Book 7
Chapter 16
|
1
sa jitvā bhrātaraṃ rāma dhanadaṃ rākṣasādhipaḥ mahāsenaprasūtiṃ tu yayau śaravaṇaṃ tataḥ 2 athāpaśyad daśagrīvo raukmaṃ śaravaṇaṃ tadā gabhastijālasaṃvītaṃ dvitīyam iva bhāskaram 3 parvataṃ sa samāsādya kiṃ cid ramyavanāntaram apaśyat puṣpakaṃ tatra rāma viṣṭambhitaṃ divi 4 viṣṭabdhaṃ puṣpakaṃ dṛṣṭvā kāmagaṃ hy agamaṃ kṛtam rākṣasaś cintayām āsa sacivais taiḥ samāvṛtaḥ 5 kim idaṃ yannimittaṃ me na ca gacchati puṣpakam parvatasyoparisthasya kasya karma tv idaṃ bhavet 6 tato 'bravīd daśagrīvaṃ mārīco buddhikovidaḥ naitan niṣkaraṇaṃ rājan puṣpako 'yaṃ na gacchati 7 tataḥ pārśvam upāgamya bhavasyānucaro balī nandīśvara uvācedaṃ rākṣasendram aśaṅkitaḥ 8 nivartasva daśagrīva śaile krīḍati śaṃkaraḥ 9 suparṇanāgayakṣāṇāṃ daityadānavarakṣasām prāṇinām eva sarveṣām agamyaḥ parvataḥ kṛtaḥ 10 sa roṣāt tāmranayanaḥ puṣpakād avaruhya ca ko 'yaṃ śamraka ity uktvā śailamūlam upāgamat 11 nandīśvaram athāpaśyad avidūrasthitaṃ prabhum dīptaṃ śūlam avaṣṭabhya dvitīyam iva śaṃkaram 12 sa vānaramukhaṃ dṛṣṭvā tam avajñāya rākṣasaḥ prahāsaṃ mumuce maurkhyāt satoya iva toyadaḥ 13 saṃkruddho bhagavān nandī śaṃkarasyāparā tanuḥ abravīd rākṣasaṃ tatra daśagrīvam upasthitam 14 yasmād vānaramūrtiṃ māṃ dṛṣṭvā rākṣasadurmate maurkhyāt tvam avajānīṣe parihāsaṃ ca muñcasi 15 tasmān madrūpasaṃyuktā madvīryasamatejasaḥ utpatsyante vadhārthaṃ hi kulasya tava vānarāḥ 16 kiṃ tv idānīṃ mayā śakyaṃ kartuṃ yat tvāṃ niśācara na hantavyo hatas tvaṃ hi pūrvam eva svakarmabhiḥ 17 acintayitvā sa tadā nandivākyaṃ niśācaraḥ parvataṃ taṃ samāsādya vākyam etad uvāca ha 18 puṣpakasya gatiś chinnā yatkṛte mama gacchataḥ tad etac chailam unmūlaṃ karomi tava gopate 19 kena prabhāvena bhavas tatra krīḍati rājavat vijñātavyaṃ na jānīṣe bhayasthānam upasthitam 20 evam uktvā tato rājan bhujān prakṣipya parvate tolayām āsa taṃ śailaṃ samṛgavyālapādapam 21 tato rāma mahādevaḥ prahasan vīkṣya tatkṛtam pādāṅguṣṭhena taṃ śailaṃ pīḍayām āsa līlayā 22 tatas te pīḍitās tasya śailasyādho gatā bhujāḥ vismitāś cābhavaṃs tatra sacivās tasya rakṣasaḥ 23 rakṣasā tena roṣāc ca bhujānāṃ pīḍanāt tathā mukto virāvaḥ sumahāṃs trailokyaṃ yena pūritam 24 mānuṣāḥ śabdavitrastā menire lokasaṃkṣayam devatāś cāpi saṃkṣubdhāś calitāḥ sveṣu karmasu 25 tataḥ prīto mahādevaḥ śailāgre viṣṭhitas tadā muktvā tasya bhujān rājan prāha vākyaṃ daśānanam 26 prīte 'smi tava vīryāc ca śauṇḍīryāc ca niśācara ravato vedanā muktaḥ kharaḥ paramadāruṇaḥ 27 yasmāl lokatrayaṃ tv etad rāvitaṃ bhayam āgatam tasmāt tvaṃ rāvaṇo nāma nāmnā tena bhaviṣyasi 28 devatā mānuṣā yakṣā ye cānye jagatītale evaṃ tvām abhidhāsyanti rāvaṇaṃ lokarāvaṇam 29 gaccha paulasthya visrabdhaḥ pathā yena tvam icchasi mayā tvam abhyanujñāto rākṣasādhipa gamyatām 30 sākṣān maheśvareṇaivaṃ kṛtanāmā sa rāvaṇaḥ abhivādya mahādevaṃ vimānaṃ tat samāruhat 31 tato mahītale rāma paricakrāma rāvaṇaḥ kṣatriyān sumahāvīryān bādhamānas tatas tataḥ |
1
स जित्वा भरातरं राम धनदं राक्षसाधिपः महासेनप्रसूतिं तु ययौ शरवणं ततः 2 अथापश्यद दशग्रीवॊ रौक्मं शरवणं तदा गभस्तिजालसंवीतं दवितीयम इव भास्करम 3 पर्वतं स समासाद्य किं चिद रम्यवनान्तरम अपश्यत पुष्पकं तत्र राम विष्टम्भितं दिवि 4 विष्टब्धं पुष्पकं दृष्ट्वा कामगं हय अगमं कृतम राक्षसश चिन्तयाम आस सचिवैस तैः समावृतः 5 किम इदं यन्निमित्तं मे न च गच्छति पुष्पकम पर्वतस्यॊपरिस्थस्य कस्य कर्म तव इदं भवेत 6 ततॊ ऽबरवीद दशग्रीवं मारीचॊ बुद्धिकॊविदः नैतन निष्करणं राजन पुष्पकॊ ऽयं न गच्छति 7 ततः पार्श्वम उपागम्य भवस्यानुचरॊ बली नन्दीश्वर उवाचेदं राक्षसेन्द्रम अशङ्कितः 8 निवर्तस्व दशग्रीव शैले करीडति शंकरः 9 सुपर्णनागयक्षाणां दैत्यदानवरक्षसाम पराणिनाम एव सर्वेषाम अगम्यः पर्वतः कृतः 10 स रॊषात ताम्रनयनः पुष्पकाद अवरुह्य च कॊ ऽयं शम्रक इत्य उक्त्वा शैलमूलम उपागमत 11 नन्दीश्वरम अथापश्यद अविदूरस्थितं परभुम दीप्तं शूलम अवष्टभ्य दवितीयम इव शंकरम 12 स वानरमुखं दृष्ट्वा तम अवज्ञाय राक्षसः परहासं मुमुचे मौर्ख्यात सतॊय इव तॊयदः 13 संक्रुद्धॊ भगवान नन्दी शंकरस्यापरा तनुः अब्रवीद राक्षसं तत्र दशग्रीवम उपस्थितम 14 यस्माद वानरमूर्तिं मां दृष्ट्वा राक्षसदुर्मते मौर्ख्यात तवम अवजानीषे परिहासं च मुञ्चसि 15 तस्मान मद्रूपसंयुक्ता मद्वीर्यसमतेजसः उत्पत्स्यन्ते वधार्थं हि कुलस्य तव वानराः 16 किं तव इदानीं मया शक्यं कर्तुं यत तवां निशाचर न हन्तव्यॊ हतस तवं हि पूर्वम एव सवकर्मभिः 17 अचिन्तयित्वा स तदा नन्दिवाक्यं निशाचरः पर्वतं तं समासाद्य वाक्यम एतद उवाच ह 18 पुष्पकस्य गतिश छिन्ना यत्कृते मम गच्छतः तद एतच छैलम उन्मूलं करॊमि तव गॊपते 19 केन परभावेन भवस तत्र करीडति राजवत विज्ञातव्यं न जानीषे भयस्थानम उपस्थितम 20 एवम उक्त्वा ततॊ राजन भुजान परक्षिप्य पर्वते तॊलयाम आस तं शैलं समृगव्यालपादपम 21 ततॊ राम महादेवः परहसन वीक्ष्य तत्कृतम पादाङ्गुष्ठेन तं शैलं पीडयाम आस लीलया 22 ततस ते पीडितास तस्य शैलस्याधॊ गता भुजाः विस्मिताश चाभवंस तत्र सचिवास तस्य रक्षसः 23 रक्षसा तेन रॊषाच च भुजानां पीडनात तथा मुक्तॊ विरावः सुमहांस तरैलॊक्यं येन पूरितम 24 मानुषाः शब्दवित्रस्ता मेनिरे लॊकसंक्षयम देवताश चापि संक्षुब्धाश चलिताः सवेषु कर्मसु 25 ततः परीतॊ महादेवः शैलाग्रे विष्ठितस तदा मुक्त्वा तस्य भुजान राजन पराह वाक्यं दशाननम 26 परीते ऽसमि तव वीर्याच च शौण्डीर्याच च निशाचर रवतॊ वेदना मुक्तः खरः परमदारुणः 27 यस्माल लॊकत्रयं तव एतद रावितं भयम आगतम तस्मात तवं रावणॊ नाम नाम्ना तेन भविष्यसि 28 देवता मानुषा यक्षा ये चान्ये जगतीतले एवं तवाम अभिधास्यन्ति रावणं लॊकरावणम 29 गच्छ पौलस्थ्य विस्रब्धः पथा येन तवम इच्छसि मया तवम अभ्यनुज्ञातॊ राक्षसाधिप गम्यताम 30 साक्षान महेश्वरेणैवं कृतनामा स रावणः अभिवाद्य महादेवं विमानं तत समारुहत 31 ततॊ महीतले राम परिचक्राम रावणः कषत्रियान सुमहावीर्यान बाधमानस ततस ततः |