Book 1
Chapter 44
|
1
viśvāmitravacaḥ śrutvā rāghavaḥ sahalakṣmaṇaḥ vismayaṃ paramaṃ gatvā viśvāmitram athābravīt 2 atyadbhutam idaṃ brahman kathitaṃ paramaṃ tvayā gaṅgāvataraṇaṃ puṇyaṃ sāgarasya ca pūraṇam 3 tasya sā śarvarī sarvā saha saumitriṇā tadā jagāma cintayānasya viśvāmitrakathāṃ śubhām 4 tataḥ prabhāte vimale viśvāmitraṃ mahāmunim uvāca rāghavo vākyaṃ kṛtāhnikam ariṃdamaḥ 5 gatā bhagavatī rātriḥ śrotavyaṃ paramaṃ śrutam kṣaṇabhūteva sā rātriḥ saṃvṛtteyaṃ mahātapaḥ imāṃ cintayataḥ sarvāṃ nikhilena kathāṃ tava 6 tarāma saritāṃ śreṣṭhāṃ puṇyāṃ tripathagāṃ nadīm naur eṣā hi sukhāstīrṇā ṛṣīṇāṃ puṇyakarmaṇām bhagavantam iha prāptaṃ jñātvā tvaritam āgatā 7 tasya tad vacanaṃ śrutvā rāghavasya mahātmanaḥ saṃtāraṃ kārayām āsa sarṣisaṃghaḥ sarāghavaḥ 8 uttaraṃ tīram āsādya saṃpūjyarṣigaṇaṃ tatha gaṅgākūle niviṣṭās te viśālāṃ dadṛśuḥ purīm 9 tato munivaras tūrṇaṃ jagāma saharāghavaḥ viśālāṃ nagarīṃ ramyāṃ divyāṃ svargopamāṃ tadā 10 atha rāmo mahāprājño viśvāmitraṃ mahāmunim papraccha prāñjalir bhūtvā viśālām uttamāṃ purīm 11 kataro rājavaṃśo 'yaṃ viśālāyāṃ mahāmune śrotum icchāmi bhadraṃ te paraṃ kautūhalaṃ hi me 12 tasya tad vacanaṃ śrutvā rāmasya munipuṃgavaḥ ākhyātuṃ tat samārebhe viśālasya purātanam 13 śrūyatāṃ rāma śakrasya kathāṃ kathayataḥ śubhām asmin deśe hi yad vṛttaṃ śṛṇu tattvena rāghava 14 pūrvaṃ kṛtayuge rāma diteḥ putrā mahābalāḥ aditeś ca mahābhāgā vīryavantaḥ sudhārmikāḥ 15 tatas teṣāṃ naraśreṣṭha buddhir āsīn mahātmanām amarā nirjarāś caiva kathaṃ syāma nirāmayāḥ 16 teṣāṃ cintayatāṃ rāma buddhir āsīd vipaścitām kṣīrodamathanaṃ kṛtvā rasaṃ prāpsyāma tatra vai 17 tato niścitya mathanaṃ yoktraṃ kṛtvā ca vāsukim manthānaṃ mandaraṃ kṛtvā mamanthur amitaujasaḥ 18 atha dhanvantarir nāma apsarāś ca suvarcasaḥ apsu nirmathanād eva rasāt tasmād varastriyaḥ utpetur manujaśreṣṭha tasmād apsaraso 'bhavan 19 ṣaṣṭiḥ koṭyo 'bhavaṃs tāsām apsarāṇāṃ suvarcasām asaṃkhyeyās tu kākutstha yās tāsāṃ paricārikāḥ 20 na tāḥ sma pratigṛhṇanti sarve te devadānavāḥ apratigrahaṇāc caiva tena sādhāraṇāḥ smṛtāḥ 21 varuṇasya tataḥ kanyā vāruṇī raghunandana utpapāta mahābhāgā mārgamāṇā parigraham 22 diteḥ putrā na tāṃ rāma jagṛhur varuṇātmajām adites tu sutā vīra jagṛhus tām aninditām 23 asurās tena daiteyāḥ surās tenāditeḥ sutāḥ hṛṣṭāḥ pramuditāś cāsan vāruṇī grahaṇāt surāḥ 24 uccaiḥśravā hayaśreṣṭho maṇiratnaṃ ca kaustubham udatiṣṭhan naraśreṣṭha tathaivāmṛtam uttamam 25 atha tasya kṛte rāma mahān āsīt kulakṣayaḥ adites tu tataḥ putrā diteḥ putrāṇa sūdayan 26 aditer ātmajā vīrā diteḥ putrān nijaghnire tasmin ghore mahāyuddhe daiteyādityayor bhṛśam 27 nihatya ditiputrāṃs tu rājyaṃ prāpya puraṃdaraḥ śaśāsa mudito lokān sarṣisaṃghān sacāraṇān |
1
विश्वामित्रवचः शरुत्वा राघवः सहलक्ष्मणः विस्मयं परमं गत्वा विश्वामित्रम अथाब्रवीत 2 अत्यद्भुतम इदं बरह्मन कथितं परमं तवया गङ्गावतरणं पुण्यं सागरस्य च पूरणम 3 तस्य सा शर्वरी सर्वा सह सौमित्रिणा तदा जगाम चिन्तयानस्य विश्वामित्रकथां शुभाम 4 ततः परभाते विमले विश्वामित्रं महामुनिम उवाच राघवॊ वाक्यं कृताह्निकम अरिंदमः 5 गता भगवती रात्रिः शरॊतव्यं परमं शरुतम कषणभूतेव सा रात्रिः संवृत्तेयं महातपः इमां चिन्तयतः सर्वां निखिलेन कथां तव 6 तराम सरितां शरेष्ठां पुण्यां तरिपथगां नदीम नौर एषा हि सुखास्तीर्णा ऋषीणां पुण्यकर्मणाम भगवन्तम इह पराप्तं जञात्वा तवरितम आगता 7 तस्य तद वचनं शरुत्वा राघवस्य महात्मनः संतारं कारयाम आस सर्षिसंघः सराघवः 8 उत्तरं तीरम आसाद्य संपूज्यर्षिगणं तथ गङ्गाकूले निविष्टास ते विशालां ददृशुः पुरीम 9 ततॊ मुनिवरस तूर्णं जगाम सहराघवः विशालां नगरीं रम्यां दिव्यां सवर्गॊपमां तदा 10 अथ रामॊ महाप्राज्ञॊ विश्वामित्रं महामुनिम पप्रच्छ पराञ्जलिर भूत्वा विशालाम उत्तमां पुरीम 11 कतरॊ राजवंशॊ ऽयं विशालायां महामुने शरॊतुम इच्छामि भद्रं ते परं कौतूहलं हि मे 12 तस्य तद वचनं शरुत्वा रामस्य मुनिपुंगवः आख्यातुं तत समारेभे विशालस्य पुरातनम 13 शरूयतां राम शक्रस्य कथां कथयतः शुभाम अस्मिन देशे हि यद वृत्तं शृणु तत्त्वेन राघव 14 पूर्वं कृतयुगे राम दितेः पुत्रा महाबलाः अदितेश च महाभागा वीर्यवन्तः सुधार्मिकाः 15 ततस तेषां नरश्रेष्ठ बुद्धिर आसीन महात्मनाम अमरा निर्जराश चैव कथं सयाम निरामयाः 16 तेषां चिन्तयतां राम बुद्धिर आसीद विपश्चिताम कषीरॊदमथनं कृत्वा रसं पराप्स्याम तत्र वै 17 ततॊ निश्चित्य मथनं यॊक्त्रं कृत्वा च वासुकिम मन्थानं मन्दरं कृत्वा ममन्थुर अमितौजसः 18 अथ धन्वन्तरिर नाम अप्सराश च सुवर्चसः अप्सु निर्मथनाद एव रसात तस्माद वरस्त्रियः उत्पेतुर मनुजश्रेष्ठ तस्माद अप्सरसॊ ऽभवन 19 षष्टिः कॊट्यॊ ऽभवंस तासाम अप्सराणां सुवर्चसाम असंख्येयास तु काकुत्स्थ यास तासां परिचारिकाः 20 न ताः सम परतिगृह्णन्ति सर्वे ते देवदानवाः अप्रतिग्रहणाच चैव तेन साधारणाः समृताः 21 वरुणस्य ततः कन्या वारुणी रघुनन्दन उत्पपात महाभागा मार्गमाणा परिग्रहम 22 दितेः पुत्रा न तां राम जगृहुर वरुणात्मजाम अदितेस तु सुता वीर जगृहुस ताम अनिन्दिताम 23 असुरास तेन दैतेयाः सुरास तेनादितेः सुताः हृष्टाः परमुदिताश चासन वारुणी गरहणात सुराः 24 उच्चैःश्रवा हयश्रेष्ठॊ मणिरत्नं च कौस्तुभम उदतिष्ठन नरश्रेष्ठ तथैवामृतम उत्तमम 25 अथ तस्य कृते राम महान आसीत कुलक्षयः अदितेस तु ततः पुत्रा दितेः पुत्राण सूदयन 26 अदितेर आत्मजा वीरा दितेः पुत्रान निजघ्निरे तस्मिन घॊरे महायुद्धे दैतेयादित्ययॊर भृशम 27 निहत्य दितिपुत्रांस तु राज्यं पराप्य पुरंदरः शशास मुदितॊ लॊकान सर्षिसंघान सचारणान |