Book 2
Chapter 65
|
1
sa prāṅmukho rājagṛhād abhiniryāya vīryavān hrādinīṃ dūrapārāṃ ca pratyaksrotas taraṅgiṇīm śatadrūm atarac chrīmān nadīm ikṣvākunandanaḥ 2 eladhāne nadīṃ tīrtvā prāpya cāparaparpaṭān śilām ākurvatīṃ tīrtvā āgneyaṃ śalyakartanam 3 satyasaṃdhaḥ śuciḥ śrīmān prekṣamāṇaḥ śilāvahām atyayāt sa mahāśailān vanaṃ caitrarathaṃ prati 4 veginīṃ ca kuliṅgākhyāṃ hrādinīṃ parvatāvṛtām yamunāṃ prāpya saṃtīrṇo balam āśvāsayat tadā 5 śītīkṛtya tu gātrāṇi klāntān āśvāsya vājinaḥ tatra snātvā ca pītvā ca prāyād ādāya codakam 6 rājaputro mahāraṇyam anabhīkṣṇopasevitam bhadro bhadreṇa yānena mārutaḥ kham ivātyayāt 7 toraṇaṃ dakṣiṇārdhena jambūprastham upāgamat varūthaṃ ca yayau ramyaṃ grāmaṃ daśarathātmajaḥ 8 tatra ramye vane vāsaṃ kṛtvāsau prāṅmukho yayau udyānam ujjihānāyāḥ priyakā yatra pādapāḥ 9 sālāṃs tu priyakān prāpya śīghrān āsthāya vājinaḥ anujñāpyātha bharato vāhinīṃ tvarito yayau 10 vāsaṃ kṛtvā sarvatīrthe tīrtvā cottānakāṃ nadīm anyā nadīś ca vividhāḥ pārvatīyais turaṃgamaiḥ 11 hastipṛṣṭhakam āsādya kuṭikām atyavartata tatāra ca naravyāghro lauhitye sa kapīvatīm ekasāle sthāṇumatīṃ vinate gomatīṃ nadīm 12 kaliṅga nagare cāpi prāpya sālavanaṃ tadā bharataḥ kṣipram āgacchat supariśrāntavāhanaḥ 13 vanaṃ ca samatītyāśu śarvaryām aruṇodaye ayodhyāṃ manunā rājñā nirmitāṃ sa dadarśa ha 14 tāṃ purīṃ puruṣavyāghraḥ saptarātroṣiṭaḥ pathi ayodhyām agrato dṛṣṭvā rathe sārathim abravīt 15 eṣā nātipratītā me puṇyodyānā yaśasvinī ayodhyā dṛśyate dūrāt sārathe pāṇḍumṛttikā 16 yajvabhir guṇasaṃpannair brāhmaṇair vedapāragaiḥ bhūyiṣṭham ṛṣhair ākīrṇā rājarṣivarapālitā 17 ayodhyāyāṃ purāśabdaḥ śrūyate tumulo mahān samantān naranārīṇāṃ tam adya na śṛṇomy aham 18 udyānāni hi sāyāhne krīḍitvoparatair naraiḥ samantād vipradhāvadbhiḥ prakāśante mamānyadā 19 tāny adyānurudantīva parityaktāni kāmibhiḥ araṇyabhūteva purī sārathe pratibhāti me 20 na hy atra yānair dṛśyante na gajair na ca vājibhiḥ niryānto vābhiyānto vā naramukhyā yathāpuram 21 aniṣṭāni ca pāpāni paśyāmi vividhāni ca nimittāny amanojñāni tena sīdati te manaḥ 22 dvāreṇa vaijayantena prāviśac chrāntavāhanaḥ dvāḥsthair utthāya vijayaṃ pṛṣṭas taiḥ sahito yayau 23 sa tv anekāgrahṛdayo dvāḥsthaṃ pratyarcya taṃ janam sūtam aśvapateḥ klāntam abravīt tatra rāghavaḥ 24 śrutā no yādṛśāḥ pūrvaṃ nṛpatīnāṃ vināśane ākārās tān ahaṃ sarvān iha paśyāmi sārathe 25 malinaṃ cāśrupūrṇākṣaṃ dīnaṃ dhyānaparaṃ kṛśam sastrī puṃsaṃ ca paśyāmi janam utkaṇṭhitaṃ pure 26 ity evam uktvā bharataḥ sūtaṃ taṃ dīnamānasaḥ tāny aniṣṭāny ayodhyāyāṃ prekṣya rājagṛhaṃ yayau 27 tāṃ śūnyaśṛṅgāṭakaveśmarathyāṃ; rajo'ruṇadvārakapāṭayantrām dṛṣṭvā purīm indrapurī prakāśāṃ; duḥkhena saṃpūrṇataro babhūva 28 bahūni paśyan manaso 'priyāṇi; yāny annyadā nāsya pure babhūvuḥ avākśirā dīnamanā nahṛṣṭaḥ; pitur mahātmā praviveśa veśma |
1
स पराङ्मुखॊ राजगृहाद अभिनिर्याय वीर्यवान हरादिनीं दूरपारां च परत्यक्स्रॊतस तरङ्गिणीम शतद्रूम अतरच छरीमान नदीम इक्ष्वाकुनन्दनः 2 एलधाने नदीं तीर्त्वा पराप्य चापरपर्पटान शिलाम आकुर्वतीं तीर्त्वा आग्नेयं शल्यकर्तनम 3 सत्यसंधः शुचिः शरीमान परेक्षमाणः शिलावहाम अत्ययात स महाशैलान वनं चैत्ररथं परति 4 वेगिनीं च कुलिङ्गाख्यां हरादिनीं पर्वतावृताम यमुनां पराप्य संतीर्णॊ बलम आश्वासयत तदा 5 शीतीकृत्य तु गात्राणि कलान्तान आश्वास्य वाजिनः तत्र सनात्वा च पीत्वा च परायाद आदाय चॊदकम 6 राजपुत्रॊ महारण्यम अनभीक्ष्णॊपसेवितम भद्रॊ भद्रेण यानेन मारुतः खम इवात्ययात 7 तॊरणं दक्षिणार्धेन जम्बूप्रस्थम उपागमत वरूथं च ययौ रम्यं गरामं दशरथात्मजः 8 तत्र रम्ये वने वासं कृत्वासौ पराङ्मुखॊ ययौ उद्यानम उज्जिहानायाः परियका यत्र पादपाः 9 सालांस तु परियकान पराप्य शीघ्रान आस्थाय वाजिनः अनुज्ञाप्याथ भरतॊ वाहिनीं तवरितॊ ययौ 10 वासं कृत्वा सर्वतीर्थे तीर्त्वा चॊत्तानकां नदीम अन्या नदीश च विविधाः पार्वतीयैस तुरंगमैः 11 हस्तिपृष्ठकम आसाद्य कुटिकाम अत्यवर्तत ततार च नरव्याघ्रॊ लौहित्ये स कपीवतीम एकसाले सथाणुमतीं विनते गॊमतीं नदीम 12 कलिङ्ग नगरे चापि पराप्य सालवनं तदा भरतः कषिप्रम आगच्छत सुपरिश्रान्तवाहनः 13 वनं च समतीत्याशु शर्वर्याम अरुणॊदये अयॊध्यां मनुना राज्ञा निर्मितां स ददर्श ह 14 तां पुरीं पुरुषव्याघ्रः सप्तरात्रॊषिटः पथि अयॊध्याम अग्रतॊ दृष्ट्वा रथे सारथिम अब्रवीत 15 एषा नातिप्रतीता मे पुण्यॊद्याना यशस्विनी अयॊध्या दृश्यते दूरात सारथे पाण्डुमृत्तिका 16 यज्वभिर गुणसंपन्नैर बराह्मणैर वेदपारगैः भूयिष्ठम ऋष्हैर आकीर्णा राजर्षिवरपालिता 17 अयॊध्यायां पुराशब्दः शरूयते तुमुलॊ महान समन्तान नरनारीणां तम अद्य न शृणॊम्य अहम 18 उद्यानानि हि सायाह्ने करीडित्वॊपरतैर नरैः समन्ताद विप्रधावद्भिः परकाशन्ते ममान्यदा 19 तान्य अद्यानुरुदन्तीव परित्यक्तानि कामिभिः अरण्यभूतेव पुरी सारथे परतिभाति मे 20 न हय अत्र यानैर दृश्यन्ते न गजैर न च वाजिभिः निर्यान्तॊ वाभियान्तॊ वा नरमुख्या यथापुरम 21 अनिष्टानि च पापानि पश्यामि विविधानि च निमित्तान्य अमनॊज्ञानि तेन सीदति ते मनः 22 दवारेण वैजयन्तेन पराविशच छरान्तवाहनः दवाःस्थैर उत्थाय विजयं पृष्टस तैः सहितॊ ययौ 23 स तव अनेकाग्रहृदयॊ दवाःस्थं परत्यर्च्य तं जनम सूतम अश्वपतेः कलान्तम अब्रवीत तत्र राघवः 24 शरुता नॊ यादृशाः पूर्वं नृपतीनां विनाशने आकारास तान अहं सर्वान इह पश्यामि सारथे 25 मलिनं चाश्रुपूर्णाक्षं दीनं धयानपरं कृशम सस्त्री पुंसं च पश्यामि जनम उत्कण्ठितं पुरे 26 इत्य एवम उक्त्वा भरतः सूतं तं दीनमानसः तान्य अनिष्टान्य अयॊध्यायां परेक्ष्य राजगृहं ययौ 27 तां शून्यशृङ्गाटकवेश्मरथ्यां; रजॊऽरुणद्वारकपाटयन्त्राम दृष्ट्वा पुरीम इन्द्रपुरी परकाशां; दुःखेन संपूर्णतरॊ बभूव 28 बहूनि पश्यन मनसॊ ऽपरियाणि; यान्य अन्न्यदा नास्य पुरे बभूवुः अवाक्शिरा दीनमना नहृष्टः; पितुर महात्मा परविवेश वेश्म |