Book 1
Chapter 3
|
1
śrutvā vas tu samagraṃ tad dharmātmā dharmasaṃhitam vyaktam anveṣate bhūyo yad vṛttaṃ tasya dhīmataḥ 2 upaspṛśyodakaṃ saṃyan muniḥ sthitvā kṛtāñjaliḥ prācīnāgreṣu darbheṣu dharmeṇānveṣate gatim 3 janma rāmasya sumahad vīryaṃ sarvānukūlatām lokasya priyatāṃ kṣāntiṃ saumyatāṃ satyaśīlatām 4 nānācitrāḥ kathāś cānyā viśvāmitrasahāyane jānakyāś ca vivāhaṃ ca dhanuṣaś ca vibhedanam 5 rāmarāmavivādaṃ ca guṇān dāśarathes tathā tathābhiṣekaṃ rāmasya kaikeyyā duṣṭabhāvatām 6 vyāghātaṃ cābhiṣekasya rāmasya ca vivāsanam rājñaḥ śokaṃ vilāpaṃ ca paralokasya cāśrayam 7 prakṛtīnāṃ viṣādaṃ ca prakṛtīnāṃ visarjanam niṣādādhipasaṃvādaṃ sūtopāvartanaṃ tathā 8 gaṅgāyāś cābhisaṃtāraṃ bharadvājasya darśanam bharadvājābhyanujñānāc citrakūṭasya darśanam 9 vāstukarmaniveśaṃ ca bharatāgamanaṃ tathā prasādanaṃ ca rāmasya pituś ca salilakriyām 10 pādukāgryābhiṣekaṃ ca nandigrāma nivāsanam daṇḍakāraṇyagamanaṃ sutīkṣṇena samāgamam 11 anasūyāsamasyāṃ ca aṅgarāgasya cārpaṇam śūrpaṇakhyāś ca saṃvādaṃ virūpakaraṇaṃ tathā 12 vadhaṃ kharatriśirasor utthānaṃ rāvaṇasya ca mārīcasya vadhaṃ caiva vaidehyā haraṇaṃ tathā 13 rāghavasya vilāpaṃ ca gṛdhrarājanibarhaṇam kabandhadarśanaṃ caiva pampāyāś cāpi darśanam 14 śarbaryā darśanaṃ caiva hanūmaddarśanaṃ tathā vilāpaṃ caiva pampāyāṃ rāghavasya mahātmanaḥ 15 ṛṣyamūkasya gamanaṃ sugrīveṇa samāgamam pratyayotpādanaṃ sakhyaṃ vālisugrīvavigraham 16 vālipramathanaṃ caiva sugrīvapratipādanam tārāvilāpasamayaṃ varṣarātrinivāsanam 17 kopaṃ rāghavasiṃhasya balānām upasaṃgraham diśaḥ prasthāpanaṃ caiva pṛthivyāś ca nivedanam 18 aṅgulīyakadānaṃ ca ṛkṣasya biladarśanam prāyopaveśanaṃ caiva saṃpāteś cāpi darśanam 19 parvatārohaṇaṃ caiva sāgarasya ca laṅghanam rātrau laṅkāpraveśaṃ ca ekasyāpi vicintanam 20 āpānabhūmigamanam avarodhasya darśanam aśokavanikāyānaṃ sītāyāś cāpi darśanam 21 abhijñānapradānaṃ ca sītāyāś cāpi bhāṣaṇam rākṣasītarjanaṃ caiva trijaṭāsvapnadarśanam 22 maṇipradānaṃ sītāyā vṛkṣabhaṅgaṃ tathaiva ca rākṣasīvidravaṃ caiva kiṃkarāṇāṃ nibarhaṇam 23 grahaṇaṃ vāyusūnoś ca laṅkādāhābhigarjanam pratiplavanam evātha madhūnāṃ haraṇaṃ tathā 24 rāghavāśvāsanaṃ caiva maṇiniryātanaṃ tathā saṃgamaṃ ca samudrasya nalasetoś ca bandhanam 25 pratāraṃ ca samudrasya rātrau laṅkāvarodhanam vibhīṣaṇena saṃsargaṃ vadhopāyanivedanam 26 kumbhakarṇasya nidhanaṃ meghanādanibarhaṇam rāvaṇasya vināśaṃ ca sītāvāptim areḥ pure 27 bibhīṣaṇābhiṣekaṃ ca puṣpakasya ca darśanam ayodhyāyāś ca gamanaṃ bharatena samāgamam 28 rāmābhiṣekābhyudayaṃ sarvasainyavisarjanam svarāṣṭrarañjanaṃ caiva vaidehyāś ca visarjanam 29 anāgataṃ ca yat kiṃ cid rāmasya vasudhātale tac cakārottare kāvye vālmīkir bhagavān ṛṣiḥ |
1
शरुत्वा वस तु समग्रं तद धर्मात्मा धर्मसंहितम वयक्तम अन्वेषते भूयॊ यद वृत्तं तस्य धीमतः 2 उपस्पृश्यॊदकं संयन मुनिः सथित्वा कृताञ्जलिः पराचीनाग्रेषु दर्भेषु धर्मेणान्वेषते गतिम 3 जन्म रामस्य सुमहद वीर्यं सर्वानुकूलताम लॊकस्य परियतां कषान्तिं सौम्यतां सत्यशीलताम 4 नानाचित्राः कथाश चान्या विश्वामित्रसहायने जानक्याश च विवाहं च धनुषश च विभेदनम 5 रामरामविवादं च गुणान दाशरथेस तथा तथाभिषेकं रामस्य कैकेय्या दुष्टभावताम 6 वयाघातं चाभिषेकस्य रामस्य च विवासनम राज्ञः शॊकं विलापं च परलॊकस्य चाश्रयम 7 परकृतीनां विषादं च परकृतीनां विसर्जनम निषादाधिपसंवादं सूतॊपावर्तनं तथा 8 गङ्गायाश चाभिसंतारं भरद्वाजस्य दर्शनम भरद्वाजाभ्यनुज्ञानाच चित्रकूटस्य दर्शनम 9 वास्तुकर्मनिवेशं च भरतागमनं तथा परसादनं च रामस्य पितुश च सलिलक्रियाम 10 पादुकाग्र्याभिषेकं च नन्दिग्राम निवासनम दण्डकारण्यगमनं सुतीक्ष्णेन समागमम 11 अनसूयासमस्यां च अङ्गरागस्य चार्पणम शूर्पणख्याश च संवादं विरूपकरणं तथा 12 वधं खरत्रिशिरसॊर उत्थानं रावणस्य च मारीचस्य वधं चैव वैदेह्या हरणं तथा 13 राघवस्य विलापं च गृध्रराजनिबर्हणम कबन्धदर्शनं चैव पम्पायाश चापि दर्शनम 14 शर्बर्या दर्शनं चैव हनूमद्दर्शनं तथा विलापं चैव पम्पायां राघवस्य महात्मनः 15 ऋष्यमूकस्य गमनं सुग्रीवेण समागमम परत्ययॊत्पादनं सख्यं वालिसुग्रीवविग्रहम 16 वालिप्रमथनं चैव सुग्रीवप्रतिपादनम ताराविलापसमयं वर्षरात्रिनिवासनम 17 कॊपं राघवसिंहस्य बलानाम उपसंग्रहम दिशः परस्थापनं चैव पृथिव्याश च निवेदनम 18 अङ्गुलीयकदानं च ऋक्षस्य बिलदर्शनम परायॊपवेशनं चैव संपातेश चापि दर्शनम 19 पर्वतारॊहणं चैव सागरस्य च लङ्घनम रात्रौ लङ्काप्रवेशं च एकस्यापि विचिन्तनम 20 आपानभूमिगमनम अवरॊधस्य दर्शनम अशॊकवनिकायानं सीतायाश चापि दर्शनम 21 अभिज्ञानप्रदानं च सीतायाश चापि भाषणम राक्षसीतर्जनं चैव तरिजटास्वप्नदर्शनम 22 मणिप्रदानं सीताया वृक्षभङ्गं तथैव च राक्षसीविद्रवं चैव किंकराणां निबर्हणम 23 गरहणं वायुसूनॊश च लङ्कादाहाभिगर्जनम परतिप्लवनम एवाथ मधूनां हरणं तथा 24 राघवाश्वासनं चैव मणिनिर्यातनं तथा संगमं च समुद्रस्य नलसेतॊश च बन्धनम 25 परतारं च समुद्रस्य रात्रौ लङ्कावरॊधनम विभीषणेन संसर्गं वधॊपायनिवेदनम 26 कुम्भकर्णस्य निधनं मेघनादनिबर्हणम रावणस्य विनाशं च सीतावाप्तिम अरेः पुरे 27 बिभीषणाभिषेकं च पुष्पकस्य च दर्शनम अयॊध्यायाश च गमनं भरतेन समागमम 28 रामाभिषेकाभ्युदयं सर्वसैन्यविसर्जनम सवराष्ट्ररञ्जनं चैव वैदेह्याश च विसर्जनम 29 अनागतं च यत किं चिद रामस्य वसुधातले तच चकारॊत्तरे काव्ये वाल्मीकिर भगवान ऋषिः |