Book 7
Chapter 46
|
1
atha nāvaṃ suvistīrṇāṃ naiṣādīṃ rāghavānujaḥ āruroha samāyuktāṃ pūrvam āropya maithilīm 2 sumantraṃ caiva sarathaṃ sthīyatām iti lakṣmaṇaḥ uvāca śokasaṃtaptaḥ prayāhīti ca nāvikam 3 tatas tīram upāgamya bhāgīrathyāḥ sa lakṣmaṇaḥ uvāca maithilīṃ vākyaṃ prāñjalir bāṣpagadgadaḥ 4 hṛdgataṃ me mahac chalyaṃ yad asmy āryeṇa dhīmatā asmin nimitte vaidehi lokasya vacanīkṛtaḥ 5 śreyo hi maraṇaṃ me 'dya mṛtyor vā yat paraṃ bhavet na cāsminn īdṛśe kārye niyojyo lokanindite 6 prasīda na ca me roṣaṃ kartum arhasi suvrate ity añjalikṛto bhūmau nipapāta sa lakṣmaṇaḥ 7 rudantaṃ prāñjaliṃ dṛṣṭvā kāṅkṣantaṃ mṛtyum ātmanaḥ maithilī bhṛśasaṃvignā lakṣmaṇaṃ vākyam abravīt 8 kim idaṃ nāvagacchāmi brūhi tattvena lakṣmaṇa paśyāmi tvāṃ ca na svatham api kṣemaṃ mahīpateḥ 9 śāpito 'si narendreṇa yat tvaṃ saṃtāpam ātmanaḥ tad brūyāḥ saṃnidhau mahyam aham ājñāpayāmi te 10 vaidehyā codyamānas tu lakṣmaṇo dīnacetanaḥ avāṅmukho bāṣpagalo vākyam etad uvāca ha 11 śrutvā pariṣado madhye apavādaṃ sudāruṇam pure janapade caiva tvatkṛte janakātmaje 12 na tāni vacanīyāni mayā devi tavāgrataḥ yāni rājñā hṛdi nyastāny amarṣaḥ pṛṣṭhataḥ kṛtaḥ 13 sā tvāṃ tyaktā nṛpatinā nirdoṣā mama saṃnidhau paurāpavāda bhītena grāhyaṃ devi na te 'nyathā 14 āśramānteṣu ca mayā tyaktavyā tvaṃ bhaviṣyasi rājñaḥ śāsanam ājñāya tavaivaṃ kila daurhṛdam 15 tad etaj jāhnavītīre brahmarṣīṇāṃ tapovanam puṇyaṃ ca ramaṇīyaṃ ca mā viṣādaṃ kṛthāḥ śubhe 16 rājño daśarathasyaiṣa pitur me munipuṃgavaḥ sakhā paramako vipro vālmīkiḥ sumahāyaśāḥ 17 pādacchāyām upāgamya sukham asya mahātmanaḥ upavāsaparaikāgrā vasa tvaṃ janakātmaje 18 pativratātvam āsthāya rāmaṃ kṛtvā sadā hṛdi śreyas te paramaṃ devi tathā kṛtvā bhaviṣyati |
1
अथ नावं सुविस्तीर्णां नैषादीं राघवानुजः आरुरॊह समायुक्तां पूर्वम आरॊप्य मैथिलीम 2 सुमन्त्रं चैव सरथं सथीयताम इति लक्ष्मणः उवाच शॊकसंतप्तः परयाहीति च नाविकम 3 ततस तीरम उपागम्य भागीरथ्याः स लक्ष्मणः उवाच मैथिलीं वाक्यं पराञ्जलिर बाष्पगद्गदः 4 हृद्गतं मे महच छल्यं यद अस्म्य आर्येण धीमता अस्मिन निमित्ते वैदेहि लॊकस्य वचनीकृतः 5 शरेयॊ हि मरणं मे ऽदय मृत्यॊर वा यत परं भवेत न चास्मिन्न ईदृशे कार्ये नियॊज्यॊ लॊकनिन्दिते 6 परसीद न च मे रॊषं कर्तुम अर्हसि सुव्रते इत्य अञ्जलिकृतॊ भूमौ निपपात स लक्ष्मणः 7 रुदन्तं पराञ्जलिं दृष्ट्वा काङ्क्षन्तं मृत्युम आत्मनः मैथिली भृशसंविग्ना लक्ष्मणं वाक्यम अब्रवीत 8 किम इदं नावगच्छामि बरूहि तत्त्वेन लक्ष्मण पश्यामि तवां च न सवथम अपि कषेमं महीपतेः 9 शापितॊ ऽसि नरेन्द्रेण यत तवं संतापम आत्मनः तद बरूयाः संनिधौ मह्यम अहम आज्ञापयामि ते 10 वैदेह्या चॊद्यमानस तु लक्ष्मणॊ दीनचेतनः अवाङ्मुखॊ बाष्पगलॊ वाक्यम एतद उवाच ह 11 शरुत्वा परिषदॊ मध्ये अपवादं सुदारुणम पुरे जनपदे चैव तवत्कृते जनकात्मजे 12 न तानि वचनीयानि मया देवि तवाग्रतः यानि राज्ञा हृदि नयस्तान्य अमर्षः पृष्ठतः कृतः 13 सा तवां तयक्ता नृपतिना निर्दॊषा मम संनिधौ पौरापवाद भीतेन गराह्यं देवि न ते ऽनयथा 14 आश्रमान्तेषु च मया तयक्तव्या तवं भविष्यसि राज्ञः शासनम आज्ञाय तवैवं किल दौर्हृदम 15 तद एतज जाह्नवीतीरे बरह्मर्षीणां तपॊवनम पुण्यं च रमणीयं च मा विषादं कृथाः शुभे 16 राज्ञॊ दशरथस्यैष पितुर मे मुनिपुंगवः सखा परमकॊ विप्रॊ वाल्मीकिः सुमहायशाः 17 पादच्छायाम उपागम्य सुखम अस्य महात्मनः उपवासपरैकाग्रा वस तवं जनकात्मजे 18 पतिव्रतात्वम आस्थाय रामं कृत्वा सदा हृदि शरेयस ते परमं देवि तथा कृत्वा भविष्यति |