Book 5
Chapter 28
|
1
hanumān api vikrāntaḥ sarvaṃ śuśrāva tattvataḥ sītāyās trijaṭāyāś ca rākṣasīnāṃ ca tarjanam 2 avekṣamāṇas tāṃ devīṃ devatām iva nandane tato bahuvidhāṃ cintāṃ cintayām āsa vānaraḥ 3 yāṃ kapīnāṃ sahasrāṇi subahūny ayutāni ca dikṣu sarvāsu mārgante seyam āsāditā mayā 4 cāreṇa tu suyuktena śatroḥ śaktim avekṣitā gūḍhena caratā tāvad avekṣitam idaṃ mayā 5 rākṣasānāṃ viśeṣaś ca purī ceyam avekṣitā rākṣasādhipater asya prabhāvo rāvaṇasya ca 6 yuktaṃ tasyāprameyasya sarvasattvadayāvataḥ samāśvāsayituṃ bhāryāṃ patidarśanakāṅkṣiṇīm 7 aham āśvāsayāmy enāṃ pūrṇacandranibhānanām adṛṣṭaduḥkhāṃ duḥkhasya na hy antam adhigacchatīm 8 yadi hy aham imāṃ devīṃ śokopahatacetanām anāśvāsya gamiṣyāmi doṣavad gamanaṃ bhavet 9 gate hi mayi tatreyaṃ rājaputrī yaśasvinī paritrāṇam avindantī jānakī jīvitaṃ tyajet 10 mayā ca sa mahābāhuḥ pūrṇacandranibhānanaḥ samāśvāsayituṃ nyāyyaḥ sītādarśanalālasaḥ 11 niśācarīṇāṃ pratyakṣam akṣamaṃ cābhibhāṣaṇam kathaṃ nu khalu kartavyam idaṃ kṛcchra gato hy aham 12 anena rātriśeṣeṇa yadi nāśvāsyate mayā sarvathā nāsti saṃdehaḥ parityakṣyati jīvitam 13 rāmaś ca yadi pṛcchen māṃ kiṃ māṃ sītābravīd vacaḥ kim ahaṃ taṃ pratibrūyām asaṃbhāṣya sumadhyamām 14 sītāsaṃdeśarahitaṃ mām itas tvarayā gatam nirdahed api kākutsthaḥ kruddhas tīvreṇa cakṣuṣā 15 yadi ced yojayiṣyāmi bhartāraṃ rāmakāraṇāt vyartham āgamanaṃ tasya sasainyasya bhaviṣyati 16 antaraṃ tv aham āsādya rākṣasīnām iha sthitaḥ śanair āśvāsayiṣyāmi saṃtāpabahulām imām 17 ahaṃ hy atitanuś caiva vanaraś ca viśeṣataḥ vācaṃ codāhariṣyāmi mānuṣīm iha saṃskṛtām 18 yadi vācaṃ pradāsyāmi dvijātir iva saṃskṛtām rāvaṇaṃ manyamānā māṃ sītā bhītā bhaviṣyati 19 avaśyam eva vaktavyaṃ mānuṣaṃ vākyam arthavat mayā sāntvayituṃ śakyā nānyatheyam aninditā 20 seyam ālokya me rūpaṃ jānakī bhāṣitaṃ tathā rakṣobhis trāsitā pūrvaṃ bhūyas trāsaṃ gamiṣyati 21 tato jātaparitrāsā śabdaṃ kuryān manasvinī jānamānā viśālākṣī rāvaṇaṃ kāmarūpiṇam 22 sītayā ca kṛte śabde sahasā rākṣasīgaṇaḥ nānāpraharaṇo ghoraḥ sameyād antakopamaḥ 23 tato māṃ saṃparikṣipya sarvato vikṛtānanāḥ vadhe ca grahaṇe caiva kuryur yatnaṃ yathābalam 24 taṃ māṃ śākhāḥ praśākhāś ca skandhāṃś cottamaśākhinām dṛṣṭvā viparidhāvantaṃ bhaveyur bhayaśaṅkitāḥ 25 mama rūpaṃ ca saṃprekṣya vanaṃ vicarato mahat rākṣasyo bhayavitrastā bhaveyur vikṛtānanāḥ 26 tataḥ kuryuḥ samāhvānaṃ rākṣasyo rakṣasām api rākṣasendraniyuktānāṃ rākṣasendraniveśane 27 te śūlaśaranistriṃśa vividhāyudhapāṇayaḥ āpateyur vimarde 'smin vegenodvignakāriṇaḥ 28 saṃkruddhas tais tu parito vidhaman rakṣasāṃ balam śaknuyaṃ na tu saṃprāptuṃ paraṃ pāraṃ mahodadheḥ 29 māṃ vā gṛhṇīyur āplutya bahavaḥ śīghrakāriṇaḥ syād iyaṃ cāgṛhītārthā mama ca grahaṇaṃ bhavet 30 hiṃsābhirucayo hiṃsyur imāṃ vā janakātmajām vipannaṃ syāt tataḥ kāryaṃ rāmasugrīvayor idam 31 uddeśe naṣṭamārge 'smin rākṣasaiḥ parivārite sāgareṇa parikṣipte gupte vasati jānakī 32 viśaste vā gṛhīte vā rakṣobhir mayi saṃyuge nānyaṃ paśyāmi rāmasya sahāyaṃ kāryasādhane 33 vimṛśaṃś ca na paśyāmi yo hate mayi vānaraḥ śatayojanavistīrṇaṃ laṅghayeta mahodadhim 34 kāmaṃ hantuṃ samartho 'smi sahasrāṇy api rakṣasām na tu śakṣyāmi saṃprāptuṃ paraṃ pāraṃ mahodadheḥ 35 asatyāni ca yuddhāni saṃśayo me na rocate kaś ca niḥsaṃśayaṃ kāryaṃ kuryāt prājñaḥ sasaṃśayam 36 eṣa doṣo mahān hi syān mama sītābhibhāṣaṇe prāṇatyāgaś ca vaidehyā bhaved anabhibhāṣaṇe 37 bhūtāś cārthā vinaśyanti deśakālavirodhitāḥ viklavaṃ dūtam āsādya tamaḥ sūryodaye yathā 38 arthānarthāntare buddhir niścitāpi na śobhate ghātayanti hi kāryāṇi dūtāḥ paṇḍitamāninaḥ 39 na vinaśyet kathaṃ kāryaṃ vaiklavyaṃ na kathaṃ bhavet laṅghanaṃ ca samudrasya kathaṃ nu na vṛthā bhavet 40 kathaṃ nu khalu vākyaṃ me śṛṇuyān nodvijeta ca iti saṃcintya hanumāṃś cakāra matimān matim 41 rāmam akliṣṭakarmāṇaṃ svabandhum anukīrtayan nainām udvejayiṣyāmi tad bandhugatamānasām 42 ikṣvākūṇāṃ variṣṭhasya rāmasya viditātmanaḥ śubhāni dharmayuktāni vacanāni samarpayan 43 śrāvayiṣyāmi sarvāṇi madhurāṃ prabruvan giram śraddhāsyati yathā hīyaṃ tathā sarvaṃ samādadhe 44 iti sa bahuvidhaṃ mahānubhāvo; jagatipateḥ pramadām avekṣamāṇaḥ madhuram avitathaṃ jagāda vākyaṃ; drumaviṭapāntaram āsthito hanūmān |
1
हनुमान अपि विक्रान्तः सर्वं शुश्राव तत्त्वतः सीतायास तरिजटायाश च राक्षसीनां च तर्जनम 2 अवेक्षमाणस तां देवीं देवताम इव नन्दने ततॊ बहुविधां चिन्तां चिन्तयाम आस वानरः 3 यां कपीनां सहस्राणि सुबहून्य अयुतानि च दिक्षु सर्वासु मार्गन्ते सेयम आसादिता मया 4 चारेण तु सुयुक्तेन शत्रॊः शक्तिम अवेक्षिता गूढेन चरता तावद अवेक्षितम इदं मया 5 राक्षसानां विशेषश च पुरी चेयम अवेक्षिता राक्षसाधिपतेर अस्य परभावॊ रावणस्य च 6 युक्तं तस्याप्रमेयस्य सर्वसत्त्वदयावतः समाश्वासयितुं भार्यां पतिदर्शनकाङ्क्षिणीम 7 अहम आश्वासयाम्य एनां पूर्णचन्द्रनिभाननाम अदृष्टदुःखां दुःखस्य न हय अन्तम अधिगच्छतीम 8 यदि हय अहम इमां देवीं शॊकॊपहतचेतनाम अनाश्वास्य गमिष्यामि दॊषवद गमनं भवेत 9 गते हि मयि तत्रेयं राजपुत्री यशस्विनी परित्राणम अविन्दन्ती जानकी जीवितं तयजेत 10 मया च स महाबाहुः पूर्णचन्द्रनिभाननः समाश्वासयितुं नयाय्यः सीतादर्शनलालसः 11 निशाचरीणां परत्यक्षम अक्षमं चाभिभाषणम कथं नु खलु कर्तव्यम इदं कृच्छ्र गतॊ हय अहम 12 अनेन रात्रिशेषेण यदि नाश्वास्यते मया सर्वथा नास्ति संदेहः परित्यक्ष्यति जीवितम 13 रामश च यदि पृच्छेन मां किं मां सीताब्रवीद वचः किम अहं तं परतिब्रूयाम असंभाष्य सुमध्यमाम 14 सीतासंदेशरहितं माम इतस तवरया गतम निर्दहेद अपि काकुत्स्थः करुद्धस तीव्रेण चक्षुषा 15 यदि चेद यॊजयिष्यामि भर्तारं रामकारणात वयर्थम आगमनं तस्य ससैन्यस्य भविष्यति 16 अन्तरं तव अहम आसाद्य राक्षसीनाम इह सथितः शनैर आश्वासयिष्यामि संतापबहुलाम इमाम 17 अहं हय अतितनुश चैव वनरश च विशेषतः वाचं चॊदाहरिष्यामि मानुषीम इह संस्कृताम 18 यदि वाचं परदास्यामि दविजातिर इव संस्कृताम रावणं मन्यमाना मां सीता भीता भविष्यति 19 अवश्यम एव वक्तव्यं मानुषं वाक्यम अर्थवत मया सान्त्वयितुं शक्या नान्यथेयम अनिन्दिता 20 सेयम आलॊक्य मे रूपं जानकी भाषितं तथा रक्षॊभिस तरासिता पूर्वं भूयस तरासं गमिष्यति 21 ततॊ जातपरित्रासा शब्दं कुर्यान मनस्विनी जानमाना विशालाक्षी रावणं कामरूपिणम 22 सीतया च कृते शब्दे सहसा राक्षसीगणः नानाप्रहरणॊ घॊरः समेयाद अन्तकॊपमः 23 ततॊ मां संपरिक्षिप्य सर्वतॊ विकृताननाः वधे च गरहणे चैव कुर्युर यत्नं यथाबलम 24 तं मां शाखाः परशाखाश च सकन्धांश चॊत्तमशाखिनाम दृष्ट्वा विपरिधावन्तं भवेयुर भयशङ्किताः 25 मम रूपं च संप्रेक्ष्य वनं विचरतॊ महत राक्षस्यॊ भयवित्रस्ता भवेयुर विकृताननाः 26 ततः कुर्युः समाह्वानं राक्षस्यॊ रक्षसाम अपि राक्षसेन्द्रनियुक्तानां राक्षसेन्द्रनिवेशने 27 ते शूलशरनिस्त्रिंश विविधायुधपाणयः आपतेयुर विमर्दे ऽसमिन वेगेनॊद्विग्नकारिणः 28 संक्रुद्धस तैस तु परितॊ विधमन रक्षसां बलम शक्नुयं न तु संप्राप्तुं परं पारं महॊदधेः 29 मां वा गृह्णीयुर आप्लुत्य बहवः शीघ्रकारिणः सयाद इयं चागृहीतार्था मम च गरहणं भवेत 30 हिंसाभिरुचयॊ हिंस्युर इमां वा जनकात्मजाम विपन्नं सयात ततः कार्यं रामसुग्रीवयॊर इदम 31 उद्देशे नष्टमार्गे ऽसमिन राक्षसैः परिवारिते सागरेण परिक्षिप्ते गुप्ते वसति जानकी 32 विशस्ते वा गृहीते वा रक्षॊभिर मयि संयुगे नान्यं पश्यामि रामस्य सहायं कार्यसाधने 33 विमृशंश च न पश्यामि यॊ हते मयि वानरः शतयॊजनविस्तीर्णं लङ्घयेत महॊदधिम 34 कामं हन्तुं समर्थॊ ऽसमि सहस्राण्य अपि रक्षसाम न तु शक्ष्यामि संप्राप्तुं परं पारं महॊदधेः 35 असत्यानि च युद्धानि संशयॊ मे न रॊचते कश च निःसंशयं कार्यं कुर्यात पराज्ञः ससंशयम 36 एष दॊषॊ महान हि सयान मम सीताभिभाषणे पराणत्यागश च वैदेह्या भवेद अनभिभाषणे 37 भूताश चार्था विनश्यन्ति देशकालविरॊधिताः विक्लवं दूतम आसाद्य तमः सूर्यॊदये यथा 38 अर्थानर्थान्तरे बुद्धिर निश्चितापि न शॊभते घातयन्ति हि कार्याणि दूताः पण्डितमानिनः 39 न विनश्येत कथं कार्यं वैक्लव्यं न कथं भवेत लङ्घनं च समुद्रस्य कथं नु न वृथा भवेत 40 कथं नु खलु वाक्यं मे शृणुयान नॊद्विजेत च इति संचिन्त्य हनुमांश चकार मतिमान मतिम 41 रामम अक्लिष्टकर्माणं सवबन्धुम अनुकीर्तयन नैनाम उद्वेजयिष्यामि तद बन्धुगतमानसाम 42 इक्ष्वाकूणां वरिष्ठस्य रामस्य विदितात्मनः शुभानि धर्मयुक्तानि वचनानि समर्पयन 43 शरावयिष्यामि सर्वाणि मधुरां परब्रुवन गिरम शरद्धास्यति यथा हीयं तथा सर्वं समादधे 44 इति स बहुविधं महानुभावॊ; जगतिपतेः परमदाम अवेक्षमाणः मधुरम अवितथं जगाद वाक्यं; दरुमविटपान्तरम आस्थितॊ हनूमान |