Book 3
Chapter 24
|
1
avaṣṭabdhadhanuṃ rāmaṃ kruddhaṃ ca ripughātinam dadarśāśramam āgamya kharaḥ saha puraḥsaraiḥ 2 taṃ dṛṣṭvā saguṇaṃ cāpam udyamya kharaniḥsvanam rāmasyābhimukhaṃ sūtaṃ codyatām ity acodayat 3 sa kharasyājñayā sūtas turagān samacodayat yatra rāmo mahābāhur eko dhunvan dhanuḥ sthitaḥ 4 taṃ tu niṣpatitaṃ dṛṣṭvā sarve te rajanīcarāḥ nardamānā mahānādaṃ sacivāḥ paryavārayan 5 sa teṣāṃ yātudhānānāṃ madhye rato gataḥ kharaḥ babhūva madhye tārāṇāṃ lohitāṅga ivoditaḥ 6 tatas taṃ bhīmadhanvānaṃ kruddhāḥ sarve niśācarāḥ rāmaṃ nānāvidhaiḥ śastrair abhyavarṣanta durjayam 7 mudgarair āyasaiḥ śūlaiḥ prāsaiḥ khaḍgaiḥ paraśvadhaiḥ rākṣasāḥ samare rāmaṃ nijaghnū roṣatatparāḥ 8 te balāhakasaṃkāśā mahānādā mahābalāḥ abhyadhāvanta kākutsthaṃ rāmaṃ yuddhe jighāṃsavaḥ 9 te rāme śaravarṣāṇi vyasṛjan rakṣasāṃ guṇāḥ śailendram iva dhārābhir varṣamāṇā mahādhanāḥ 10 sa taiḥ parivṛto ghorai rāghavo rakṣasāṃ gaṇaiḥ tithiṣv iva mahādevo vṛtaḥ pāriṣadāṃ gaṇaiḥ 11 tāni muktāni śastrāṇi yātudhānaiḥ sa rāghavaḥ pratijagrāha viśikhair nadyoghān iva sāgaraḥ 12 sa taiḥ praharaṇair ghorair bhinnagātro na vivyathe rāmaḥ pradīptair bahubhir vajrair iva mahācalaḥ 13 sa viddhaḥ kṣatajādigdhaḥ sarvagātreṣu rāghavaḥ babhūva rāmaḥ saṃdhyābhrair divākara ivāvṛtaḥ 14 viṣedur devagandharvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ ekaṃ sahastrair bahubhis tadā dṛṣṭvā samāvṛtam 15 tato rāmaḥ susaṃkruddho maṇḍalīkṛtakārmukaḥ sasarja niśitān bāṇāñ śataśo 'tha sahasraśaḥ 16 durāvārān durviṣahān kālapāśopamān raṇe mumoca līlayā rāmaḥ kaṅkapatrān ajihmagān 17 te śarāḥ śatrusainyeṣu muktā rāmeṇa līlayā ādadū rakṣasāṃ prāṇān pāśāḥ kālakṛtā iva 18 bhittvā rākṣasadehāṃs tāṃs te śarā rudhirāplutāḥ antarikṣagatā rejur dīptāgnisamatejasaḥ 19 asaṃkhyeyās tu rāmasya sāyakāś cāpamaṇḍalāt viniṣpetur atīvogrā rakṣaḥ prāṇāpahāriṇaḥ 20 tair dhanūṃṣi dhvajāgrāṇi varmāṇi ca śirāṃsi ca bahūn sahastābharaṇān ūrūn karikaropamān 21 tato nālīkanārācais tīkṣṇāgraiś ca vikarṇibhiḥ bhīmam ārtasvaraṃ cakrur bhidyamānā niśācarāḥ 22 tat sainyaṃ niśitair bāṇair arditaṃ marmabhedibhiḥ rāmeṇa na sukhaṃ lebhe śuṣkaṃ vanam ivāgninā 23 ke cid bhīmabalāḥ śūrāḥ śūlān khaḍgān paraśvadhān cikṣipuḥ paramakruddhā rāmāya rajanīcarāḥ 24 tāni bāṇair mahābāhuḥ śastrāṇy āvārya rāghavaḥ jahāra samare prāṇāṃś ciccheda ca śirodharān 25 avaśiṣṭāś ca ye tatra viṣaṇṇāś ca niśācarāḥ kharam evābhyadhāvanta śaraṇārthaṃ śarārditāḥ 26 tān sarvān punar ādāya samāśvāsya ca dūṣaṇaḥ abhyadhāvata kākutsthaṃ kruddho rudram ivāntakaḥ 27 nivṛttās tu punaḥ sarve dūṣaṇāśrayanirbhayāḥ rāmam evābhyadhāvanta sālatālaśilāyudhāḥ 28 tad babhūvādbhutaṃ yuddhaṃ tumulaṃ romaharṣaṇam rāmasyāsya mahāghoraṃ punas teṣāṃ ca rakṣasām |
1
अवष्टब्धधनुं रामं करुद्धं च रिपुघातिनम ददर्शाश्रमम आगम्य खरः सह पुरःसरैः 2 तं दृष्ट्वा सगुणं चापम उद्यम्य खरनिःस्वनम रामस्याभिमुखं सूतं चॊद्यताम इत्य अचॊदयत 3 स खरस्याज्ञया सूतस तुरगान समचॊदयत यत्र रामॊ महाबाहुर एकॊ धुन्वन धनुः सथितः 4 तं तु निष्पतितं दृष्ट्वा सर्वे ते रजनीचराः नर्दमाना महानादं सचिवाः पर्यवारयन 5 स तेषां यातुधानानां मध्ये रतॊ गतः खरः बभूव मध्ये ताराणां लॊहिताङ्ग इवॊदितः 6 ततस तं भीमधन्वानं करुद्धाः सर्वे निशाचराः रामं नानाविधैः शस्त्रैर अभ्यवर्षन्त दुर्जयम 7 मुद्गरैर आयसैः शूलैः परासैः खड्गैः परश्वधैः राक्षसाः समरे रामं निजघ्नू रॊषतत्पराः 8 ते बलाहकसंकाशा महानादा महाबलाः अभ्यधावन्त काकुत्स्थं रामं युद्धे जिघांसवः 9 ते रामे शरवर्षाणि वयसृजन रक्षसां गुणाः शैलेन्द्रम इव धाराभिर वर्षमाणा महाधनाः 10 स तैः परिवृतॊ घॊरै राघवॊ रक्षसां गणैः तिथिष्व इव महादेवॊ वृतः पारिषदां गणैः 11 तानि मुक्तानि शस्त्राणि यातुधानैः स राघवः परतिजग्राह विशिखैर नद्यॊघान इव सागरः 12 स तैः परहरणैर घॊरैर भिन्नगात्रॊ न विव्यथे रामः परदीप्तैर बहुभिर वज्रैर इव महाचलः 13 स विद्धः कषतजादिग्धः सर्वगात्रेषु राघवः बभूव रामः संध्याभ्रैर दिवाकर इवावृतः 14 विषेदुर देवगन्धर्वाः सिद्धाश च परमर्षयः एकं सहस्त्रैर बहुभिस तदा दृष्ट्वा समावृतम 15 ततॊ रामः सुसंक्रुद्धॊ मण्डलीकृतकार्मुकः ससर्ज निशितान बाणाञ शतशॊ ऽथ सहस्रशः 16 दुरावारान दुर्विषहान कालपाशॊपमान रणे मुमॊच लीलया रामः कङ्कपत्रान अजिह्मगान 17 ते शराः शत्रुसैन्येषु मुक्ता रामेण लीलया आददू रक्षसां पराणान पाशाः कालकृता इव 18 भित्त्वा राक्षसदेहांस तांस ते शरा रुधिराप्लुताः अन्तरिक्षगता रेजुर दीप्ताग्निसमतेजसः 19 असंख्येयास तु रामस्य सायकाश चापमण्डलात विनिष्पेतुर अतीवॊग्रा रक्षः पराणापहारिणः 20 तैर धनूंषि धवजाग्राणि वर्माणि च शिरांसि च बहून सहस्ताभरणान ऊरून करिकरॊपमान 21 ततॊ नालीकनाराचैस तीक्ष्णाग्रैश च विकर्णिभिः भीमम आर्तस्वरं चक्रुर भिद्यमाना निशाचराः 22 तत सैन्यं निशितैर बाणैर अर्दितं मर्मभेदिभिः रामेण न सुखं लेभे शुष्कं वनम इवाग्निना 23 के चिद भीमबलाः शूराः शूलान खड्गान परश्वधान चिक्षिपुः परमक्रुद्धा रामाय रजनीचराः 24 तानि बाणैर महाबाहुः शस्त्राण्य आवार्य राघवः जहार समरे पराणांश चिच्छेद च शिरॊधरान 25 अवशिष्टाश च ये तत्र विषण्णाश च निशाचराः खरम एवाभ्यधावन्त शरणार्थं शरार्दिताः 26 तान सर्वान पुनर आदाय समाश्वास्य च दूषणः अभ्यधावत काकुत्स्थं करुद्धॊ रुद्रम इवान्तकः 27 निवृत्तास तु पुनः सर्वे दूषणाश्रयनिर्भयाः रामम एवाभ्यधावन्त सालतालशिलायुधाः 28 तद बभूवाद्भुतं युद्धं तुमुलं रॊमहर्षणम रामस्यास्य महाघॊरं पुनस तेषां च रक्षसाम |