Book 4
Chapter 28
|
1
samīkṣya vimalaṃ vyoma gatavidyudbalāhakam sārasāravasaṃghuṣṭaṃ ramyajyotsnānulepanam 2 samṛddhārthaṃ ca sugrīvaṃ mandadharmārthasaṃgraham atyartham asatāṃ mārgam ekāntagatamānasaṃ 3 nivṛttakāryaṃ siddhārthaṃ pramadābhirataṃ sadā prāptavantam abhipretān sarvān eva manorathān 4 svāṃ ca pātnīm abhipretāṃ tārāṃ cāpi samīpsitām viharantam ahorātraṃ kṛtārthaṃ vigatajvalam 5 krīḍantam iva deveśaṃ nandane 'psarasāṃ gaṇaiḥ mantriṣu nyastakāryaṃ ca mantriṇām anavekṣakam 6 utsannarājyasaṃdeśaṃ kāmavṛttam avasthitam niścitārtho 'rthatattvajñaḥ kāladharmaviśeṣavit 7 prasādya vākyair madhurair hetumadbhir manoramaiḥ vākyavid vākyatattvajñaṃ harīśaṃ mārutātmajaḥ 8 hitaṃ tathyaṃ ca pathyaṃ ca sāmadharmārthanītimat praṇayaprītisaṃyuktaṃ viśvāsakṛtaniścayam harīśvaram upāgamya hanumān vākyam abravīt 9 rājyaṃ prāptaṃ yaśaś caiva kaulī śrīr abhivarthitā mitrāṇāṃ saṃgrahaḥ śeṣas tad bhavān kartum arhati 10 yo hi mitreṣu kālajñaḥ satataṃ sādhu vartate tasya rājyaṃ ca kīrtiś ca pratāpaś cābhivardhate 11 yasya kośaś ca daṇḍaś ca mitrāṇy ātmā ca bhūmipa samavetāni sarvāṇi sa rājyaṃ mahad aśnute 12 tad bhavān vṛttasaṃpannaḥ sthitaḥ pathi niratyaye mitrārtham abhinītārthaṃ yathāvat kartum arhati 13 yas tu kālavyatīteṣu mitrakāryeṣu vartate sa kṛtvā mahato 'py arthān na mitrārthena yujyate 14 kriyatāṃ rāghavasyaitad vaidehyāḥ parimārgaṇam tad idaṃ vīra kāryaṃ te kālātītam ariṃdama 15 na ca kālam atītaṃ te nivedayati kālavit tvaramāṇo 'pi san prājñas tava rājan vaśānugaḥ 16 kulasya ketuḥ sphītasya dīrghabandhuś ca rāghavaḥ aprameyaprabhāvaś ca svayaṃ cāpratimo guṇaiḥ 17 tasya tvaṃ kuru vai kāryaṃ pūrvaṃ tena kṛtaṃ tava harīśvara hariśreṣṭhān ājñāpayitum arhasi 18 na hi tāvad bhavet kālo vyatītaś codanād ṛte coditasya hi kāryasya bhavet kālavyatikramaḥ 19 akartur api kāryasya bhavān kartā harīśvara kiṃ punaḥ pratikartus te rājyena ca dhanena ca 20 śaktimān asi vikrānto vānararṣka gaṇeśvara kartuṃ dāśaratheḥ prītim ājñāyāṃ kiṃ nu sajjase 21 kāmaṃ khalu śarair śaktaḥ surāsuramahoragān vaśe dāśarathiḥ kartuṃ tvatpratijñāṃ tu kāṅkṣate 22 prāṇatyāgāviśaṅkena kṛtaṃ tena tava priyam tasya mārgāma vaidehīṃ pṛthivyām api cāmbare 23 na devā na ca gandharvā nāsurā na marudgaṇāḥ na ca yakṣā bhayaṃ tasya kuryuḥ kim uta rākṣasāḥ 24 tad evaṃ śaktiyuktasya pūrvaṃ priyakṛtas tathā rāmasyārhasi piṅgeśa kartuṃ sarvātmanā priyam 25 nādhastād avanau nāpsu gatir nopari cāmbare kasya cit sajjate 'smākaṃ kapīśvara tavājñayā 26 tad ājñāpaya kaḥ kiṃ te kṛte vasatu kutra cit harayo hy apradhṛṣyās te santi koṭyagrato 'nagha 27 tasya tadvacanaṃ śrutvā kāle sādhuniveditam sugrīvaḥ sattvasaṃpannaś cakāra matim uttamām 28 sa saṃdideśābhimataṃ nīlaṃ nityakṛtodyamam dikṣu sarvāsu sarveṣāṃ sainyānām upasaṃgrahe 29 yathā senā samagrā me yūthapālāś ca sarvaśaḥ samāgacchanty asaṃgena senāgrāṇi tathā kuru 30 ye tv antapālāḥ plavagāḥ śīghragā vyavasāyinaḥ samānayantu te sainyaṃ tvaritāḥ śāsanān mama svayaṃ cānantaraṃ sainyaṃ bhavān evānupaśyatu 31 tripañcarātrād ūrdhvaṃ yaḥ prāpnuyān neha vānaraḥ tasya prāṇāntiko daṇḍo nātra kāryā vicāraṇā 32 harīṃś ca vṛddhān upayātu sāṅgado; bhavān mamājñām adhikṛtya niścitām iti vyavasthāṃ haripuṃgaveśvaro; vidhāya veśma praviveśa vīryavān |
1
समीक्ष्य विमलं वयॊम गतविद्युद्बलाहकम सारसारवसंघुष्टं रम्यज्यॊत्स्नानुलेपनम 2 समृद्धार्थं च सुग्रीवं मन्दधर्मार्थसंग्रहम अत्यर्थम असतां मार्गम एकान्तगतमानसं 3 निवृत्तकार्यं सिद्धार्थं परमदाभिरतं सदा पराप्तवन्तम अभिप्रेतान सर्वान एव मनॊरथान 4 सवां च पात्नीम अभिप्रेतां तारां चापि समीप्सिताम विहरन्तम अहॊरात्रं कृतार्थं विगतज्वलम 5 करीडन्तम इव देवेशं नन्दने ऽपसरसां गणैः मन्त्रिषु नयस्तकार्यं च मन्त्रिणाम अनवेक्षकम 6 उत्सन्नराज्यसंदेशं कामवृत्तम अवस्थितम निश्चितार्थॊ ऽरथतत्त्वज्ञः कालधर्मविशेषवित 7 परसाद्य वाक्यैर मधुरैर हेतुमद्भिर मनॊरमैः वाक्यविद वाक्यतत्त्वज्ञं हरीशं मारुतात्मजः 8 हितं तथ्यं च पथ्यं च सामधर्मार्थनीतिमत परणयप्रीतिसंयुक्तं विश्वासकृतनिश्चयम हरीश्वरम उपागम्य हनुमान वाक्यम अब्रवीत 9 राज्यं पराप्तं यशश चैव कौली शरीर अभिवर्थिता मित्राणां संग्रहः शेषस तद भवान कर्तुम अर्हति 10 यॊ हि मित्रेषु कालज्ञः सततं साधु वर्तते तस्य राज्यं च कीर्तिश च परतापश चाभिवर्धते 11 यस्य कॊशश च दण्डश च मित्राण्य आत्मा च भूमिप समवेतानि सर्वाणि स राज्यं महद अश्नुते 12 तद भवान वृत्तसंपन्नः सथितः पथि निरत्यये मित्रार्थम अभिनीतार्थं यथावत कर्तुम अर्हति 13 यस तु कालव्यतीतेषु मित्रकार्येषु वर्तते स कृत्वा महतॊ ऽपय अर्थान न मित्रार्थेन युज्यते 14 करियतां राघवस्यैतद वैदेह्याः परिमार्गणम तद इदं वीर कार्यं ते कालातीतम अरिंदम 15 न च कालम अतीतं ते निवेदयति कालवित तवरमाणॊ ऽपि सन पराज्ञस तव राजन वशानुगः 16 कुलस्य केतुः सफीतस्य दीर्घबन्धुश च राघवः अप्रमेयप्रभावश च सवयं चाप्रतिमॊ गुणैः 17 तस्य तवं कुरु वै कार्यं पूर्वं तेन कृतं तव हरीश्वर हरिश्रेष्ठान आज्ञापयितुम अर्हसि 18 न हि तावद भवेत कालॊ वयतीतश चॊदनाद ऋते चॊदितस्य हि कार्यस्य भवेत कालव्यतिक्रमः 19 अकर्तुर अपि कार्यस्य भवान कर्ता हरीश्वर किं पुनः परतिकर्तुस ते राज्येन च धनेन च 20 शक्तिमान असि विक्रान्तॊ वानरर्ष्क गणेश्वर कर्तुं दाशरथेः परीतिम आज्ञायां किं नु सज्जसे 21 कामं खलु शरैर शक्तः सुरासुरमहॊरगान वशे दाशरथिः कर्तुं तवत्प्रतिज्ञां तु काङ्क्षते 22 पराणत्यागाविशङ्केन कृतं तेन तव परियम तस्य मार्गाम वैदेहीं पृथिव्याम अपि चाम्बरे 23 न देवा न च गन्धर्वा नासुरा न मरुद्गणाः न च यक्षा भयं तस्य कुर्युः किम उत राक्षसाः 24 तद एवं शक्तियुक्तस्य पूर्वं परियकृतस तथा रामस्यार्हसि पिङ्गेश कर्तुं सर्वात्मना परियम 25 नाधस्ताद अवनौ नाप्सु गतिर नॊपरि चाम्बरे कस्य चित सज्जते ऽसमाकं कपीश्वर तवाज्ञया 26 तद आज्ञापय कः किं ते कृते वसतु कुत्र चित हरयॊ हय अप्रधृष्यास ते सन्ति कॊट्यग्रतॊ ऽनघ 27 तस्य तद्वचनं शरुत्वा काले साधुनिवेदितम सुग्रीवः सत्त्वसंपन्नश चकार मतिम उत्तमाम 28 स संदिदेशाभिमतं नीलं नित्यकृतॊद्यमम दिक्षु सर्वासु सर्वेषां सैन्यानाम उपसंग्रहे 29 यथा सेना समग्रा मे यूथपालाश च सर्वशः समागच्छन्त्य असंगेन सेनाग्राणि तथा कुरु 30 ये तव अन्तपालाः पलवगाः शीघ्रगा वयवसायिनः समानयन्तु ते सैन्यं तवरिताः शासनान मम सवयं चानन्तरं सैन्यं भवान एवानुपश्यतु 31 तरिपञ्चरात्राद ऊर्ध्वं यः पराप्नुयान नेह वानरः तस्य पराणान्तिकॊ दण्डॊ नात्र कार्या विचारणा 32 हरींश च वृद्धान उपयातु साङ्गदॊ; भवान ममाज्ञाम अधिकृत्य निश्चिताम इति वयवस्थां हरिपुंगवेश्वरॊ; विधाय वेश्म परविवेश वीर्यवान |