Book 1
Chapter 19
|
1
tac chrutvā rājaśārdūla viśvāmitrasya bhāṣitam muhūrtam iva niḥsaṃjñaḥ saṃjñāvān idam abravīt 2 ūnaṣoḍaśavarṣo me rāmo rājīvalocanaḥ na yuddhayogyatām asya paśyāmi saha rākṣasaiḥ 3 iyam akṣauhiṇī pūrṇā yasyāhaṃ patir īśvaraḥ anayā saṃvṛto gatvā yodhāhaṃ tair niśācaraiḥ 4 ime śūrāś ca vikrāntā bhṛtyā me 'straviśāradāḥ yogyā rakṣogaṇair yoddhuṃ na rāmaṃ netum arhasi 5 aham eva dhanuṣpāṇir goptā samaramūrdhani yāvat prāṇān dhariṣyāmi tāvad yotsye niśācaraiḥ 6 nirvighnā vratavaryā sā bhaviṣyati surakṣitā ahaṃ tatra gamiṣyāmil na rāma netum arhasi 7 bālo hy akṛtavidyaś ca na ca vetti balābalam na cāstrabalasaṃyukto na ca yuddhaviśāradaḥ na cāsau rakṣasāṃ yogyaḥ kūṭayuddhā hi te dhruvam 8 viprayukto hi rāmeṇa muhūrtam api notsahe jīvituṃ muniśārdūla na rāmaṃ netum arhasi 9 yadi vā rāghavaṃ brahman netum icchasi suvrata caturaṅgasamāyuktaṃ mayā saha ca taṃ naya 10 ṣaṣṭir varṣasahasrāṇi jātasya mama kauśikaḥ duḥkhenotpāditaś cāyaṃ na rāmaṃ netum arhasi 11 caturṇām ātmajānāṃ hi prītiḥ paramikā mama jyeṣṭhaṃ dharmapradhānaṃ ca na rāmaṃ netum arhasi 12 kiṃ vīryā rākṣasās te ca kasya putrāś ca ke ca te kathaṃ pramāṇāḥ ke caitān rakṣanti munipuṃgava 13 kathaṃ ca pratikartavyaṃ teṣāṃ rāmeṇa rakṣasām māmakair vā balair brahman mayā vā kūṭayodhinām 14 sarvaṃ me śaṃsa bhagavan kathaṃ teṣāṃ mayā raṇe sthātavyaṃ duṣṭabhāvānāṃ vīryotsiktā hi rākṣasāḥ 15 tasya tad vacanaṃ śrutvā viśvāmitro 'bhyabhāṣata paulastyavaṃśaprabhavo rāvaṇo nāma rākṣasaḥ 16 sa brahmaṇā dattavaras trailokyaṃ bādhate bhṛśam mahābalo mahāvīryo rākṣasair bahubhir vṛtaḥ 17 śrūyate hi mahāvīryo rāvaṇo rākṣasādhipaḥ sākṣād vaiśravaṇabhrātā putro viśvaraso muneḥ 18 yadā svayaṃ na yajñasya vighnakartā mahābalaḥ tena saṃcoditau tau tu rākṣasau sumahā balau mārīcaś ca subāhuś ca yajñavighnaṃ kariṣyataḥ 19 ity ukto muninā tena rājovāca muniṃ tadā na hi śakto 'smi saṃgrāme sthātuṃ tasya durātmanaḥ 20 sa tvaṃ prasādaṃ dharmajña kuruṣva mama putrake devadānavagandharvā yakṣāḥ pataga pannagāḥ 21 na śaktā rāvaṇaṃ soḍhuṃ kiṃ punar mānavā yudhi sa hi vīryavatāṃ vīryam ādatte yudhi rākṣasaḥ 22 tena cāhaṃ na śakto 'smi saṃyoddhuṃ tasya vā balaiḥ sabalo vā muniśreṣṭha sahito vā mamātmajaiḥ 23 katham apy amaraprakhyaṃ saṃgrāmāṇām akovidam bālaṃ me tanayaṃ brahman naiva dāsyāmi putrakam 24 atha kālopamau yuddhe sutau sundopasundayoḥ yajñavighnakarau tau te naiva dāsyāmi putrakam 25 mārīcaś ca subāhuś ca vīryavantau suśikṣitau tayor anyatareṇāhaṃ yoddhā syāṃ sasuhṛdgaṇaḥ |
1
तच छरुत्वा राजशार्दूल विश्वामित्रस्य भाषितम मुहूर्तम इव निःसंज्ञः संज्ञावान इदम अब्रवीत 2 ऊनषॊडशवर्षॊ मे रामॊ राजीवलॊचनः न युद्धयॊग्यताम अस्य पश्यामि सह राक्षसैः 3 इयम अक्षौहिणी पूर्णा यस्याहं पतिर ईश्वरः अनया संवृतॊ गत्वा यॊधाहं तैर निशाचरैः 4 इमे शूराश च विक्रान्ता भृत्या मे ऽसत्रविशारदाः यॊग्या रक्षॊगणैर यॊद्धुं न रामं नेतुम अर्हसि 5 अहम एव धनुष्पाणिर गॊप्ता समरमूर्धनि यावत पराणान धरिष्यामि तावद यॊत्स्ये निशाचरैः 6 निर्विघ्ना वरतवर्या सा भविष्यति सुरक्षिता अहं तत्र गमिष्यामिल न राम नेतुम अर्हसि 7 बालॊ हय अकृतविद्यश च न च वेत्ति बलाबलम न चास्त्रबलसंयुक्तॊ न च युद्धविशारदः न चासौ रक्षसां यॊग्यः कूटयुद्धा हि ते धरुवम 8 विप्रयुक्तॊ हि रामेण मुहूर्तम अपि नॊत्सहे जीवितुं मुनिशार्दूल न रामं नेतुम अर्हसि 9 यदि वा राघवं बरह्मन नेतुम इच्छसि सुव्रत चतुरङ्गसमायुक्तं मया सह च तं नय 10 षष्टिर वर्षसहस्राणि जातस्य मम कौशिकः दुःखेनॊत्पादितश चायं न रामं नेतुम अर्हसि 11 चतुर्णाम आत्मजानां हि परीतिः परमिका मम जयेष्ठं धर्मप्रधानं च न रामं नेतुम अर्हसि 12 किं वीर्या राक्षसास ते च कस्य पुत्राश च के च ते कथं परमाणाः के चैतान रक्षन्ति मुनिपुंगव 13 कथं च परतिकर्तव्यं तेषां रामेण रक्षसाम मामकैर वा बलैर बरह्मन मया वा कूटयॊधिनाम 14 सर्वं मे शंस भगवन कथं तेषां मया रणे सथातव्यं दुष्टभावानां वीर्यॊत्सिक्ता हि राक्षसाः 15 तस्य तद वचनं शरुत्वा विश्वामित्रॊ ऽभयभाषत पौलस्त्यवंशप्रभवॊ रावणॊ नाम राक्षसः 16 स बरह्मणा दत्तवरस तरैलॊक्यं बाधते भृशम महाबलॊ महावीर्यॊ राक्षसैर बहुभिर वृतः 17 शरूयते हि महावीर्यॊ रावणॊ राक्षसाधिपः साक्षाद वैश्रवणभ्राता पुत्रॊ विश्वरसॊ मुनेः 18 यदा सवयं न यज्ञस्य विघ्नकर्ता महाबलः तेन संचॊदितौ तौ तु राक्षसौ सुमहा बलौ मारीचश च सुबाहुश च यज्ञविघ्नं करिष्यतः 19 इत्य उक्तॊ मुनिना तेन राजॊवाच मुनिं तदा न हि शक्तॊ ऽसमि संग्रामे सथातुं तस्य दुरात्मनः 20 स तवं परसादं धर्मज्ञ कुरुष्व मम पुत्रके देवदानवगन्धर्वा यक्षाः पतग पन्नगाः 21 न शक्ता रावणं सॊढुं किं पुनर मानवा युधि स हि वीर्यवतां वीर्यम आदत्ते युधि राक्षसः 22 तेन चाहं न शक्तॊ ऽसमि संयॊद्धुं तस्य वा बलैः सबलॊ वा मुनिश्रेष्ठ सहितॊ वा ममात्मजैः 23 कथम अप्य अमरप्रख्यं संग्रामाणाम अकॊविदम बालं मे तनयं बरह्मन नैव दास्यामि पुत्रकम 24 अथ कालॊपमौ युद्धे सुतौ सुन्दॊपसुन्दयॊः यज्ञविघ्नकरौ तौ ते नैव दास्यामि पुत्रकम 25 मारीचश च सुबाहुश च वीर्यवन्तौ सुशिक्षितौ तयॊर अन्यतरेणाहं यॊद्धा सयां ससुहृद्गणः |