Book 6
Chapter 26
|
1
tena śaṅkhavimiśreṇa bherīśabdena rāghavaḥ upayato mahābāhū rāmaḥ parapuraṃjayaḥ 2 taṃ ninādaṃ niśamyātha rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ muhūrtaṃ dhyānam āsthāya sacivān abhyudaikṣata 3 atha tān sacivāṃs tatra sarvān ābhāṣya rāvaṇaḥ sabhāṃ saṃnādayan sarvām ity uvāca mahābalaḥ 4 taraṇaṃ sāgarasyāpi vikramaṃ balasaṃcayam yad uktavanto rāmasya bhavantas tan mayā śrutam bhavataś cāpy ahaṃ vedmi yuddhe satyaparākramān 5 tatas tu sumahāprājño mālyavān nāma rākṣasaḥ rāvaṇasya vacaḥ śrutvā mātuḥ paitāmaho 'bravīt 6 vidyāsv abhivinīto yo rājā rājan nayānugaḥ sa śāsti ciram aiśvaryam arīṃś ca kurute vaśe 7 saṃdadhāno hi kālena vigṛhṇaṃś cāribhiḥ saha svapakṣavardhanaṃ kurvan mahad aiśvaryam aśnute 8 hīyamānena kartavyo rājñā saṃdhiḥ samena ca na śatrum avamanyeta jyāyān kurvīta vigraham 9 tan mahyaṃ rocate saṃdhiḥ saha rāmeṇa rāvaṇa yadartham abhiyuktāḥ sma sītā tasmai pradīyatām 10 tasya devarṣayaḥ sarve gandharvāś ca jayaiṣiṇaḥ virodhaṃ mā gamas tena saṃdhis te tena rocatām 11 asṛjad bhagavān pakṣau dvāv eva hi pitāmahaḥ surāṇām asurāṇāṃ ca dharmādharmau tadāśrayau 12 dharmo hi śrūyate pakṣaḥ surāṇāṃ ca mahātmanām adharmo rakṣasaṃ pakṣo hy asurāṇāṃ ca rāvaṇa 13 dharmo vai grasate 'dharmaṃ tataḥ kṛtam abhūd yugam adharmo grasate dharmaṃ tatas tiṣyaḥ pravartate 14 tat tvayā caratā lokān dharmo vinihato mahān adharmaḥ pragṛhītaś ca tenāsmadbalinaḥ pare 15 sa pramādād vivṛddhas te 'dharmo 'hir grasate hi naḥ vivardhayati pakṣaṃ ca surāṇāṃ surabhāvanaḥ 16 viṣayeṣu prasaktena yatkiṃcitkāriṇā tvayā ṛṣīṇām agnikalpānām udvego janito mahān teṣāṃ prabhāvo durdharṣaḥ pradīpta iva pāvakaḥ 17 tapasā bhāvitātmāno dharmasyānugrahe ratāḥ mukhyair yajñair yajanty ete nityaṃ tais tair dvijātayaḥ 18 juhvaty agnīṃś ca vidhivad vedāṃś coccair adhīyate abhibhūya ca rakṣāṃsi brahmaghoṣān udairayan diśo vipradrutāḥ sarve stanayitnur ivoṣṇage 19 ṛṣīṇām agnikalpānām agnihotrasamutthitaḥ ādatte rakṣasāṃ tejo dhūmo vyāpya diśo daśa 20 teṣu teṣu ca deśeṣu puṇyeṣu ca dṛḍhavrataiḥ caryamāṇaṃ tapas tīvraṃ saṃtāpayati rākṣasān 21 utpātān vividhān dṛṣṭvā ghorān bahuvidhāṃs tathā vināśam anupaśyāmi sarveṣāṃ rakṣasām aham 22 kharābhis tanitā ghorā meghāḥ pratibhayaṃkaraḥ śoṇitenābhivarṣanti laṅkām uṣṇena sarvataḥ 23 rudatāṃ vāhanānāṃ ca prapatanty asrabindavaḥ dhvajā dhvastā vivarṇāś ca na prabhānti yathāpuram 24 vyālā gomāyavo gṛdhrā vāśanti ca subhairavam praviśya laṅkām aniśaṃ samavāyāṃś ca kurvate 25 kālikāḥ pāṇḍurair dantaiḥ prahasanty agrataḥ sthitāḥ striyaḥ svapneṣu muṣṇantyo gṛhāṇi pratibhāṣya ca 26 gṛhāṇāṃ balikarmāṇi śvānaḥ paryupabhuñjate kharā goṣu prajāyante mūṣikā nakulaiḥ saha 27 mārjārā dvīpibhiḥ sārdhaṃ sūkarāḥ śunakaiḥ saha kiṃnarā rākṣasaiś cāpi sameyur mānuṣaiḥ saha 28 pāṇḍurā raktapādāś ca vihagāḥ kālacoditāḥ rākṣasānāṃ vināśāya kapotā vicaranti ca 29 cīkī kūcīti vāśantyaḥ śārikā veśmasu sthitāḥ patanti grathitāś cāpi nirjitāḥ kalahaiṣiṇaḥ 30 karālo vikaṭo muṇḍaḥ puruṣaḥ kṛṣṇapiṅgalaḥ kālo gṛhāṇi sarveṣāṃ kāle kāle 'nvavekṣate etāny anyāni duṣṭāni nimittāny utpatanti ca 31 viṣṇuṃ manyāmahe rāmaṃ mānuṣaṃ deham āsthitam na hi mānuṣamātro 'sau rāghavo dṛḍhavikramaḥ 32 yena baddhaḥ samudrasya sa setuḥ paramādbhutaḥ kuruṣva nararājena saṃdhiṃ rāmeṇa rāvaṇa 33 idaṃ vacas tatra nigadya mālyavan; parīkṣya rakṣo'dhipater manaḥ punaḥ anuttameṣūttamapauruṣo balī; babhūva tūṣṇīṃ samavekṣya rāvaṇam |
1
तेन शङ्खविमिश्रेण भेरीशब्देन राघवः उपयतॊ महाबाहू रामः परपुरंजयः 2 तं निनादं निशम्याथ रावणॊ राक्षसेश्वरः मुहूर्तं धयानम आस्थाय सचिवान अभ्युदैक्षत 3 अथ तान सचिवांस तत्र सर्वान आभाष्य रावणः सभां संनादयन सर्वाम इत्य उवाच महाबलः 4 तरणं सागरस्यापि विक्रमं बलसंचयम यद उक्तवन्तॊ रामस्य भवन्तस तन मया शरुतम भवतश चाप्य अहं वेद्मि युद्धे सत्यपराक्रमान 5 ततस तु सुमहाप्राज्ञॊ माल्यवान नाम राक्षसः रावणस्य वचः शरुत्वा मातुः पैतामहॊ ऽबरवीत 6 विद्यास्व अभिविनीतॊ यॊ राजा राजन नयानुगः स शास्ति चिरम ऐश्वर्यम अरींश च कुरुते वशे 7 संदधानॊ हि कालेन विगृह्णंश चारिभिः सह सवपक्षवर्धनं कुर्वन महद ऐश्वर्यम अश्नुते 8 हीयमानेन कर्तव्यॊ राज्ञा संधिः समेन च न शत्रुम अवमन्येत जयायान कुर्वीत विग्रहम 9 तन मह्यं रॊचते संधिः सह रामेण रावण यदर्थम अभियुक्ताः सम सीता तस्मै परदीयताम 10 तस्य देवर्षयः सर्वे गन्धर्वाश च जयैषिणः विरॊधं मा गमस तेन संधिस ते तेन रॊचताम 11 असृजद भगवान पक्षौ दवाव एव हि पितामहः सुराणाम असुराणां च धर्माधर्मौ तदाश्रयौ 12 धर्मॊ हि शरूयते पक्षः सुराणां च महात्मनाम अधर्मॊ रक्षसं पक्षॊ हय असुराणां च रावण 13 धर्मॊ वै गरसते ऽधर्मं ततः कृतम अभूद युगम अधर्मॊ गरसते धर्मं ततस तिष्यः परवर्तते 14 तत तवया चरता लॊकान धर्मॊ विनिहतॊ महान अधर्मः परगृहीतश च तेनास्मद्बलिनः परे 15 स परमादाद विवृद्धस ते ऽधर्मॊ ऽहिर गरसते हि नः विवर्धयति पक्षं च सुराणां सुरभावनः 16 विषयेषु परसक्तेन यत्किंचित्कारिणा तवया ऋषीणाम अग्निकल्पानाम उद्वेगॊ जनितॊ महान तेषां परभावॊ दुर्धर्षः परदीप्त इव पावकः 17 तपसा भावितात्मानॊ धर्मस्यानुग्रहे रताः मुख्यैर यज्ञैर यजन्त्य एते नित्यं तैस तैर दविजातयः 18 जुह्वत्य अग्नींश च विधिवद वेदांश चॊच्चैर अधीयते अभिभूय च रक्षांसि बरह्मघॊषान उदैरयन दिशॊ विप्रद्रुताः सर्वे सतनयित्नुर इवॊष्णगे 19 ऋषीणाम अग्निकल्पानाम अग्निहॊत्रसमुत्थितः आदत्ते रक्षसां तेजॊ धूमॊ वयाप्य दिशॊ दश 20 तेषु तेषु च देशेषु पुण्येषु च दृढव्रतैः चर्यमाणं तपस तीव्रं संतापयति राक्षसान 21 उत्पातान विविधान दृष्ट्वा घॊरान बहुविधांस तथा विनाशम अनुपश्यामि सर्वेषां रक्षसाम अहम 22 खराभिस तनिता घॊरा मेघाः परतिभयंकरः शॊणितेनाभिवर्षन्ति लङ्काम उष्णेन सर्वतः 23 रुदतां वाहनानां च परपतन्त्य अस्रबिन्दवः धवजा धवस्ता विवर्णाश च न परभान्ति यथापुरम 24 वयाला गॊमायवॊ गृध्रा वाशन्ति च सुभैरवम परविश्य लङ्काम अनिशं समवायांश च कुर्वते 25 कालिकाः पाण्डुरैर दन्तैः परहसन्त्य अग्रतः सथिताः सत्रियः सवप्नेषु मुष्णन्त्यॊ गृहाणि परतिभाष्य च 26 गृहाणां बलिकर्माणि शवानः पर्युपभुञ्जते खरा गॊषु परजायन्ते मूषिका नकुलैः सह 27 मार्जारा दवीपिभिः सार्धं सूकराः शुनकैः सह किंनरा राक्षसैश चापि समेयुर मानुषैः सह 28 पाण्डुरा रक्तपादाश च विहगाः कालचॊदिताः राक्षसानां विनाशाय कपॊता विचरन्ति च 29 चीकी कूचीति वाशन्त्यः शारिका वेश्मसु सथिताः पतन्ति गरथिताश चापि निर्जिताः कलहैषिणः 30 करालॊ विकटॊ मुण्डः पुरुषः कृष्णपिङ्गलः कालॊ गृहाणि सर्वेषां काले काले ऽनववेक्षते एतान्य अन्यानि दुष्टानि निमित्तान्य उत्पतन्ति च 31 विष्णुं मन्यामहे रामं मानुषं देहम आस्थितम न हि मानुषमात्रॊ ऽसौ राघवॊ दृढविक्रमः 32 येन बद्धः समुद्रस्य स सेतुः परमाद्भुतः कुरुष्व नरराजेन संधिं रामेण रावण 33 इदं वचस तत्र निगद्य माल्यवन; परीक्ष्य रक्षॊऽधिपतेर मनः पुनः अनुत्तमेषूत्तमपौरुषॊ बली; बभूव तूष्णीं समवेक्ष्य रावणम |