Book 2
Chapter 67
|
1
śrutvā tu pitaraṃ vṛttaṃ bhrātaru ca vivāsitau bharato duḥkhasaṃtapta idaṃ vacanam abravīt 2 kiṃ nuṇkāryaṃ hatasyeha mama rājyena śocataḥ vihīnasyātha pitrā ca bhrātrā pitṛsamena ca 3 duḥkhe me duḥkham akaror vraṇe kṣāram ivādadhāḥ rājānaṃ pretabhāvasthaṃ kṛtvā rāmaṃ ca tāpasaṃ 4 kulasya tvam abhāvāya kālarātrir ivāgatā aṅgāram upagūhya sma pitā me nāvabuddhavān 5 kausalyā ca sumitrā ca putraśokābhipīḍite duṣkaraṃ yadi jīvetāṃ prāpya tvāṃ jananīṃ mama 6 nanu tv āryo 'pi dharmātmā tvayi vṛttim anuttamām vartate guruvṛttijño yathā mātari vartate 7 tathā jyeṣṭhā hi me mātā kausalyā dīrghadarśinī tvayi dharmaṃ samāsthāya bhaginyām iva vartate 8 tasyāḥ putraṃ kṛtātmānaṃ cīravalkalavāsasaṃ prasthāpya vanavāsāya kathaṃ pāpe na śocasi 9 apāpadarśinaṃ śūraṃ kṛtātmānaṃ yaśasvinam pravrājya cīravasanaṃ kiṃ nu paśyasi kāraṇam 10 lubdhāyā vidito manye na te 'haṃ rāghavaṃ prati tathā hy anartho rājyārthaṃ tvayā nīto mahān ayam 11 ahaṃ hi puruṣavyāghrāv apaśyan rāmalakṣmaṇau kena śaktiprabhāvena rājyaṃ rakṣitum utsahe 12 taṃ hi nityaṃ mahārājo balavantaṃ mahābalaḥ apāśrito 'bhūd dharmātmā merur meruvanaṃ yathā 13 so 'haṃ katham imaṃ bhāraṃ mahādhuryasamudyatam damyo dhuram ivāsādya saheyaṃ kena caujasā 14 atha vā me bhavec chaktir yogair buddhibalena vā sakāmāṃ na kariṣyāmi tvām ahaṃ putragardhinīm nivartayiṣyāmi vanād bhrātaraṃ svajanapriyam 15 ity evam uktvā bharato mahātmā; priyetarair vākyagaṇais tudaṃs tām śokāturaś cāpi nanāda bhūyaḥ; siṃho yathā parvatagahvarasthaḥ |
1
शरुत्वा तु पितरं वृत्तं भरातरु च विवासितौ भरतॊ दुःखसंतप्त इदं वचनम अब्रवीत 2 किं नुण्कार्यं हतस्येह मम राज्येन शॊचतः विहीनस्याथ पित्रा च भरात्रा पितृसमेन च 3 दुःखे मे दुःखम अकरॊर वरणे कषारम इवादधाः राजानं परेतभावस्थं कृत्वा रामं च तापसं 4 कुलस्य तवम अभावाय कालरात्रिर इवागता अङ्गारम उपगूह्य सम पिता मे नावबुद्धवान 5 कौसल्या च सुमित्रा च पुत्रशॊकाभिपीडिते दुष्करं यदि जीवेतां पराप्य तवां जननीं मम 6 ननु तव आर्यॊ ऽपि धर्मात्मा तवयि वृत्तिम अनुत्तमाम वर्तते गुरुवृत्तिज्ञॊ यथा मातरि वर्तते 7 तथा जयेष्ठा हि मे माता कौसल्या दीर्घदर्शिनी तवयि धर्मं समास्थाय भगिन्याम इव वर्तते 8 तस्याः पुत्रं कृतात्मानं चीरवल्कलवाससं परस्थाप्य वनवासाय कथं पापे न शॊचसि 9 अपापदर्शिनं शूरं कृतात्मानं यशस्विनम परव्राज्य चीरवसनं किं नु पश्यसि कारणम 10 लुब्धाया विदितॊ मन्ये न ते ऽहं राघवं परति तथा हय अनर्थॊ राज्यार्थं तवया नीतॊ महान अयम 11 अहं हि पुरुषव्याघ्राव अपश्यन रामलक्ष्मणौ केन शक्तिप्रभावेन राज्यं रक्षितुम उत्सहे 12 तं हि नित्यं महाराजॊ बलवन्तं महाबलः अपाश्रितॊ ऽभूद धर्मात्मा मेरुर मेरुवनं यथा 13 सॊ ऽहं कथम इमं भारं महाधुर्यसमुद्यतम दम्यॊ धुरम इवासाद्य सहेयं केन चौजसा 14 अथ वा मे भवेच छक्तिर यॊगैर बुद्धिबलेन वा सकामां न करिष्यामि तवाम अहं पुत्रगर्धिनीम निवर्तयिष्यामि वनाद भरातरं सवजनप्रियम 15 इत्य एवम उक्त्वा भरतॊ महात्मा; परियेतरैर वाक्यगणैस तुदंस ताम शॊकातुरश चापि ननाद भूयः; सिंहॊ यथा पर्वतगह्वरस्थः |