rājan pramāthī nāma yūthapaḥ 29 vātenevoddhataṃ meghaṃ yam enam anupaśyasi vivartamānaṃ bahuśo yatraitad bahulaṃ rajaḥ 30 ete 'sitamukhā ghorā golāṅgūlā mahābalāḥ śataṃ śatasahasrāṇi dṛṣṭvā vai setubandhanam 31 golāṅgūlaṃ mahāvegaṃ gavākṣaṃ nāma yūthapam parivāryābhivartante laṅkāṃ marditum ojasā 32 bhramarācaritā yatra sarvakāmaphaladrumāḥ yaṃ sūryatulyavarṇābham anuparyeti parvatam 33 yasya bhāsā sadā bhānti tadvarṇā mṛgapakṣiṇaḥ yasya prasthaṃ mahātmāno na tyajanti maharṣayaḥ 34 tatraiṣa ramate rājan ramye kāñcanaparvate mukhyo vānaramukhyānāṃ kesarī nāma yūthapaḥ 35 ṣaṣṭir girisahasrāṇāṃ ramyāḥ kāñcanaparvatāḥ teṣāṃ madhye girivaras tvam ivānagha rakṣasām 36 tatraite kapilāḥ śvetās tāmrāsyā madhupiṅgalāḥ nivasanty uttamagirau tīkṣṇadaṃṣṭrānakhāyudhāḥ 37 siṃha iva caturdaṃṣṭrā vyāghrā iva durāsadāḥ sarve vaiśvanarasamā jvalitāśīviṣopamāḥ 38 sudīrghāñcitalāṅgūlā mattamātaṃgasaṃnibhāḥ mahāparvatasaṃkāśā mahājīmūtanisvanāḥ 39 eṣa caiṣām adhipatir madhye tiṣṭhati vīryavān nāmnā pṛthivyāṃ vikhyāto rājañ śatabalīti yaḥ eṣaivāśaṃsate laṅkāṃ svenānīkena marditum 40 gajo gavākṣo gavayo nalo nīlaś ca vānaraḥ ekaika eva yūthānāṃ koṭibhir daśabhir vṛtaḥ 41 tathānye vānaraśreṣṭhā vindhyaparvatavāsinaḥ na śakyante bahutvāt tu saṃkhyātuṃ laghuvikramāḥ 42 sarve mahārāja mahāprabhāvāḥ; sarve mahāśailanikāśakāyāḥ sarve samarthāḥ pṛthivīṃ kṣaṇena; kartuṃ pravidhvastavikīrṇaśailām |
1
तांस तु ते ऽहं परवक्ष्यामि परेक्षमाणस्य यूथपान राघवार्थे पराक्रान्ता ये न रक्षन्ति जीवितम 2 सनिग्धा यस्य बहुश्यामा बाला लाङ्गूलम आश्रिताः ताम्राः पीताः सिताः शवेताः परकीर्णा घॊरकर्मणः 3 परगृहीताः परकाशन्ते सूर्यस्येव मरीचयः पृथिव्यां चानुकृष्यन्ते हरॊ नामैष यूथपः 4 यं पृष्ठतॊ ऽनुगच्छन्ति शतशॊ ऽथ सहस्रशः दरुमान उद्यम्य सहिता लङ्कारॊहणतत्पराः 5 एष कॊटीसहस्रेण वानराणां महौजसाम आकाङ्क्षते तवां संग्रामे जेतुं परपुरंजय 6 नीलान इव महामेघांस तिष्ठतॊ यांस तु पश्यसि असिताञ जनसंकाशान युद्धे सत्यपराक्रमान 7 नखदंष्ट्रायुधान वीरांस तीक्ष्णकॊपान भयावहान असंख्येयान अनिर्देश्यान परं पारम इवॊदधेः 8 पर्वतेषु च ये के चिद विषमेषु नदीषु च एते तवाम अभिवर्तन्ते राजन्न ऋष्काः सुदारुणाः 9 एषां मध्ये सथितॊ राजन भीमाक्षॊ भीमदर्शनः पर्जन्य इव जीमूतैः समन्तात परिवारितः 10 ऋक्षवन्तं गिरिश्रेष्ठम अध्यास्ते नर्मदां पिबन सर्वर्क्षाणाम अधिपतिर धूम्रॊ नामैष यूथपः 11 यवीयान अस्य तु भराता पश्यैनं पर्वतॊपमम भरात्रा समानॊ रूपेण विशिष्टस तु पराक्रमे 12 स एष जाम्बवान नाम महायूथपयूथपः परशान्तॊ गुरुवर्ती च संप्रहारेष्व अमर्षणः 13 एतेन साह्यं सुमहत कृतं शक्रस्य धीमता देवासुरे जाम्बवता लब्धाश च बहवॊ वराः 14 आरुह्य पर्वताग्रेभ्यॊ महाभ्रविपुलाः शिलाः मुञ्चन्ति विपुलाकारा न मृत्यॊर उद्विजन्ति च 15 राक्षसानां च सदृशाः पिशाचानां च रॊमशाः एतस्य सैन्ये बहवॊ विचरन्त्य अग्नितेजसः 16 यं तव एनम अभिसंरब्धं पलवमानम इव सथितम परेक्षन्ते वानराः सर्वे सथितं यूथपयूथपम 17 एष राजन सहस्राक्षं पर्युपास्ते हरीश्वरः बलेन बलसंपन्नॊ रम्भॊ नामैष यूथपः 18 यः सथितं यॊजने शैलं गच्छन पार्श्वेन सेवते ऊर्ध्वं तथैव कायेन गतः पराप्नॊति यॊजनम 19 यस्मान न परमं रूपं चतुष्पादेषु विद्यते शरुतः संनादनॊ नाम वानराणां पितामहः 20 येन युद्धं तदा दत्तं रणे शक्रस्य धीमता पराजयश च न पराप्तः सॊ ऽयं यूथपयूथपः यस्य विक्रममाणस्य शक्रस्येव पराक्रमः 21 एष गन्धर्वकन्यायाम उत्पन्नः कृष्णवर्त्मना पुरा देवासुरे युद्धे साह्यार्थं तरिदिवौकसाम 22 यस्य वैश्रवणॊ राजा जम्बूम उपनिषेवते यॊ राजा पर्वतेन्द्राणां बहुकिंनरसेविनाम 23 विहारसुखदॊ नित्यं भरातुस ते राक्षसाधिप तत्रैष वसति शरीमान बलवान वानरर्षभः युद्धेष्व अकत्थनॊ नित्यं करथनॊ नाम यूथपः 24 वृतः कॊटिसहस्रेण हरीणां समुपस्थितः एषैवाशंसते लङ्कां सवेनानीकेन मर्दितुम 25 यॊ गङ्गाम अनु पर्येति तरासयन हस्तियूथपान हस्तिनां वानराणां च पूर्ववैरम अनुस्मरन 26 एष यूथपतिर नेता गच्छन गिरिगुहाशयः हरीणां वाहिनी मुख्यॊ नदीं हैमवतीम अनु 27 उशीर बीजम आश्रित्य पर्वतं मन्दरॊपमम रमते वानरश्रेष्ठॊ दिवि शक्र इव सवयम 28 एनं शतसहस्राणां सहस्रम अभिवर्तते एष दुर्मर्षणॊ राजन परमाथी नाम यूथपः 29 वातेनेवॊद्धतं मेघं यम एनम अनुपश्यसि विवर्तमानं बहुशॊ यत्रैतद बहुलं रजः 30 एते ऽसितमुखा घॊरा गॊलाङ्गूला महाबलाः शतं शतसहस्राणि दृष्ट्वा वै सेतुबन्धनम 31 गॊलाङ्गूलं महावेगं गवाक्षं नाम यूथपम परिवार्याभिवर्तन्ते लङ्कां मर्दितुम ओजसा 32 भरमराचरिता यत्र सर्वकामफलद्रुमाः यं सूर्यतुल्यवर्णाभम अनुपर्येति पर्वतम 33 यस्य भासा सदा भान्ति तद्वर्णा मृगपक्षिणः यस्य परस्थं महात्मानॊ न तयजन्ति महर्षयः 34 तत्रैष रमते राजन रम्ये काञ्चनपर्वते मुख्यॊ वानरमुख्यानां केसरी नाम यूथपः 35 षष्टिर गिरिसहस्राणां रम्याः काञ्चनपर्वताः तेषां मध्ये गिरिवरस तवम इवानघ रक्षसाम 36 तत्रैते कपिलाः शवेतास ताम्रास्या मधुपिङ्गलाः निवसन्त्य उत्तमगिरौ तीक्ष्णदंष्ट्रानखायुधाः 37 सिंह इव चतुर्दंष्ट्रा वयाघ्रा इव दुरासदाः सर्वे वैश्वनरसमा जवलिताशीविषॊपमाः 38 सुदीर्घाञ्चितलाङ्गूला मत्तमातंगसंनिभाः महापर्वतसंकाशा महाजीमूतनिस्वनाः 39 एष चैषाम अधिपतिर मध्ये तिष्ठति वीर्यवान नाम्ना पृथिव्यां विख्यातॊ राजञ शतबलीति यः एषैवाशंसते लङ्कां सवेनानीकेन मर्दितुम 40 गजॊ गवाक्षॊ गवयॊ नलॊ नीलश च वानरः एकैक एव यूथानां कॊटिभिर दशभिर वृतः 41 तथान्ये वानरश्रेष्ठा विन्ध्यपर्वतवासिनः न शक्यन्ते बहुत्वात तु संख्यातुं लघुविक्रमाः 42 सर्वे महाराज महाप्रभावाः; सर्वे महाशैलनिकाशकायाः सर्वे समर्थाः पृथिवीं कषणेन; कर्तुं परविध्वस्तविकीर्णशैलाम |