Book 6
Chapter 95
|
1
tataḥ pravṛttaṃ sukrūraṃ rāmarāvaṇayos tadā sumahad dvairathaṃ yuddhaṃ sarvalokabhayāvaham 2 tato rākṣasasainyaṃ ca harīṇāṃ ca mahad balam pragṛhītapraharaṇaṃ niśceṣṭaṃ samatiṣṭhata 3 saṃprayuddhau tato dṛṣṭvā balavan nararākṣasau vyākṣiptahṛdayāḥ sarve paraṃ vismayam āgatāḥ 4 nānāpraharaṇair vyagrair bhujair vismitabuddhayaḥ tasthuḥ prekṣya ca saṃgrāmaṃ nābhijaghnuḥ parasparam 5 rakṣasāṃ rāvaṇaṃ cāpi vānarāṇāṃ ca rāghavam paśyatāṃ vismitākṣāṇāṃ sainyaṃ citram ivābabhau 6 tau tu tatra nimittāni dṛṣṭvā rāghavarāvaṇau kṛtabuddhī sthirāmarṣau yuyudhāte abhītavat 7 jetavyam iti kākutstho martavyam iti rāvaṇaḥ dhṛtau svavīryasarvasvaṃ yuddhe 'darśayatāṃ tadā 8 tataḥ krodhād daśagrīvaḥ śarān saṃdhāya vīryavān mumoca dhvajam uddiśya rāghavasya rathe sthitam 9 te śarās tam anāsādya puraṃdararathadhvajam raktaśaktiṃ parāmṛśya nipetur dharaṇītale 10 tato rāmo 'bhisaṃkruddhaś cāpam āyamya vīryavān kṛtapratikṛtaṃ kartuṃ manasā saṃpracakrame 11 rāvaṇadhvajam uddiśya mumoca niśitaṃ śaram mahāsarpam ivāsahyaṃ jvalantaṃ svena tejasā 12 jagāma sa mahīṃ bhittvā daśagrīvadhvajaṃ śaraḥ sa nikṛtto 'patad bhūmau rāvaṇasya rathadhvajaḥ 13 dhvajasyonmathanaṃ dṛṣṭvā rāvaṇaḥ sumahābalaḥ krodhajenāgninā saṃkhye pradīpta iva cābhavat 14 sa roṣavaśam āpannaḥ śaravarṣaṃ mahad vaman rāmasya turagān divyāñ śarair vivyādha rāvaṇaḥ 15 te viddhā harayas tasya nāskhalan nāpi babhramuḥ babhūvuḥ svasthahṛdayāḥ padmanālair ivāhatāḥ 16 teṣām asaṃbhramaṃ dṛṣṭvā vājināṃ rāvaṇas tadā bhūya eva susaṃkruddhaḥ śaravarṣaṃ mumoca ha 17 gadāś ca parighāṃś caiva cakrāṇi musalāni ca giriśṛṅgāṇi vṛkṣāṃś ca tathā śūlaparaśvadhān 18 māyā vihitam etat tu śastravarṣam apātayat sahasraśas tato bāṇān aśrāntahṛdayodyamaḥ 19 tumulaṃ trāsajananaṃ bhīmaṃ bhīmapratisvanam durdharṣam abhavad yuddhe naikaśastramayaṃ mahat 20 vimucya rāghavarathaṃ samantād vānare bale sāyakair antarikṣaṃ ca cakārāśu nirantaram mumoca ca daśagrīvo niḥsaṅgenāntarātmanā 21 vyāyacchamānaṃ taṃ dṛṣṭvā tatparaṃ rāvaṇaṃ raṇe prahasann iva kākutsthaḥ saṃdadhe sāyakāñ śitān 22 sa mumoca tato bāṇān raṇe śatasahasraśaḥ tān dṛṣṭvā rāvaṇaś cakre svaśaraiḥ khaṃ nirantaram 23 tatas tābhyāṃ prayuktena śaravarṣeṇa bhāsvatā śarabaddham ivābhāti dvitīyaṃ bhāsvad ambaram 24 nānimitto 'bhavad bāṇo nātibhettā na niṣphalaḥ tathā visṛjator bāṇān rāmarāvaṇayor mṛdhe 25 prāyudhyetām avicchinnam asyantau savyadakṣiṇam cakratus tau śaraughais tu nirucchvāsam ivāmbaram 26 rāvaṇasya hayān rāmo hayān rāmasya rāvaṇaḥ jaghnatus tau tadānyonyaṃ kṛtānukṛtakāriṇau |
1
ततः परवृत्तं सुक्रूरं रामरावणयॊस तदा सुमहद दवैरथं युद्धं सर्वलॊकभयावहम 2 ततॊ राक्षससैन्यं च हरीणां च महद बलम परगृहीतप्रहरणं निश्चेष्टं समतिष्ठत 3 संप्रयुद्धौ ततॊ दृष्ट्वा बलवन नरराक्षसौ वयाक्षिप्तहृदयाः सर्वे परं विस्मयम आगताः 4 नानाप्रहरणैर वयग्रैर भुजैर विस्मितबुद्धयः तस्थुः परेक्ष्य च संग्रामं नाभिजघ्नुः परस्परम 5 रक्षसां रावणं चापि वानराणां च राघवम पश्यतां विस्मिताक्षाणां सैन्यं चित्रम इवाबभौ 6 तौ तु तत्र निमित्तानि दृष्ट्वा राघवरावणौ कृतबुद्धी सथिरामर्षौ युयुधाते अभीतवत 7 जेतव्यम इति काकुत्स्थॊ मर्तव्यम इति रावणः धृतौ सववीर्यसर्वस्वं युद्धे ऽदर्शयतां तदा 8 ततः करॊधाद दशग्रीवः शरान संधाय वीर्यवान मुमॊच धवजम उद्दिश्य राघवस्य रथे सथितम 9 ते शरास तम अनासाद्य पुरंदररथध्वजम रक्तशक्तिं परामृश्य निपेतुर धरणीतले 10 ततॊ रामॊ ऽभिसंक्रुद्धश चापम आयम्य वीर्यवान कृतप्रतिकृतं कर्तुं मनसा संप्रचक्रमे 11 रावणध्वजम उद्दिश्य मुमॊच निशितं शरम महासर्पम इवासह्यं जवलन्तं सवेन तेजसा 12 जगाम स महीं भित्त्वा दशग्रीवध्वजं शरः स निकृत्तॊ ऽपतद भूमौ रावणस्य रथध्वजः 13 धवजस्यॊन्मथनं दृष्ट्वा रावणः सुमहाबलः करॊधजेनाग्निना संख्ये परदीप्त इव चाभवत 14 स रॊषवशम आपन्नः शरवर्षं महद वमन रामस्य तुरगान दिव्याञ शरैर विव्याध रावणः 15 ते विद्धा हरयस तस्य नास्खलन नापि बभ्रमुः बभूवुः सवस्थहृदयाः पद्मनालैर इवाहताः 16 तेषाम असंभ्रमं दृष्ट्वा वाजिनां रावणस तदा भूय एव सुसंक्रुद्धः शरवर्षं मुमॊच ह 17 गदाश च परिघांश चैव चक्राणि मुसलानि च गिरिशृङ्गाणि वृक्षांश च तथा शूलपरश्वधान 18 माया विहितम एतत तु शस्त्रवर्षम अपातयत सहस्रशस ततॊ बाणान अश्रान्तहृदयॊद्यमः 19 तुमुलं तरासजननं भीमं भीमप्रतिस्वनम दुर्धर्षम अभवद युद्धे नैकशस्त्रमयं महत 20 विमुच्य राघवरथं समन्ताद वानरे बले सायकैर अन्तरिक्षं च चकाराशु निरन्तरम मुमॊच च दशग्रीवॊ निःसङ्गेनान्तरात्मना 21 वयायच्छमानं तं दृष्ट्वा तत्परं रावणं रणे परहसन्न इव काकुत्स्थः संदधे सायकाञ शितान 22 स मुमॊच ततॊ बाणान रणे शतसहस्रशः तान दृष्ट्वा रावणश चक्रे सवशरैः खं निरन्तरम 23 ततस ताभ्यां परयुक्तेन शरवर्षेण भास्वता शरबद्धम इवाभाति दवितीयं भास्वद अम्बरम 24 नानिमित्तॊ ऽभवद बाणॊ नातिभेत्ता न निष्फलः तथा विसृजतॊर बाणान रामरावणयॊर मृधे 25 परायुध्येताम अविच्छिन्नम अस्यन्तौ सव्यदक्षिणम चक्रतुस तौ शरौघैस तु निरुच्छ्वासम इवाम्बरम 26 रावणस्य हयान रामॊ हयान रामस्य रावणः जघ्नतुस तौ तदान्यॊन्यं कृतानुकृतकारिणौ |