Book 1
Chapter 36
|
1
tapyamāne tapo deve devāḥ sarṣigaṇāḥ purā senāpatim abhīpsantaḥ pitāmaham upāgaman 2 tato 'bruvan surāḥ sarve bhagavantaṃ pitāmaham praṇipatya śubhaṃ vākyaṃ sendrāḥ sāgnipurogamāḥ 3 yo naḥ senāpatir deva datto bhagavatā purā sa tapaḥ param āsthāya tapyate sma sahomayā 4 yad atrānantaraṃ kāryaṃ lokānāṃ hitakāmyayā saṃvidhatsva vidhānajña tvaṃ hi naḥ paramā gatiḥ 5 devatānāṃ vacaḥ śrutvā sarvalokapitāmahaḥ sāntvayan madhurair vākyais tridaśān idam abravīt 6 śailaputryā yad uktaṃ tan na prajāsyatha patniṣu tasyā vacanam akliṣṭaṃ satyam eva na saṃśayaḥ 7 iyam ākāśagā gaṅgā yasyāṃ putraṃ hutāśanaḥ janayiṣyati devānāṃ senāpatim ariṃdamam 8 jyeṣṭhā śailendraduhitā mānayiṣyati taṃ sutam umāyās tad bahumataṃ bhaviṣyati na saṃśayaḥ 9 tac chrutvā vacanaṃ tasya kṛtārthā raghunandana praṇipatya surāḥ sarve pitāmaham apūjayan 10 te gatvā parvataṃ rāma kailāsaṃ dhātumaṇḍitam agniṃ niyojayām āsuḥ putrārthaṃ sarvadevatāḥ 11 devakāryam idaṃ deva samādhatsva hutāśana śailaputryāṃ mahātejo gaṅgāyāṃ teja utsṛja 12 devatānāṃ pratijñāya gaṅgām abhyetya pāvakaḥ garbhaṃ dhāraya vai devi devatānām idaṃ priyam 13 ity etad vacanaṃ śrutvā divyaṃ rūpam adhārayat sa tasyā mahimāṃ dṛṣṭvā samantād avakīryata 14 samantatas tadā devīm abhyaṣiñcata pāvakaḥ sarvasrotāṃsi pūrṇāni gaṅgāyā raghunandana 15 tam uvāca tato gaṅgā sarvadevapurohitam aśaktā dhāraṇe deva tava tejaḥ samuddhatam dahyamānāgninā tena saṃpravyathitacetanā 16 athābravīd idaṃ gaṅgāṃ sarvadevahutāśanaḥ iha haimavate pāde garbho 'yaṃ saṃniveśyatām 17 śrutvā tv agnivaco gaṅgā taṃ garbham atibhāsvaram utsasarja mahātejāḥ srotobhyo hi tadānagha 18 yad asyā nirgataṃ tasmāt taptajāmbūnadaprabham kāñcanaṃ dharaṇīṃ prāptaṃ hiraṇyam amalaṃ śubham 19 tāmraṃ kārṣṇāyasaṃ caiva taikṣṇyād evābhijāyata malaṃ tasyābhavat tatra trapusīsakam eva ca 20 tad etad dharaṇīṃ prāpya nānādhātur avardhata 21 nikṣiptamātre garbhe tu tejobhir abhirañjitam sarvaṃ parvatasaṃnaddhaṃ sauvarṇam abhavad vanam 22 jātarūpam iti khyātaṃ tadā prabhṛti rāghava suvarṇaṃ puruṣavyāghra hutāśanasamaprabham 23 taṃ kumāraṃ tato jātaṃ sendrāḥ sahamarudgaṇāḥ kṣīrasaṃbhāvanārthāya kṛttikāḥ samayojayan 24 tāḥ kṣīraṃ jātamātrasya kṛtvā samayam uttamam daduḥ putro 'yam asmākaṃ sarvāsām iti niścitāḥ 25 tatas tu devatāḥ sarvāḥ kārtikeya iti bruvan putras trailokya vikhyāto bhaviṣyati na saṃśayaḥ 26 teṣāṃ tad vacanaṃ śrutvā skannaṃ garbhaparisrave snāpayan parayā lakṣmyā dīpyamānam ivānalam 27 skanda ity abruvan devāḥ skannaṃ garbhaparisravāt kārtikeyaṃ mahābhāgaṃ kākutsthajvalanopamam 28 prādurbhūtaṃ tataḥ kṣīraṃ kṛttikānām anuttamam ṣaṇṇāṃ ṣaḍānano bhūtvā jagrāha stanajaṃ payaḥ 29 gṛhītvā kṣīram ekāhnā sukumāra vapus tadā ajayat svena vīryeṇa daityasainyagaṇān vibhuḥ 30 surasenāgaṇapatiṃ tatas tam amaladyutim abhyaṣiñcan suragaṇāḥ sametyāgnipurogamāḥ 31 eṣa te rāma gaṅgāyā vistaro 'bhihito mayā kumārasaṃbhavaś caiva dhanyaḥ puṇyas tathaiva ca |
1
तप्यमाने तपॊ देवे देवाः सर्षिगणाः पुरा सेनापतिम अभीप्सन्तः पितामहम उपागमन 2 ततॊ ऽबरुवन सुराः सर्वे भगवन्तं पितामहम परणिपत्य शुभं वाक्यं सेन्द्राः साग्निपुरॊगमाः 3 यॊ नः सेनापतिर देव दत्तॊ भगवता पुरा स तपः परम आस्थाय तप्यते सम सहॊमया 4 यद अत्रानन्तरं कार्यं लॊकानां हितकाम्यया संविधत्स्व विधानज्ञ तवं हि नः परमा गतिः 5 देवतानां वचः शरुत्वा सर्वलॊकपितामहः सान्त्वयन मधुरैर वाक्यैस तरिदशान इदम अब्रवीत 6 शैलपुत्र्या यद उक्तं तन न परजास्यथ पत्निषु तस्या वचनम अक्लिष्टं सत्यम एव न संशयः 7 इयम आकाशगा गङ्गा यस्यां पुत्रं हुताशनः जनयिष्यति देवानां सेनापतिम अरिंदमम 8 जयेष्ठा शैलेन्द्रदुहिता मानयिष्यति तं सुतम उमायास तद बहुमतं भविष्यति न संशयः 9 तच छरुत्वा वचनं तस्य कृतार्था रघुनन्दन परणिपत्य सुराः सर्वे पितामहम अपूजयन 10 ते गत्वा पर्वतं राम कैलासं धातुमण्डितम अग्निं नियॊजयाम आसुः पुत्रार्थं सर्वदेवताः 11 देवकार्यम इदं देव समाधत्स्व हुताशन शैलपुत्र्यां महातेजॊ गङ्गायां तेज उत्सृज 12 देवतानां परतिज्ञाय गङ्गाम अभ्येत्य पावकः गर्भं धारय वै देवि देवतानाम इदं परियम 13 इत्य एतद वचनं शरुत्वा दिव्यं रूपम अधारयत स तस्या महिमां दृष्ट्वा समन्ताद अवकीर्यत 14 समन्ततस तदा देवीम अभ्यषिञ्चत पावकः सर्वस्रॊतांसि पूर्णानि गङ्गाया रघुनन्दन 15 तम उवाच ततॊ गङ्गा सर्वदेवपुरॊहितम अशक्ता धारणे देव तव तेजः समुद्धतम दह्यमानाग्निना तेन संप्रव्यथितचेतना 16 अथाब्रवीद इदं गङ्गां सर्वदेवहुताशनः इह हैमवते पादे गर्भॊ ऽयं संनिवेश्यताम 17 शरुत्वा तव अग्निवचॊ गङ्गा तं गर्भम अतिभास्वरम उत्ससर्ज महातेजाः सरॊतॊभ्यॊ हि तदानघ 18 यद अस्या निर्गतं तस्मात तप्तजाम्बूनदप्रभम काञ्चनं धरणीं पराप्तं हिरण्यम अमलं शुभम 19 ताम्रं कार्ष्णायसं चैव तैक्ष्ण्याद एवाभिजायत मलं तस्याभवत तत्र तरपुसीसकम एव च 20 तद एतद धरणीं पराप्य नानाधातुर अवर्धत 21 निक्षिप्तमात्रे गर्भे तु तेजॊभिर अभिरञ्जितम सर्वं पर्वतसंनद्धं सौवर्णम अभवद वनम 22 जातरूपम इति खयातं तदा परभृति राघव सुवर्णं पुरुषव्याघ्र हुताशनसमप्रभम 23 तं कुमारं ततॊ जातं सेन्द्राः सहमरुद्गणाः कषीरसंभावनार्थाय कृत्तिकाः समयॊजयन 24 ताः कषीरं जातमात्रस्य कृत्वा समयम उत्तमम ददुः पुत्रॊ ऽयम अस्माकं सर्वासाम इति निश्चिताः 25 ततस तु देवताः सर्वाः कार्तिकेय इति बरुवन पुत्रस तरैलॊक्य विख्यातॊ भविष्यति न संशयः 26 तेषां तद वचनं शरुत्वा सकन्नं गर्भपरिस्रवे सनापयन परया लक्ष्म्या दीप्यमानम इवानलम 27 सकन्द इत्य अब्रुवन देवाः सकन्नं गर्भपरिस्रवात कार्तिकेयं महाभागं काकुत्स्थज्वलनॊपमम 28 परादुर्भूतं ततः कषीरं कृत्तिकानाम अनुत्तमम षण्णां षडाननॊ भूत्वा जग्राह सतनजं पयः 29 गृहीत्वा कषीरम एकाह्ना सुकुमार वपुस तदा अजयत सवेन वीर्येण दैत्यसैन्यगणान विभुः 30 सुरसेनागणपतिं ततस तम अमलद्युतिम अभ्यषिञ्चन सुरगणाः समेत्याग्निपुरॊगमाः 31 एष ते राम गङ्गाया विस्तरॊ ऽभिहितॊ मया कुमारसंभवश चैव धन्यः पुण्यस तथैव च |