Book 6
Chapter 98
|
1
rāvaṇaṃ nihataṃ śrutvā rāghaveṇa mahātmanā antaḥpurād viniṣpetū rākṣasyaḥ śokakarśitāḥ 2 vāryamāṇāḥ subahuśo vṛṣṭantyaḥ kṣitipāṃsuṣu vimuktakeśyo duḥkhārtā gāvo vatsahatā yathā 3 uttareṇa viniṣkramya dvāreṇa saha rākṣasaiḥ praviśyāyodhanaṃ ghoraṃ vicinvantyo hataṃ patim 4 āryaputreti vādinyo hā nātheti ca sarvaśaḥ paripetuḥ kabandhāṅkāṃ mahīṃ śoṇitakardamām 5 tā bāṣpaparipūrṇākṣyo bhartṛśokaparājitāḥ kareṇva iva nardantyo vinedur hatayūthapāḥ 6 dadṛśus tā mahākāyaṃ mahāvīryaṃ mahādyutim rāvaṇaṃ nihataṃ bhūmau nīlāñjanacayopamam 7 tāḥ patiṃ sahasā dṛṣṭvā śayānaṃ raṇapāṃsuṣu nipetus tasya gātreṣu chinnā vanalatā iva 8 bahumānāt pariṣvajya kā cid enaṃ ruroda ha caraṇau kā cid āliṅgya kā cit kaṇṭhe 'valambya ca 9 uddhṛtya ca bhujau kā cid bhūmau sma parivartate hatasya vadanaṃ dṛṣṭvā kā cin moham upāgamat 10 kā cid aṅke śiraḥ kṛtvā ruroda mukham īkṣatī snāpayantī mukhaṃ bāṣpais tuṣārair iva paṅkajam 11 evam ārtāḥ patiṃ dṛṣṭvā rāvaṇaṃ nihataṃ bhuvi cukruśur bahudhā śokād bhūyas tāḥ paryadevayan 12 yena vitrāsitaḥ śakro yena vitrāsito yamaḥ yena vaiśravaṇo rājā puṣpakeṇa viyojitaḥ 13 gandharvāṇām ṛṣīṇāṃ ca surāṇāṃ ca mahātmanām bhayaṃ yena mahad dattaṃ so 'yaṃ śete raṇe hataḥ 14 asurebhyaḥ surebhyo vā pannagebhyo 'pi vā tathā na bhayaṃ yo vijānāti tasyedaṃ mānuṣād bhayam 15 avadhyo devatānāṃ yas tathā dānavarakṣasām hataḥ so 'yaṃ raṇe śete mānuṣeṇa padātinā 16 yo na śakyaḥ surair hantuṃ na yakṣair nāsurais tathā so 'yaṃ kaś cid ivāsattvo mṛtyuṃ martyena lambhitaḥ 17 evaṃ vadantyo bahudhā rurudus tasya tāḥ striyaḥ bhūya eva ca duḥkhārtā vilepuś ca punaḥ punaḥ 18 aśṛṇvatā tu suhṛdāṃ satataṃ hitavādinām etāḥ samam idānīṃ te vayam ātmā ca pātitāḥ 19 bruvāṇo 'pi hitaṃ vākyam iṣṭo bhrātā vibhīṣaṇaḥ dhṛṣṭaṃ paruṣito mohāt tvayātmavadhakāṅkṣiṇā 20 yadi niryātitā te syāt sītā rāmāya maithilī na naḥ syād vyasanaṃ ghoram idaṃ mūlaharaṃ mahat 21 vṛttakāmo bhaved bhrātā rāmo mitrakulaṃ bhavet vayaṃ cāvidhavāḥ sarvāḥ sakāmā na ca śatravaḥ 22 tvayā punar nṛśaṃsena sītāṃ saṃrundhatā balāt rākṣasā vayam ātmā ca trayaṃ tulaṃ nipātitam 23 na kāmakāraḥ kāmaṃ vā tava rākṣasapuṃgava daivaṃ ceṣṭayate sarvaṃ hataṃ daivena hanyate 24 vānarāṇāṃ vināśo 'yaṃ rākṣasānāṃ ca te raṇe tava caiva mahābāho daivayogād upāgataḥ 25 naivārthena na kāmena vikrameṇa na cājñayā śakyā daivagatir loke nivartayitum udyatā 26 vilepur evaṃ dīnās tā rākṣasādhipayoṣitaḥ kurarya iva duḥkhārtā bāṣpaparyākulekṣaṇāḥ |
1
रावणं निहतं शरुत्वा राघवेण महात्मना अन्तःपुराद विनिष्पेतू राक्षस्यः शॊककर्शिताः 2 वार्यमाणाः सुबहुशॊ वृष्टन्त्यः कषितिपांसुषु विमुक्तकेश्यॊ दुःखार्ता गावॊ वत्सहता यथा 3 उत्तरेण विनिष्क्रम्य दवारेण सह राक्षसैः परविश्यायॊधनं घॊरं विचिन्वन्त्यॊ हतं पतिम 4 आर्यपुत्रेति वादिन्यॊ हा नाथेति च सर्वशः परिपेतुः कबन्धाङ्कां महीं शॊणितकर्दमाम 5 ता बाष्पपरिपूर्णाक्ष्यॊ भर्तृशॊकपराजिताः करेण्व इव नर्दन्त्यॊ विनेदुर हतयूथपाः 6 ददृशुस ता महाकायं महावीर्यं महाद्युतिम रावणं निहतं भूमौ नीलाञ्जनचयॊपमम 7 ताः पतिं सहसा दृष्ट्वा शयानं रणपांसुषु निपेतुस तस्य गात्रेषु छिन्ना वनलता इव 8 बहुमानात परिष्वज्य का चिद एनं रुरॊद ह चरणौ का चिद आलिङ्ग्य का चित कण्ठे ऽवलम्ब्य च 9 उद्धृत्य च भुजौ का चिद भूमौ सम परिवर्तते हतस्य वदनं दृष्ट्वा का चिन मॊहम उपागमत 10 का चिद अङ्के शिरः कृत्वा रुरॊद मुखम ईक्षती सनापयन्ती मुखं बाष्पैस तुषारैर इव पङ्कजम 11 एवम आर्ताः पतिं दृष्ट्वा रावणं निहतं भुवि चुक्रुशुर बहुधा शॊकाद भूयस ताः पर्यदेवयन 12 येन वित्रासितः शक्रॊ येन वित्रासितॊ यमः येन वैश्रवणॊ राजा पुष्पकेण वियॊजितः 13 गन्धर्वाणाम ऋषीणां च सुराणां च महात्मनाम भयं येन महद दत्तं सॊ ऽयं शेते रणे हतः 14 असुरेभ्यः सुरेभ्यॊ वा पन्नगेभ्यॊ ऽपि वा तथा न भयं यॊ विजानाति तस्येदं मानुषाद भयम 15 अवध्यॊ देवतानां यस तथा दानवरक्षसाम हतः सॊ ऽयं रणे शेते मानुषेण पदातिना 16 यॊ न शक्यः सुरैर हन्तुं न यक्षैर नासुरैस तथा सॊ ऽयं कश चिद इवासत्त्वॊ मृत्युं मर्त्येन लम्भितः 17 एवं वदन्त्यॊ बहुधा रुरुदुस तस्य ताः सत्रियः भूय एव च दुःखार्ता विलेपुश च पुनः पुनः 18 अशृण्वता तु सुहृदां सततं हितवादिनाम एताः समम इदानीं ते वयम आत्मा च पातिताः 19 बरुवाणॊ ऽपि हितं वाक्यम इष्टॊ भराता विभीषणः धृष्टं परुषितॊ मॊहात तवयात्मवधकाङ्क्षिणा 20 यदि निर्यातिता ते सयात सीता रामाय मैथिली न नः सयाद वयसनं घॊरम इदं मूलहरं महत 21 वृत्तकामॊ भवेद भराता रामॊ मित्रकुलं भवेत वयं चाविधवाः सर्वाः सकामा न च शत्रवः 22 तवया पुनर नृशंसेन सीतां संरुन्धता बलात राक्षसा वयम आत्मा च तरयं तुलं निपातितम 23 न कामकारः कामं वा तव राक्षसपुंगव दैवं चेष्टयते सर्वं हतं दैवेन हन्यते 24 वानराणां विनाशॊ ऽयं राक्षसानां च ते रणे तव चैव महाबाहॊ दैवयॊगाद उपागतः 25 नैवार्थेन न कामेन विक्रमेण न चाज्ञया शक्या दैवगतिर लॊके निवर्तयितुम उद्यता 26 विलेपुर एवं दीनास ता राक्षसाधिपयॊषितः कुरर्य इव दुःखार्ता बाष्पपर्याकुलेक्षणाः |