Book 6
Chapter 47
|
1
tasmin hate rākṣasasainyapāle; plavaṃgamānām ṛṣabheṇa yuddhe bhīmāyudhaṃ sāgaratulyavegaṃ; pradudruve rākṣasarājasainyam 2 gatvā tu rakṣo'dhipateḥ śaśaṃsuḥ; senāpatiṃ pāvakasūnuśastam tac cāpi teṣāṃ vacanaṃ niśamya; rakṣo'dhipaḥ krodhavaśaṃ jagāma 3 saṃkhye prahastaṃ nihataṃ niśamya; śokārditaḥ krodhaparītacetāḥ uvāca tān nairṛtayodhamukhyān; indro yathā cāmarayodhamukhyān 4 nāvajñā ripave kāryā yair indrabalasūdanaḥ sūditaḥ sainyapālo me sānuyātraḥ sakuñjaraḥ 5 so 'haṃ ripuvināśāya vijayāyāvicārayan svayam eva gamiṣyāmi raṇaśīrṣaṃ tad adbhutam 6 adya tad vānarānīkaṃ rāmaṃ ca sahalakṣmaṇam nirdahiṣyāmi bāṇaughair vanaṃ dīptair ivāgnibhiḥ 7 sa evam uktvā jvalanaprakāśaṃ; rathaṃ turaṃgottamarājiyuktam prakāśamānaṃ vapuṣā jvalantaṃ; samārurohāmararājaśatruḥ 8 sa śaṅkhabherīpaṭaha praṇādair; āsphoṭitakṣveḍitasiṃhanādaiḥ puṇyaiḥ stavaiś cāpy abhipūjyamānas; tadā yayau rākṣasarājamukhyaḥ 9 sa śailajīmūtanikāśa rūpair; māṃsāśanaiḥ pāvakadīptanetraiḥ babhau vṛto rākṣasarājamukhyair; bhūtair vṛto rudra ivāmareśaḥ 10 tato nagaryāḥ sahasā mahaujā; niṣkramya tad vānarasainyam ugram mahārṇavābhrastanitaṃ dadarśa; samudyataṃ pādapaśailahastam 11 tad rākṣasānīkam atipracaṇḍam; ālokya rāmo bhujagendrabāhuḥ vibhīṣaṇaṃ śastrabhṛtāṃ variṣṭham; uvāca senānugataḥ pṛthuśrīḥ 12 nānāpatākādhvajaśastrajuṣṭaṃ; prāsāsiśūlāyudhacakrajuṣṭam sainyaṃ nagendropamanāgajuṣṭaṃ; kasyedam akṣobhyam abhīrujuṣṭam 13 tatas tu rāmasya niśamya vākyaṃ; vibhīṣaṇaḥ śakrasamānavīryaḥ śaśaṃsa rāmasya balapravekaṃ; mahātmanāṃ rākṣasapuṃgavānām 14 yo 'sau gajaskandhagato mahātmā; navoditārkopamatāmravaktraḥ prakampayan nāgaśiro 'bhyupaiti hy; akampanaṃ tv enam avehi rājan 15 yo 'sau rathastho mṛgarājaketur; dhūnvan dhanuḥ śakradhanuḥprakāśam karīva bhāty ugravivṛttadaṃṣṭraḥ; sa indrajin nāma varapradhānaḥ 16 yaś caiṣa vindhyāstamahendrakalpo; dhanvī rathastho 'tiratho 'tivīryaḥ visphārayaṃś cāpam atulyamānaṃ; nāmnātikāyo 'tivivṛddhakāyaḥ 17 yo 'sau navārkoditatāmracakṣur; āruhya ghaṇṭāninadapraṇādam gajaṃ kharaṃ garjati vai mahātmā; mahodaro nāma sa eṣa vīraḥ 18 yo 'sau hayaṃ kāñcanacitrabhāṇḍam; āruhya saṃdhyābhragiriprakāśam prāsaṃ samudyamya marīcinaddhaṃ; piśāca eṣāśanitulyavegaḥ 19 yaś caiṣa śūlaṃ niśitaṃ pragṛhya; vidyutprabhaṃ kiṃkaravajravegam vṛṣendram āsthāya giriprakāśam; āyāti so 'sau triśirā yaśasvī 20 asau ca jīmūtanikāśa rūpaḥ; kumbhaḥ pṛthuvyūḍhasujātavakṣāḥ samāhitaḥ pannagarājaketur; visphārayan bhāti dhanur vidhūnvan 21 yaś caiṣa jāmbūnadavajrajuṣṭaṃ; dīptaṃ sadhūmaṃ parighaṃ pragṛhya āyāti rakṣobalaketubhūtaḥ; so 'sau nikumbho 'dbhutaghorakarmā 22 yaś caiṣa cāpāsiśaraughajuṣṭaṃ; patākinaṃ pāvakadīptarūpam rathaṃ samāsthāya vibhāty udagro; narāntako 'sau nagaśṛṅgayodhī 23 yaś caiṣa nānāvidhaghorarūpair; vyāghroṣṭranāgendramṛgendravaktraiḥ bhūtair vṛto bhāti vivṛttanetraiḥ; so 'sau surāṇām api darpahantā 24 yatraitad indupratimaṃ vibhātic; chattraṃ sitaṃ sūkṣmaśalākam agryam atraiṣa rakṣo'dhipatir mahātmā; bhūtair vṛto rudra ivāvabhāti 25 asau kirīṭī calakuṇḍalāsyo; nāgendravindhyopamabhīmakāyaḥ mahendravaivasvatadarpahantā; rakṣo'dhipaḥ sūrya ivāvabhāti 26 pratyuvāca tato rāmo vibhīṣaṇam ariṃdamam aho dīpto mahātejā rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ 27 āditya iva duṣprekṣyo raśmibhir bhāti rāvaṇaḥ suvyaktaṃ lakṣaye hy asya rūpaṃ tejaḥsamāvṛtam 28 devadānavavīrāṇāṃ vapur naivaṃvidhaṃ bhavet yādṛśaṃ rākṣasendrasya vapur etat prakāśate 29 sarve parvatasaṃkāśāḥ sarve parvatayodhinaḥ sarve dīptāyudhadharā yodhaś cāsya mahaujasaḥ 30 bhāti rākṣasarājo 'sau pradīptair bhīmavikramaiḥ bhūtaiḥ parivṛtas tīkṣṇair dehavadbhir ivāntakaḥ 31 evam uktvā tato rāmo dhanur ādāya vīryavān lakṣmaṇānucaras tasthau samuddhṛtya śarottamam 32 tataḥ sa rakṣo'dhipatir mahātmā; rakṣāṃsi tāny āha mahābalāni dvāreṣu caryāgṛhagopureṣu; sunirvṛtās tiṣṭhata nirviśaṅkāḥ 33 visarjayitvā sahasā tatas tān; gateṣu rakṣaḥsu yathāniyogam vyadārayad vānarasāgaraughaṃ; mahājhaṣaḥ pūrmam ivārṇavaugham 34 tam āpatantaṃ sahasā samīkṣya; dīpteṣucāpaṃ yudhi rākṣasendram mahat samutpāṭya mahīdharāgraṃ; dudrāva rakṣo'dhipatiṃ harīśaḥ 35 tac chailaśṛṅgaṃ bahuvṛkṣasānuṃ; pragṛhya cikṣepa niśācarāya tam āpatantaṃ sahasā samīkṣya; bibheda bāṇais tapanīyapuṅkhaiḥ 36 tasmin pravṛddhottamasānuvṛkṣe; śṛṅge vikīrṇe patite pṛthivyām mahāhikalpaṃ śaram antakābhaṃ; samādade rākṣasalokanāthaḥ 37 sa taṃ gṛhītvānilatulyavegaṃ; savisphuliṅgajvalanaprakāśam bāṇaṃ mahendrāśanitulyavegaṃ; cikṣepa sugrīvavadhāya ruṣṭaḥ 38 sa sāyako rāvaṇabāhumuktaḥ; śakrāśaniprakhyavapuḥ śitāgraḥ sugrīvam āsādya bibheda vegād; guheritā kraucam ivograśaktiḥ 39 sa sāyakārto viparītacetāḥ; kūjan pṛthivyāṃ nipapāta vīraḥ taṃ prekṣya bhūmau patitaṃ visaṃjmaṃ; neduḥ prahṛṣṭā yudhi yātudhānāḥ 40 tato gavākṣo gavayaḥ sudaṃṣṭras; tatharṣabho jyotimukho nalaś ca śailān samudyamya vivṛddhakāyāḥ; pradudruvus taṃ prati rākṣasendram 41 teṣāṃ prahārān sa cakāra meghān; rakṣo'dhipo bāṇagaṇaiḥ śitāgraiḥ tān vānarendrān api bāṇajālair; bibheda jāmbūnadacitrapuṅkhaiḥ 42 te vānarendrās tridaśāribāṇair; bhinnā nipetur bhuvi bhīmarūpāḥ tatas tu tad vānarasainyam ugraṃ; pracchādayām āsa sa bāṇajālaiḥ 43 te vadhyamānāḥ patitāgryavīrā; nānadyamānā bhayaśalyaviddhāḥ śākhāmṛgā rāvaṇasāyakārtā; jagmuḥ śaraṇyaṃ śaraṇaṃ sma rāmam 44 tato mahātmā sa dhanur dhanuṣmān; ādāya rāmaḥ saharā jagāma taṃ lakṣmaṇaḥ prāñjalir abhyupetya; uvāca vākyaṃ paramārthayuktam 45 kāmam āryaḥ suparyāpto vadhāyāsya durātmanaḥ vidhamiṣyāmy ahaṃ nīcam anujānīhi māṃ vibho 46 tam abravīn mahātejā rāmaḥ satyaparākramaḥ gaccha yatnaparaś cāpi bhava lakṣmaṇa saṃyuge 47 rāvaṇo hi mahāvīryo raṇe 'dbhutaparākramaḥ trailokyenāpi saṃkruddho duṣprasahyo na saṃśayaḥ 48 tasya cchidrāṇi mārgasva svacchidrāṇi ca gopaya cakṣuṣā dhanuṣā yatnād rakṣātmānaṃ samāhitaḥ 49 rāghavasya vacaḥ śrutvā saṃpariṣvajya pūjya ca abhivādya tato rāmaṃ yayau saumitrir āhavam 50 sa rāvaṇaṃ vāraṇahastabāhur; dadarśa dīptodyatabhīmacāpam pracchādayantaṃ śaravṛṣṭijālais; tān vānarān bhinnavikīrṇadehān 51 tam ālokya mahātejā hanūmān mārutātmajā nivārya śarajālāni pradudrāva sa rāvaṇam 52 rathaṃ tasya samāsādya bhujam udyamya dakṣiṇam trāsayan rāvaṇaṃ dhīmān hanūmān vākyam abravīt 53 devadānavagandharvā yakṣāś ca saha rākṣasaiḥ avadhyatvāt tvayā bhagnā vānarebhyas tu te bhayam 54 eṣa me dakṣiṇo bāhuḥ pañcaśākhaḥ samudyataḥ vidhamiṣyati te dehād bhūtātmānaṃ ciroṣitam 55 śrutvā hanūmato vākyaṃ rāvaṇo bhīmavikramaḥ saṃraktanayanaḥ krodhād idaṃ vacanam abravīt 56 kṣipraṃ prahara niḥśaṅkaṃ sthirāṃ kīrtim avāpnuhi tatas tvāṃ jñātivikrāntaṃ nāśayiṣyāmi vānara 57 rāvaṇasya vacaḥ śrutvā vāyusūnur vaco 'bravīt prahṛtaṃ hi mayā pūrvam akṣaṃ smara sutaṃ tava 58 evam ukto mahātejā rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ ājaghānānilasutaṃ talenorasi vīryavān 59 sa talābhihatas tena cacāla ca muhur muhuḥ ājaghānābhisaṃkruddhas talenaivāmaradviṣam 60 tatas talenābhihato vānareṇa mahātmanā daśagrīvaḥ samādhūto yathā bhūmicale 'calaḥ 61 saṃgrāme taṃ tathā dṛṣṭva rāvaṇaṃ talatāḍitam ṛṣayo vānarāḥ siddhā nedur devāḥ sahāsurāḥ 62 athāśvasya mahātejā rāvaṇo vākyam abravīt sādhu vānaravīryeṇa ślāghanīyo 'si me ripuḥ 63 rāvaṇenaivam uktas tu mārutir vākyam abravīt dhig astu mama vīryaṃ tu yat tvaṃ jīvasi rāvaṇa 64 sakṛt tu praharedānīṃ durbuddhe kiṃ vikatthase tatas tvāṃ māmako muṣṭir nayiṣyāmi yathākṣayam tato mārutivākyena krodhas tasya tadājvalat 65 saṃraktanayano yatnān muṣṭim udyamya dakṣiṇam pātayām āsa vegena vānarorasi vīryavān hanūmān vakṣasi vyūdhe saṃcacāla hataḥ punaḥ 66 vihvalaṃ taṃ tadā dṛṣṭvā hanūmantaṃ mahābalam rathenātirathaḥ śīghraṃ nīlaṃ prati samabhyagāt 67 pannagapratimair bhīmaiḥ paramarmātibhedibhiḥ śarair ādīpayām āsa nīlaṃ haricamūpatim 68 sa śaraughasamāyasto nīlaḥ kapicamūpatiḥ kareṇaikena śailāgraṃ rakṣo'dhipataye 'sṛjat 69 hanūmān api tejasvī samāśvasto mahāmanāḥ viprekṣamāṇo yuddhepsuḥ saroṣam idam abravīt 70 nīlena saha saṃyuktaṃ rāvaṇaṃ rākṣaseśvaram anyena yudhyamānasya na yuktam abhidhāvanam 71 rāvaṇo 'pi mahātejās tac chṛṅgaṃ saptabhiḥ śaraiḥ ājaghāna sutīkṣṇāgrais tad vikīrṇaṃ papāta ha 72 tad vikīrṇaṃ gireḥ śṛṅgaṃ dṛṣṭvā haricamūpatiḥ kālāgnir iva jajvāla krodhena paravīrahā 73 so 'śvakarṇān dhavān sālāṃś cūtāṃś cāpi supuṣpitān anyāṃś ca vividhān vṛkṣān nīlaś cikṣepa saṃyuge 74 sa tān vṛkṣān samāsādya praticiccheda rāvaṇaḥ abhyavarṣat sughoreṇa śaravarṣeṇa pāvakim 75 abhivṛṣṭaḥ śaraugheṇa megheneva mahācalaḥ hrasvaṃ kṛtvā tadā rūpaṃ dhvajāgre nipapāta ha 76 pāvakātmajam ālokya dhvajāgre samavasthitam jajvāla rāvaṇaḥ krodhāt tato nīlo nanāda ha 77 dhvajāgre dhanuṣaś cāgre kirīṭāgre ca taṃ harim lakṣmaṇo 'tha hanūmāṃś ca dṛṣṭvā rāmaś ca vismitāḥ 78 rāvaṇo 'pi mahātejāḥ kapilāghavavismitaḥ astram āhārayām āsa dīptam āgneyam adbhutam 79 tatas te cukruśur hṛṣṭā labdhalakṣyāḥ plavaṃgamāḥ nīlalāghavasaṃbhrāntaṃ dṛṣṭvā rāvaṇam āhave 80 vānarāṇāṃ ca nādena saṃrabdho rāvaṇas tadā saṃbhramāviṣṭahṛdayo na kiṃ cit pratyapadyata 81 āgneyenātha saṃyuktaṃ gṛhītvā rāvaṇaḥ śaram dhvajaśīrṣasthitaṃ nīlam udaikṣata niśācaraḥ 82 tato 'bravīn mahātejā rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ kape lāghavayukto 'si māyayā parayānayā 83 jīvitaṃ khalu rakṣasva yadi śaknoṣi vānara tāni tāny ātmarūpāṇi sṛjase tvam anekaśaḥ 84 tathāpi tvāṃ mayā muktaḥ sāyako 'straprayojitaḥ jīvitaṃ parirakṣantaṃ jīvitād bhraṃśayiṣyati 85 evam uktvā mahābāhū rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ saṃdhāya bāṇam astreṇa camūpatim atāḍayat 86 so 'strayuktena bāṇena nīlo vakṣasi tāḍitaḥ nirdahyamānaḥ sahasā nipapāta mahītale 87 pitṛmāhātmya saṃyogād ātmanaś cāpi tejasā jānubhyām apatad bhūmau na ca prāṇair vyayujyata 88 visaṃjñaṃ vānaraṃ dṛṣṭvā daśagrīvo raṇotsukaḥ rathenāmbudanādena saumitrim abhidudruve 89 tam āha saumitrir adīnasattvo; visphārayantaṃ dhanur aprameyam anvehi mām eva niśācarendra; na vānarāṃs tvaṃ prati yoddhum arhasi 90 sa tasya vākyaṃ paripūrṇaghoṣaṃ; jyāśabdam ugraṃ ca niśamya rājā āsādya saumitrim avasthitaṃ taṃ; kopānvitaṃ vākyam uvāca rakṣaḥ 91 diṣṭyāsi me rāghava dṛṣṭimārgaṃ; prāpto 'ntagāmī viparītabuddhiḥ asmin kṣaṇe yāsyasi mṛtyudeśaṃ; saṃsādyamāno mama bāṇajālaiḥ 92 tam āha saumitrir avismayāno; garjantam udvṛttasitāgradaṃṣṭram rājan na garjanti mahāprabhāvā; vikatthase pāpakṛtāṃ variṣṭha 93 jānāmi vīryaṃ tava rākṣasendra; balaṃ pratāpaṃ ca parākramaṃ ca avasthito 'haṃ śaracāpapāṇir; āgaccha kiṃ moghavikatthanena 94 sa evam uktaḥ kupitaḥ sasarja; rakṣo'dhipaḥ saptaśarān supuṅkhān tāṁl lakṣmaṇaḥ kāñcanacitrapuṅkhaiś; ciccheda bāṇair niśitāgradhāraiḥ 95 tān prekṣamāṇaḥ sahasā nikṛttān; nikṛttabhogān iva pannagendrān laṅkeśvaraḥ krodhavaśaṃ jagāma; sasarja cānyān niśitān pṛṣatkān 96 sa bāṇavarṣaṃ tu vavarṣa tīvraṃ; rāmānujaḥ kārmukasaṃprayuktam kṣurārdhacandrottamakarṇibhallaiḥ; śarāṃś ca ciccheda na cukṣubhe ca 97 sa lakṣmaṇaś cāśu śarāñ śitāgrān; mahendravajrāśanitulyavegān saṃdhāya cāpe jvalanaprakāśān; sasarja rakṣo'dhipater vadhāya 98 sa tān praciccheda hi rākṣasendraś; chittvā ca tāṁl lakṣmaṇam ājaghāna śareṇa kālāgnisamaprabheṇa; svayambhudattena lalāṭadeśe 99 sa lakṣmaṇo rāvaṇasāyakārtaś; cacāla cāpaṃ śithilaṃ pragṛhya punaś ca saṃjñāṃ pratilabhya kṛcchrāc; ciccheda cāpaṃ tridaśendraśatroḥ 100 nikṛttacāpaṃ tribhir ājaghāna; bāṇais tadā dāśarathiḥ śitāgraiḥ sa sāyakārto vicacāla rājā; kṛcchrāc ca saṃjñāṃ punar āsasāda 101 sa kṛttacāpaḥ śaratāḍitaś ca; svedārdragātro rudhirāvasiktaḥ jagrāha śaktiṃ samudagraśaktiḥ; svayambhudattāṃ yudhi devaśatruḥ 102 sa tāṃ vidhūmānalasaṃnikāśāṃ; vitrāsanīṃ vānaravāhinīnām cikṣepa śaktiṃ tarasā jvalantīṃ; saumitraye rākṣasarāṣṭranāthaḥ 103 tām āpatantīṃ bharatānujo 'strair; jaghāna bāṇaiś ca hutāgnikalpaiḥ tathāpi sā tasya viveśa śaktir; bhujāntaraṃ dāśarather viśālam 104 śaktyā brāmyā tu saumitris tāḍitas tu stanāntare viṣṇor acintyaṃ svaṃ bhāgam ātmānaṃ pratyanusmarat 105 tato dānavadarpaghnaṃ saumitriṃ devakaṇṭakaḥ taṃ pīḍayitvā bāhubhyām aprabhur laṅghane 'bhavat 106 himavān mandaro merus trailokyaṃ vā sahāmaraiḥ śakyaṃ bhujābhyām uddhartuṃ na saṃkhye bharatānujaḥ 107 athainaṃ vaiṣṇavaṃ bhāgaṃ mānuṣaṃ deham āsthitam visaṃjñaṃ lakṣmaṇaṃ dṛṣṭvā rāvaṇo vismito 'bhavat 108 atha vāyusutaḥ kruddho rāvaṇaṃ samabhidravat ājaghānorasi kruddho vajrakalpena muṣṭinā 109 tena muṣṭiprahāreṇa rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ jānubhyām apatad bhūmau cacāla ca papāta ca 110 visaṃjñaṃ rāvaṇaṃ dṛṣṭvā samare bhīmavikramam ṛṣayo vānarāś caiva nedur devāḥ savāsavāḥ 111 hanūmān api tejasvī lakṣmaṇaṃ rāvaṇārditam anayad rāghavābhyāśaṃ bāhubhyāṃ parigṛhya tam 112 vāyusūnoḥ suhṛttvena bhaktyā paramayā ca saḥ śatrūṇām aprakampyo 'pi laghutvam agamat kapeḥ 113 taṃ samutsṛjya sā śaktiḥ saumitriṃ yudhi durjayam rāvaṇasya rathe tasmin sthānaṃ punar upāgamat 114 rāvaṇo 'pi mahātejāḥ prāpya saṃjñāṃ mahāhave ādade niśitān bāṇāñ jagrāha ca mahad dhanuḥ 115 āśvastaś ca viśalyaś ca lakṣmaṇaḥ śatrusūdanaḥ viṣṇor bhāgam amīmāṃsyam ātmānaṃ pratyanusmaran 116 nipātitamahāvīrāṃ vānarāṇāṃ mahācamūm rāghavas tu raṇe dṛṣṭvā rāvaṇaṃ samabhidravat 117 athainam upasaṃgamya hanūmān vākyam abravīt mama pṛṣṭhaṃ samāruhya rakṣasaṃ śāstum arhasi 118 tac chrutvā rāghavo vākyaṃ vāyuputreṇa bhāṣitam ārohat sahasā śūro hanūmantaṃ mahākapim rathasthaṃ rāvaṇaṃ saṃkhye dadarśa manujādhipaḥ 119 tam ālokya mahātejāḥ pradudrāva sa rāghavaḥ vairocanam iva kruddho viṣṇur abhyudyatāyudhaḥ 120 jyāśabdam akarot tīvraṃ vajraniṣpeṣanisvanam girā gambhīrayā rāmo rākṣasendram uvāca ha 121 tiṣṭha tiṣṭha mama tvaṃ hi kṛtvā vipriyam īdṛśam kva nu rākṣasaśārdūla gato mokṣam avāpsyasi 122 yadīndravaivasvata bhāskarān vā; svayambhuvaiśvānaraśaṃkarān vā gamiṣyasi tvaṃ daśa vā diśo vā; tathāpi me nādya gato vimokṣyase 123 yaś caiṣa śaktyābhihatas tvayādya; icchan viṣādaṃ sahasābhyupetaḥ sa eṣa rakṣogaṇarāja mṛtyuḥ; saputradārasya tavādya yuddhe 124 rāghavasya vacaḥ śrutvā rākṣasendro mahākapim ājaghāna śarais tīkṣṇaiḥ kālānalaśikhopamaiḥ 125 rākṣasenāhave tasya tāḍitasyāpi sāyakaiḥ svabhāvatejoyuktasya bhūyas tejo vyavardhata 126 tato rāmo mahātejā rāvaṇena kṛtavraṇam dṛṣṭvā plavagaśārdūlaṃ krodhasya vaśam eyivān 127 tasyābhisaṃkramya rathaṃ sacakraṃ; sāśvadhvajacchatramahāpatākam sasārathiṃ sāśaniśūlakhaḍgaṃ; rāmaḥ praciccheda śaraiḥ supuṅkhaiḥ 128 athendraśatruṃ tarasā jaghāna; bāṇena vajrāśanisaṃnibhena bhujāntare vyūḍhasujātarūpe; vajreṇa meruṃ bhagavān ivendraḥ 129 yo vajrapātāśanisaṃnipātān; na cukṣubhe nāpi cacāla rājā sa rāmabāṇābhihato bhṛśārtaś; cacāla cāpaṃ ca mumoca vīraḥ 130 taṃ vihvalantaṃ prasamīkṣya rāmaḥ; samādade dīptam athārdhacandram tenārkavarṇaṃ sahasā kirīṭaṃ; ciccheda rakṣo'dhipater mahātmāḥ 131 taṃ nirviṣāśīviṣasaṃnikāśaṃ; śāntārciṣaṃ sūryam ivāprakāśam gataśriyaṃ kṛttakirīṭakūṭam; uvāca rāmo yudhi rākṣasendram 132 kṛtaṃ tvayā karma mahat subhīmaṃ; hatapravīraś ca kṛtas tvayāham tasmāt pariśrānta iti vyavasya; na tvaṃ śarair mṛtyuvaśaṃ nayāmi 133 sa evam ukto hatadarpaharṣo; nikṛttacāpaḥ sa hatāśvasūtaḥ śarārditaḥ kṛttamahākirīṭo; viveśa laṅkāṃ sahasā sma rājā 134 tasmin praviṣṭe rajanīcarendre; mahābale dānavadevaśatrau harīn viśalyān sahalakṣmaṇena; cakāra rāmaḥ paramāhavāgre 135 tasmin prabhagne tridaśendraśatrau; surāsurā bhūtagaṇā diśaś ca sasāgarāḥ sarṣimahoragāś ca; tathaiva bhūmyambucarāś ca hṛṣṭāḥ |
1
तस्मिन हते राक्षससैन्यपाले; पलवंगमानाम ऋषभेण युद्धे भीमायुधं सागरतुल्यवेगं; परदुद्रुवे राक्षसराजसैन्यम 2 गत्वा तु रक्षॊऽधिपतेः शशंसुः; सेनापतिं पावकसूनुशस्तम तच चापि तेषां वचनं निशम्य; रक्षॊऽधिपः करॊधवशं जगाम 3 संख्ये परहस्तं निहतं निशम्य; शॊकार्दितः करॊधपरीतचेताः उवाच तान नैरृतयॊधमुख्यान; इन्द्रॊ यथा चामरयॊधमुख्यान 4 नावज्ञा रिपवे कार्या यैर इन्द्रबलसूदनः सूदितः सैन्यपालॊ मे सानुयात्रः सकुञ्जरः 5 सॊ ऽहं रिपुविनाशाय विजयायाविचारयन सवयम एव गमिष्यामि रणशीर्षं तद अद्भुतम 6 अद्य तद वानरानीकं रामं च सहलक्ष्मणम निर्दहिष्यामि बाणौघैर वनं दीप्तैर इवाग्निभिः 7 स एवम उक्त्वा जवलनप्रकाशं; रथं तुरंगॊत्तमराजियुक्तम परकाशमानं वपुषा जवलन्तं; समारुरॊहामरराजशत्रुः 8 स शङ्खभेरीपटह परणादैर; आस्फॊटितक्ष्वेडितसिंहनादैः पुण्यैः सतवैश चाप्य अभिपूज्यमानस; तदा ययौ राक्षसराजमुख्यः 9 स शैलजीमूतनिकाश रूपैर; मांसाशनैः पावकदीप्तनेत्रैः बभौ वृतॊ राक्षसराजमुख्यैर; भूतैर वृतॊ रुद्र इवामरेशः 10 ततॊ नगर्याः सहसा महौजा; निष्क्रम्य तद वानरसैन्यम उग्रम महार्णवाभ्रस्तनितं ददर्श; समुद्यतं पादपशैलहस्तम 11 तद राक्षसानीकम अतिप्रचण्डम; आलॊक्य रामॊ भुजगेन्द्रबाहुः विभीषणं शस्त्रभृतां वरिष्ठम; उवाच सेनानुगतः पृथुश्रीः 12 नानापताकाध्वजशस्त्रजुष्टं; परासासिशूलायुधचक्रजुष्टम सैन्यं नगेन्द्रॊपमनागजुष्टं; कस्येदम अक्षॊभ्यम अभीरुजुष्टम 13 ततस तु रामस्य निशम्य वाक्यं; विभीषणः शक्रसमानवीर्यः शशंस रामस्य बलप्रवेकं; महात्मनां राक्षसपुंगवानाम 14 यॊ ऽसौ गजस्कन्धगतॊ महात्मा; नवॊदितार्कॊपमताम्रवक्त्रः परकम्पयन नागशिरॊ ऽभयुपैति हय; अकम्पनं तव एनम अवेहि राजन 15 यॊ ऽसौ रथस्थॊ मृगराजकेतुर; धून्वन धनुः शक्रधनुःप्रकाशम करीव भात्य उग्रविवृत्तदंष्ट्रः; स इन्द्रजिन नाम वरप्रधानः 16 यश चैष विन्ध्यास्तमहेन्द्रकल्पॊ; धन्वी रथस्थॊ ऽतिरथॊ ऽतिवीर्यः विस्फारयंश चापम अतुल्यमानं; नाम्नातिकायॊ ऽतिविवृद्धकायः 17 यॊ ऽसौ नवार्कॊदितताम्रचक्षुर; आरुह्य घण्टानिनदप्रणादम गजं खरं गर्जति वै महात्मा; महॊदरॊ नाम स एष वीरः 18 यॊ ऽसौ हयं काञ्चनचित्रभाण्डम; आरुह्य संध्याभ्रगिरिप्रकाशम परासं समुद्यम्य मरीचिनद्धं; पिशाच एषाशनितुल्यवेगः 19 यश चैष शूलं निशितं परगृह्य; विद्युत्प्रभं किंकरवज्रवेगम वृषेन्द्रम आस्थाय गिरिप्रकाशम; आयाति सॊ ऽसौ तरिशिरा यशस्वी 20 असौ च जीमूतनिकाश रूपः; कुम्भः पृथुव्यूढसुजातवक्षाः समाहितः पन्नगराजकेतुर; विस्फारयन भाति धनुर विधून्वन 21 यश चैष जाम्बूनदवज्रजुष्टं; दीप्तं सधूमं परिघं परगृह्य आयाति रक्षॊबलकेतुभूतः; सॊ ऽसौ निकुम्भॊ ऽदभुतघॊरकर्मा 22 यश चैष चापासिशरौघजुष्टं; पताकिनं पावकदीप्तरूपम रथं समास्थाय विभात्य उदग्रॊ; नरान्तकॊ ऽसौ नगशृङ्गयॊधी 23 यश चैष नानाविधघॊररूपैर; वयाघ्रॊष्ट्रनागेन्द्रमृगेन्द्रवक्त्रैः भूतैर वृतॊ भाति विवृत्तनेत्रैः; सॊ ऽसौ सुराणाम अपि दर्पहन्ता 24 यत्रैतद इन्दुप्रतिमं विभातिच; छत्त्रं सितं सूक्ष्मशलाकम अग्र्यम अत्रैष रक्षॊऽधिपतिर महात्मा; भूतैर वृतॊ रुद्र इवावभाति 25 असौ किरीटी चलकुण्डलास्यॊ; नागेन्द्रविन्ध्यॊपमभीमकायः महेन्द्रवैवस्वतदर्पहन्ता; रक्षॊऽधिपः सूर्य इवावभाति 26 परत्युवाच ततॊ रामॊ विभीषणम अरिंदमम अहॊ दीप्तॊ महातेजा रावणॊ राक्षसेश्वरः 27 आदित्य इव दुष्प्रेक्ष्यॊ रश्मिभिर भाति रावणः सुव्यक्तं लक्षये हय अस्य रूपं तेजःसमावृतम 28 देवदानववीराणां वपुर नैवंविधं भवेत यादृशं राक्षसेन्द्रस्य वपुर एतत परकाशते 29 सर्वे पर्वतसंकाशाः सर्वे पर्वतयॊधिनः सर्वे दीप्तायुधधरा यॊधश चास्य महौजसः 30 भाति राक्षसराजॊ ऽसौ परदीप्तैर भीमविक्रमैः भूतैः परिवृतस तीक्ष्णैर देहवद्भिर इवान्तकः 31 एवम उक्त्वा ततॊ रामॊ धनुर आदाय वीर्यवान लक्ष्मणानुचरस तस्थौ समुद्धृत्य शरॊत्तमम 32 ततः स रक्षॊऽधिपतिर महात्मा; रक्षांसि तान्य आह महाबलानि दवारेषु चर्यागृहगॊपुरेषु; सुनिर्वृतास तिष्ठत निर्विशङ्काः 33 विसर्जयित्वा सहसा ततस तान; गतेषु रक्षःसु यथानियॊगम वयदारयद वानरसागरौघं; महाझषः पूर्मम इवार्णवौघम 34 तम आपतन्तं सहसा समीक्ष्य; दीप्तेषुचापं युधि राक्षसेन्द्रम महत समुत्पाट्य महीधराग्रं; दुद्राव रक्षॊऽधिपतिं हरीशः 35 तच छैलशृङ्गं बहुवृक्षसानुं; परगृह्य चिक्षेप निशाचराय तम आपतन्तं सहसा समीक्ष्य; बिभेद बाणैस तपनीयपुङ्खैः 36 तस्मिन परवृद्धॊत्तमसानुवृक्षे; शृङ्गे विकीर्णे पतिते पृथिव्याम महाहिकल्पं शरम अन्तकाभं; समाददे राक्षसलॊकनाथः 37 स तं गृहीत्वानिलतुल्यवेगं; सविस्फुलिङ्गज्वलनप्रकाशम बाणं महेन्द्राशनितुल्यवेगं; चिक्षेप सुग्रीववधाय रुष्टः 38 स सायकॊ रावणबाहुमुक्तः; शक्राशनिप्रख्यवपुः शिताग्रः सुग्रीवम आसाद्य बिभेद वेगाद; गुहेरिता करौचम इवॊग्रशक्तिः 39 स सायकार्तॊ विपरीतचेताः; कूजन पृथिव्यां निपपात वीरः तं परेक्ष्य भूमौ पतितं विसंज्मं; नेदुः परहृष्टा युधि यातुधानाः 40 ततॊ गवाक्षॊ गवयः सुदंष्ट्रस; तथर्षभॊ जयॊतिमुखॊ नलश च शैलान समुद्यम्य विवृद्धकायाः; परदुद्रुवुस तं परति राक्षसेन्द्रम 41 तेषां परहारान स चकार मेघान; रक्षॊऽधिपॊ बाणगणैः शिताग्रैः तान वानरेन्द्रान अपि बाणजालैर; बिभेद जाम्बूनदचित्रपुङ्खैः 42 ते वानरेन्द्रास तरिदशारिबाणैर; भिन्ना निपेतुर भुवि भीमरूपाः ततस तु तद वानरसैन्यम उग्रं; परच्छादयाम आस स बाणजालैः 43 ते वध्यमानाः पतिताग्र्यवीरा; नानद्यमाना भयशल्यविद्धाः शाखामृगा रावणसायकार्ता; जग्मुः शरण्यं शरणं सम रामम 44 ततॊ महात्मा स धनुर धनुष्मान; आदाय रामः सहरा जगाम तं लक्ष्मणः पराञ्जलिर अभ्युपेत्य; उवाच वाक्यं परमार्थयुक्तम 45 कामम आर्यः सुपर्याप्तॊ वधायास्य दुरात्मनः विधमिष्याम्य अहं नीचम अनुजानीहि मां विभॊ 46 तम अब्रवीन महातेजा रामः सत्यपराक्रमः गच्छ यत्नपरश चापि भव लक्ष्मण संयुगे 47 रावणॊ हि महावीर्यॊ रणे ऽदभुतपराक्रमः तरैलॊक्येनापि संक्रुद्धॊ दुष्प्रसह्यॊ न संशयः 48 तस्य चछिद्राणि मार्गस्व सवच्छिद्राणि च गॊपय चक्षुषा धनुषा यत्नाद रक्षात्मानं समाहितः 49 राघवस्य वचः शरुत्वा संपरिष्वज्य पूज्य च अभिवाद्य ततॊ रामं ययौ सौमित्रिर आहवम 50 स रावणं वारणहस्तबाहुर; ददर्श दीप्तॊद्यतभीमचापम परच्छादयन्तं शरवृष्टिजालैस; तान वानरान भिन्नविकीर्णदेहान 51 तम आलॊक्य महातेजा हनूमान मारुतात्मजा निवार्य शरजालानि परदुद्राव स रावणम 52 रथं तस्य समासाद्य भुजम उद्यम्य दक्षिणम तरासयन रावणं धीमान हनूमान वाक्यम अब्रवीत 53 देवदानवगन्धर्वा यक्षाश च सह राक्षसैः अवध्यत्वात तवया भग्ना वानरेभ्यस तु ते भयम 54 एष मे दक्षिणॊ बाहुः पञ्चशाखः समुद्यतः विधमिष्यति ते देहाद भूतात्मानं चिरॊषितम 55 शरुत्वा हनूमतॊ वाक्यं रावणॊ भीमविक्रमः संरक्तनयनः करॊधाद इदं वचनम अब्रवीत 56 कषिप्रं परहर निःशङ्कं सथिरां कीर्तिम अवाप्नुहि ततस तवां जञातिविक्रान्तं नाशयिष्यामि वानर 57 रावणस्य वचः शरुत्वा वायुसूनुर वचॊ ऽबरवीत परहृतं हि मया पूर्वम अक्षं समर सुतं तव 58 एवम उक्तॊ महातेजा रावणॊ राक्षसेश्वरः आजघानानिलसुतं तलेनॊरसि वीर्यवान 59 स तलाभिहतस तेन चचाल च मुहुर मुहुः आजघानाभिसंक्रुद्धस तलेनैवामरद्विषम 60 ततस तलेनाभिहतॊ वानरेण महात्मना दशग्रीवः समाधूतॊ यथा भूमिचले ऽचलः 61 संग्रामे तं तथा दृष्ट्व रावणं तलताडितम ऋषयॊ वानराः सिद्धा नेदुर देवाः सहासुराः 62 अथाश्वस्य महातेजा रावणॊ वाक्यम अब्रवीत साधु वानरवीर्येण शलाघनीयॊ ऽसि मे रिपुः 63 रावणेनैवम उक्तस तु मारुतिर वाक्यम अब्रवीत धिग अस्तु मम वीर्यं तु यत तवं जीवसि रावण 64 सकृत तु परहरेदानीं दुर्बुद्धे किं विकत्थसे ततस तवां मामकॊ मुष्टिर नयिष्यामि यथाक्षयम ततॊ मारुतिवाक्येन करॊधस तस्य तदाज्वलत 65 संरक्तनयनॊ यत्नान मुष्टिम उद्यम्य दक्षिणम पातयाम आस वेगेन वानरॊरसि वीर्यवान हनूमान वक्षसि वयूधे संचचाल हतः पुनः 66 विह्वलं तं तदा दृष्ट्वा हनूमन्तं महाबलम रथेनातिरथः शीघ्रं नीलं परति समभ्यगात 67 पन्नगप्रतिमैर भीमैः परमर्मातिभेदिभिः शरैर आदीपयाम आस नीलं हरिचमूपतिम 68 स शरौघसमायस्तॊ नीलः कपिचमूपतिः करेणैकेन शैलाग्रं रक्षॊऽधिपतये ऽसृजत 69 हनूमान अपि तेजस्वी समाश्वस्तॊ महामनाः विप्रेक्षमाणॊ युद्धेप्सुः सरॊषम इदम अब्रवीत 70 नीलेन सह संयुक्तं रावणं राक्षसेश्वरम अन्येन युध्यमानस्य न युक्तम अभिधावनम 71 रावणॊ ऽपि महातेजास तच छृङ्गं सप्तभिः शरैः आजघान सुतीक्ष्णाग्रैस तद विकीर्णं पपात ह 72 तद विकीर्णं गिरेः शृङ्गं दृष्ट्वा हरिचमूपतिः कालाग्निर इव जज्वाल करॊधेन परवीरहा 73 सॊ ऽशवकर्णान धवान सालांश चूतांश चापि सुपुष्पितान अन्यांश च विविधान वृक्षान नीलश चिक्षेप संयुगे 74 स तान वृक्षान समासाद्य परतिचिच्छेद रावणः अभ्यवर्षत सुघॊरेण शरवर्षेण पावकिम 75 अभिवृष्टः शरौघेण मेघेनेव महाचलः हरस्वं कृत्वा तदा रूपं धवजाग्रे निपपात ह 76 पावकात्मजम आलॊक्य धवजाग्रे समवस्थितम जज्वाल रावणः करॊधात ततॊ नीलॊ ननाद ह 77 धवजाग्रे धनुषश चाग्रे किरीटाग्रे च तं हरिम लक्ष्मणॊ ऽथ हनूमांश च दृष्ट्वा रामश च विस्मिताः 78 रावणॊ ऽपि महातेजाः कपिलाघवविस्मितः अस्त्रम आहारयाम आस दीप्तम आग्नेयम अद्भुतम 79 ततस ते चुक्रुशुर हृष्टा लब्धलक्ष्याः पलवंगमाः नीललाघवसंभ्रान्तं दृष्ट्वा रावणम आहवे 80 वानराणां च नादेन संरब्धॊ रावणस तदा संभ्रमाविष्टहृदयॊ न किं चित परत्यपद्यत 81 आग्नेयेनाथ संयुक्तं गृहीत्वा रावणः शरम धवजशीर्षस्थितं नीलम उदैक्षत निशाचरः 82 ततॊ ऽबरवीन महातेजा रावणॊ राक्षसेश्वरः कपे लाघवयुक्तॊ ऽसि मायया परयानया 83 जीवितं खलु रक्षस्व यदि शक्नॊषि वानर तानि तान्य आत्मरूपाणि सृजसे तवम अनेकशः 84 तथापि तवां मया मुक्तः सायकॊ ऽसत्रप्रयॊजितः जीवितं परिरक्षन्तं जीविताद भरंशयिष्यति 85 एवम उक्त्वा महाबाहू रावणॊ राक्षसेश्वरः संधाय बाणम अस्त्रेण चमूपतिम अताडयत 86 सॊ ऽसत्रयुक्तेन बाणेन नीलॊ वक्षसि ताडितः निर्दह्यमानः सहसा निपपात महीतले 87 पितृमाहात्म्य संयॊगाद आत्मनश चापि तेजसा जानुभ्याम अपतद भूमौ न च पराणैर वययुज्यत 88 विसंज्ञं वानरं दृष्ट्वा दशग्रीवॊ रणॊत्सुकः रथेनाम्बुदनादेन सौमित्रिम अभिदुद्रुवे 89 तम आह सौमित्रिर अदीनसत्त्वॊ; विस्फारयन्तं धनुर अप्रमेयम अन्वेहि माम एव निशाचरेन्द्र; न वानरांस तवं परति यॊद्धुम अर्हसि 90 स तस्य वाक्यं परिपूर्णघॊषं; जयाशब्दम उग्रं च निशम्य राजा आसाद्य सौमित्रिम अवस्थितं तं; कॊपान्वितं वाक्यम उवाच रक्षः 91 दिष्ट्यासि मे राघव दृष्टिमार्गं; पराप्तॊ ऽनतगामी विपरीतबुद्धिः अस्मिन कषणे यास्यसि मृत्युदेशं; संसाद्यमानॊ मम बाणजालैः 92 तम आह सौमित्रिर अविस्मयानॊ; गर्जन्तम उद्वृत्तसिताग्रदंष्ट्रम राजन न गर्जन्ति महाप्रभावा; विकत्थसे पापकृतां वरिष्ठ 93 जानामि वीर्यं तव राक्षसेन्द्र; बलं परतापं च पराक्रमं च अवस्थितॊ ऽहं शरचापपाणिर; आगच्छ किं मॊघविकत्थनेन 94 स एवम उक्तः कुपितः ससर्ज; रक्षॊऽधिपः सप्तशरान सुपुङ्खान ताँल लक्ष्मणः काञ्चनचित्रपुङ्खैश; चिच्छेद बाणैर निशिताग्रधारैः 95 तान परेक्षमाणः सहसा निकृत्तान; निकृत्तभॊगान इव पन्नगेन्द्रान लङ्केश्वरः करॊधवशं जगाम; ससर्ज चान्यान निशितान पृषत्कान 96 स बाणवर्षं तु ववर्ष तीव्रं; रामानुजः कार्मुकसंप्रयुक्तम कषुरार्धचन्द्रॊत्तमकर्णिभल्लैः; शरांश च चिच्छेद न चुक्षुभे च 97 स लक्ष्मणश चाशु शराञ शिताग्रान; महेन्द्रवज्राशनितुल्यवेगान संधाय चापे जवलनप्रकाशान; ससर्ज रक्षॊऽधिपतेर वधाय 98 स तान परचिच्छेद हि राक्षसेन्द्रश; छित्त्वा च ताँल लक्ष्मणम आजघान शरेण कालाग्निसमप्रभेण; सवयम्भुदत्तेन ललाटदेशे 99 स लक्ष्मणॊ रावणसायकार्तश; चचाल चापं शिथिलं परगृह्य पुनश च संज्ञां परतिलभ्य कृच्छ्राच; चिच्छेद चापं तरिदशेन्द्रशत्रॊः 100 निकृत्तचापं तरिभिर आजघान; बाणैस तदा दाशरथिः शिताग्रैः स सायकार्तॊ विचचाल राजा; कृच्छ्राच च संज्ञां पुनर आससाद 101 स कृत्तचापः शरताडितश च; सवेदार्द्रगात्रॊ रुधिरावसिक्तः जग्राह शक्तिं समुदग्रशक्तिः; सवयम्भुदत्तां युधि देवशत्रुः 102 स तां विधूमानलसंनिकाशां; वित्रासनीं वानरवाहिनीनाम चिक्षेप शक्तिं तरसा जवलन्तीं; सौमित्रये राक्षसराष्ट्रनाथः 103 ताम आपतन्तीं भरतानुजॊ ऽसत्रैर; जघान बाणैश च हुताग्निकल्पैः तथापि सा तस्य विवेश शक्तिर; भुजान्तरं दाशरथेर विशालम 104 शक्त्या बराम्या तु सौमित्रिस ताडितस तु सतनान्तरे विष्णॊर अचिन्त्यं सवं भागम आत्मानं परत्यनुस्मरत 105 ततॊ दानवदर्पघ्नं सौमित्रिं देवकण्टकः तं पीडयित्वा बाहुभ्याम अप्रभुर लङ्घने ऽभवत 106 हिमवान मन्दरॊ मेरुस तरैलॊक्यं वा सहामरैः शक्यं भुजाभ्याम उद्धर्तुं न संख्ये भरतानुजः 107 अथैनं वैष्णवं भागं मानुषं देहम आस्थितम विसंज्ञं लक्ष्मणं दृष्ट्वा रावणॊ विस्मितॊ ऽभवत 108 अथ वायुसुतः करुद्धॊ रावणं समभिद्रवत आजघानॊरसि करुद्धॊ वज्रकल्पेन मुष्टिना 109 तेन मुष्टिप्रहारेण रावणॊ राक्षसेश्वरः जानुभ्याम अपतद भूमौ चचाल च पपात च 110 विसंज्ञं रावणं दृष्ट्वा समरे भीमविक्रमम ऋषयॊ वानराश चैव नेदुर देवाः सवासवाः 111 हनूमान अपि तेजस्वी लक्ष्मणं रावणार्दितम अनयद राघवाभ्याशं बाहुभ्यां परिगृह्य तम 112 वायुसूनॊः सुहृत्त्वेन भक्त्या परमया च सः शत्रूणाम अप्रकम्प्यॊ ऽपि लघुत्वम अगमत कपेः 113 तं समुत्सृज्य सा शक्तिः सौमित्रिं युधि दुर्जयम रावणस्य रथे तस्मिन सथानं पुनर उपागमत 114 रावणॊ ऽपि महातेजाः पराप्य संज्ञां महाहवे आददे निशितान बाणाञ जग्राह च महद धनुः 115 आश्वस्तश च विशल्यश च लक्ष्मणः शत्रुसूदनः विष्णॊर भागम अमीमांस्यम आत्मानं परत्यनुस्मरन 116 निपातितमहावीरां वानराणां महाचमूम राघवस तु रणे दृष्ट्वा रावणं समभिद्रवत 117 अथैनम उपसंगम्य हनूमान वाक्यम अब्रवीत मम पृष्ठं समारुह्य रक्षसं शास्तुम अर्हसि 118 तच छरुत्वा राघवॊ वाक्यं वायुपुत्रेण भाषितम आरॊहत सहसा शूरॊ हनूमन्तं महाकपिम रथस्थं रावणं संख्ये ददर्श मनुजाधिपः 119 तम आलॊक्य महातेजाः परदुद्राव स राघवः वैरॊचनम इव करुद्धॊ विष्णुर अभ्युद्यतायुधः 120 जयाशब्दम अकरॊत तीव्रं वज्रनिष्पेषनिस्वनम गिरा गम्भीरया रामॊ राक्षसेन्द्रम उवाच ह 121 तिष्ठ तिष्ठ मम तवं हि कृत्वा विप्रियम ईदृशम कव नु राक्षसशार्दूल गतॊ मॊक्षम अवाप्स्यसि 122 यदीन्द्रवैवस्वत भास्करान वा; सवयम्भुवैश्वानरशंकरान वा गमिष्यसि तवं दश वा दिशॊ वा; तथापि मे नाद्य गतॊ विमॊक्ष्यसे 123 यश चैष शक्त्याभिहतस तवयाद्य; इच्छन विषादं सहसाभ्युपेतः स एष रक्षॊगणराज मृत्युः; सपुत्रदारस्य तवाद्य युद्धे 124 राघवस्य वचः शरुत्वा राक्षसेन्द्रॊ महाकपिम आजघान शरैस तीक्ष्णैः कालानलशिखॊपमैः 125 राक्षसेनाहवे तस्य ताडितस्यापि सायकैः सवभावतेजॊयुक्तस्य भूयस तेजॊ वयवर्धत 126 ततॊ रामॊ महातेजा रावणेन कृतव्रणम दृष्ट्वा पलवगशार्दूलं करॊधस्य वशम एयिवान 127 तस्याभिसंक्रम्य रथं सचक्रं; साश्वध्वजच्छत्रमहापताकम ससारथिं साशनिशूलखड्गं; रामः परचिच्छेद शरैः सुपुङ्खैः 128 अथेन्द्रशत्रुं तरसा जघान; बाणेन वज्राशनिसंनिभेन भुजान्तरे वयूढसुजातरूपे; वज्रेण मेरुं भगवान इवेन्द्रः 129 यॊ वज्रपाताशनिसंनिपातान; न चुक्षुभे नापि चचाल राजा स रामबाणाभिहतॊ भृशार्तश; चचाल चापं च मुमॊच वीरः 130 तं विह्वलन्तं परसमीक्ष्य रामः; समाददे दीप्तम अथार्धचन्द्रम तेनार्कवर्णं सहसा किरीटं; चिच्छेद रक्षॊऽधिपतेर महात्माः 131 तं निर्विषाशीविषसंनिकाशं; शान्तार्चिषं सूर्यम इवाप्रकाशम गतश्रियं कृत्तकिरीटकूटम; उवाच रामॊ युधि राक्षसेन्द्रम 132 कृतं तवया कर्म महत सुभीमं; हतप्रवीरश च कृतस तवयाहम तस्मात परिश्रान्त इति वयवस्य; न तवं शरैर मृत्युवशं नयामि 133 स एवम उक्तॊ हतदर्पहर्षॊ; निकृत्तचापः स हताश्वसूतः शरार्दितः कृत्तमहाकिरीटॊ; विवेश लङ्कां सहसा सम राजा 134 तस्मिन परविष्टे रजनीचरेन्द्रे; महाबले दानवदेवशत्रौ हरीन विशल्यान सहलक्ष्मणेन; चकार रामः परमाहवाग्रे 135 तस्मिन परभग्ने तरिदशेन्द्रशत्रौ; सुरासुरा भूतगणा दिशश च ससागराः सर्षिमहॊरगाश च; तथैव भूम्यम्बुचराश च हृष्टाः |