Book 6
Chapter 38
|
1
bhartāraṃ nihataṃ dṛṣṭvā lakṣmaṇaṃ ca mahābalam vilalāpa bhṛśaṃ sītā karuṇaṃ śokakarśitā 2 ūcur lakṣaṇikā ye māṃ putriṇy avidhaveti ca te 'sya sarve hate rāme 'jñānino 'nṛtavādinaḥ 3 yajvano mahiṣīṃ ye mām ūcuḥ patnīṃ ca satriṇaḥ te 'dya sarve hate rāme 'jñānino 'nṛtavādinaḥ 4 vīrapārthivapatnī tvaṃ ye dhanyeti ca māṃ viduḥ te 'dya sarve hate rāme 'jñānino 'nṛtavādinaḥ 5 ūcuḥ saṃśravaṇe ye māṃ dvijāḥ kārtāntikāḥ śubhām te 'dya sarve hate rāme 'jñānino 'nṛtavādinaḥ 6 imāni khalu padmāni pādayor yaiḥ kila striyaḥ adhirājye 'bhiṣicyante narendraiḥ patibhiḥ saha 7 vaidhavyaṃ yānti yair nāryo 'lakṣaṇair bhāgyadurlabhāḥ nātmanas tāni paśyāmi paśyantī hatalakṣaṇā 8 satyānīmāni padmāni strīṇām uktvāni lakṣaṇe tāny adya nihate rāme vitathāni bhavanti me 9 keśāḥ sūkṣmāḥ samā nīlā bhruvau cāsaṃgate mama vṛtte cālomaśe jaṅghe dantāś cāviralā mama 10 śaṅkhe netre karau pādau gulphāv ūrū ca me citau anuvṛttā nakhāḥ snigdhāḥ samāś cāṅgulayo mama 11 stanau cāviralau pīnau mamemau magnacūcukau magnā cotsaṅginī nābhiḥ pārśvoraskaṃ ca me citam 12 mama varṇo maṇinibho mṛdūny aṅgaruhāṇi ca pratiṣṭhitāṃ dvadaśabhir mām ūcuḥ śubhalakṣaṇām 13 samagrayavam acchidraṃ pāṇipādaṃ ca varṇavat mandasmitety eva ca māṃ kanyālakṣaṇikā viduḥ 14 adhirājye 'bhiṣeko me brāhmaṇaiḥ patinā saha kṛtāntakuśalair uktaṃ tat sarvaṃ vitathīkṛtam 15 śodhayitvā janasthānaṃ pravṛttim upalabhya ca tīrtvā sāgaram akṣobhyaṃ bhrātarau goṣpade hatau 16 nanu vāruṇam āgneyam aindraṃ vāyavyam eva ca astraṃ brahmaśiraś caiva rāghavau pratyapadyatām 17 adṛśyamānena raṇe māyayā vāsavopamau mama nāthāv anāthāyā nihatau rāmalakṣmaṇau 18 na hi dṛṣṭipathaṃ prāpya rāghavasya raṇe ripuḥ jīvan pratinivarteta yady api syān manojavaḥ 19 na kālasyātibhāro 'sti kṛtāntaś ca sudurjayaḥ yatra rāmaḥ saha bhrātrā śete yudhi nipāthitaḥ 20 nāhaṃ śocāmi bhartāraṃ nihataṃ na ca lakṣmaṇam nātmānaṃ jananī cāpi yathā śvaśrūṃ tapasvinīm 21 sā hi cintayate nityaṃ samāptavratam āgatam kadā drakṣyāmi sītāṃ ca rāmaṃ ca sahalakṣmaṇam 22 paridevayamānāṃ tāṃ rākṣasī trijaṭābravīt mā viṣādaṃ kṛthā devi bhartāyaṃ tava jīvati 23 kāraṇāni ca vakṣyāmi mahānti sadṛśāni ca yathemau jīvato devi bhrātarau rāmalakṣmaṇau 24 na hi kopaparītāni harṣaparyutsukāni ca bhavanti yudhi yodhānāṃ mukhāni nihate patau 25 idaṃ vimānaṃ vaidehi puṣpakaṃ nāma nāmataḥ divyaṃ tvāṃ dhārayen nedaṃ yady etau gajajīvitau 26 hatavīrapradhānā hi hatotsāhā nirudyamā senā bhramati saṃkhyeṣu hatakarṇeva naur jale 27 iyaṃ punar asaṃbhrāntā nirudvignā tarasvinī senā rakṣati kākutsthau māyayā nirjitau raṇe 28 sā tvaṃ bhava suvisrabdhā anumānaiḥ sukhodayaiḥ ahatau paśya kākutsthau snehād etad bravīmi te 29 anṛtaṃ noktapūrvaṃ me na ca vakṣye kadā cana cāritrasukhaśīlatvāt praviṣṭāsi mano mama 30 nemau śakyau raṇe jetuṃ sendrair api surāsuraiḥ etayor ānanaṃ dṛṣṭvā mayā cāveditaṃ tava 31 idaṃ ca sumahac cihnaṃ śanaiḥ paśyasva maithili niḥsaṃjñāv apy ubhāv etau naiva lakṣmīr viyujyate 32 prāyeṇa gatasattvānāṃ puruṣāṇāṃ gatāyuṣām dṛśyamāneṣu vaktreṣu paraṃ bhavati vaikṛtam 33 tyaja śokaṃ ca duḥkhaṃ ca mohaṃ ca janakātmaje rāmalakṣmaṇayor arthe nādya śakyam ajīvitum 34 śrutvā tu vacanaṃ tasyāḥ sītā surasutopamā kṛtāñjalir uvācedam evam astv iti maithilī 35 vimānaṃ puṣpakaṃ tat tu samivartya manojavam dīnā trijaṭayā sītā laṅkām eva praveśitā 36 tatas trijaṭayā sārdhaṃ puṣpakād avaruhya sā aśokavanikām eva rakṣasībhiḥ praveśitā 37 praviśya sītā bahuvṛkṣaṣaṇḍāṃ; tāṃ rākṣasendrasya vihārabhūmim saṃprekṣya saṃcintya ca rājaputrau; paraṃ viṣādaṃ samupājagāma |
1
भर्तारं निहतं दृष्ट्वा लक्ष्मणं च महाबलम विललाप भृशं सीता करुणं शॊककर्शिता 2 ऊचुर लक्षणिका ये मां पुत्रिण्य अविधवेति च ते ऽसय सर्वे हते रामे ऽजञानिनॊ ऽनृतवादिनः 3 यज्वनॊ महिषीं ये माम ऊचुः पत्नीं च सत्रिणः ते ऽदय सर्वे हते रामे ऽजञानिनॊ ऽनृतवादिनः 4 वीरपार्थिवपत्नी तवं ये धन्येति च मां विदुः ते ऽदय सर्वे हते रामे ऽजञानिनॊ ऽनृतवादिनः 5 ऊचुः संश्रवणे ये मां दविजाः कार्तान्तिकाः शुभाम ते ऽदय सर्वे हते रामे ऽजञानिनॊ ऽनृतवादिनः 6 इमानि खलु पद्मानि पादयॊर यैः किल सत्रियः अधिराज्ये ऽभिषिच्यन्ते नरेन्द्रैः पतिभिः सह 7 वैधव्यं यान्ति यैर नार्यॊ ऽलक्षणैर भाग्यदुर्लभाः नात्मनस तानि पश्यामि पश्यन्ती हतलक्षणा 8 सत्यानीमानि पद्मानि सत्रीणाम उक्त्वानि लक्षणे तान्य अद्य निहते रामे वितथानि भवन्ति मे 9 केशाः सूक्ष्माः समा नीला भरुवौ चासंगते मम वृत्ते चालॊमशे जङ्घे दन्ताश चाविरला मम 10 शङ्खे नेत्रे करौ पादौ गुल्फाव ऊरू च मे चितौ अनुवृत्ता नखाः सनिग्धाः समाश चाङ्गुलयॊ मम 11 सतनौ चाविरलौ पीनौ ममेमौ मग्नचूचुकौ मग्ना चॊत्सङ्गिनी नाभिः पार्श्वॊरस्कं च मे चितम 12 मम वर्णॊ मणिनिभॊ मृदून्य अङ्गरुहाणि च परतिष्ठितां दवदशभिर माम ऊचुः शुभलक्षणाम 13 समग्रयवम अच्छिद्रं पाणिपादं च वर्णवत मन्दस्मितेत्य एव च मां कन्यालक्षणिका विदुः 14 अधिराज्ये ऽभिषेकॊ मे बराह्मणैः पतिना सह कृतान्तकुशलैर उक्तं तत सर्वं वितथीकृतम 15 शॊधयित्वा जनस्थानं परवृत्तिम उपलभ्य च तीर्त्वा सागरम अक्षॊभ्यं भरातरौ गॊष्पदे हतौ 16 ननु वारुणम आग्नेयम ऐन्द्रं वायव्यम एव च अस्त्रं बरह्मशिरश चैव राघवौ परत्यपद्यताम 17 अदृश्यमानेन रणे मायया वासवॊपमौ मम नाथाव अनाथाया निहतौ रामलक्ष्मणौ 18 न हि दृष्टिपथं पराप्य राघवस्य रणे रिपुः जीवन परतिनिवर्तेत यद्य अपि सयान मनॊजवः 19 न कालस्यातिभारॊ ऽसति कृतान्तश च सुदुर्जयः यत्र रामः सह भरात्रा शेते युधि निपाथितः 20 नाहं शॊचामि भर्तारं निहतं न च लक्ष्मणम नात्मानं जननी चापि यथा शवश्रूं तपस्विनीम 21 सा हि चिन्तयते नित्यं समाप्तव्रतम आगतम कदा दरक्ष्यामि सीतां च रामं च सहलक्ष्मणम 22 परिदेवयमानां तां राक्षसी तरिजटाब्रवीत मा विषादं कृथा देवि भर्तायं तव जीवति 23 कारणानि च वक्ष्यामि महान्ति सदृशानि च यथेमौ जीवतॊ देवि भरातरौ रामलक्ष्मणौ 24 न हि कॊपपरीतानि हर्षपर्युत्सुकानि च भवन्ति युधि यॊधानां मुखानि निहते पतौ 25 इदं विमानं वैदेहि पुष्पकं नाम नामतः दिव्यं तवां धारयेन नेदं यद्य एतौ गजजीवितौ 26 हतवीरप्रधाना हि हतॊत्साहा निरुद्यमा सेना भरमति संख्येषु हतकर्णेव नौर जले 27 इयं पुनर असंभ्रान्ता निरुद्विग्ना तरस्विनी सेना रक्षति काकुत्स्थौ मायया निर्जितौ रणे 28 सा तवं भव सुविस्रब्धा अनुमानैः सुखॊदयैः अहतौ पश्य काकुत्स्थौ सनेहाद एतद बरवीमि ते 29 अनृतं नॊक्तपूर्वं मे न च वक्ष्ये कदा चन चारित्रसुखशीलत्वात परविष्टासि मनॊ मम 30 नेमौ शक्यौ रणे जेतुं सेन्द्रैर अपि सुरासुरैः एतयॊर आननं दृष्ट्वा मया चावेदितं तव 31 इदं च सुमहच चिह्नं शनैः पश्यस्व मैथिलि निःसंज्ञाव अप्य उभाव एतौ नैव लक्ष्मीर वियुज्यते 32 परायेण गतसत्त्वानां पुरुषाणां गतायुषाम दृश्यमानेषु वक्त्रेषु परं भवति वैकृतम 33 तयज शॊकं च दुःखं च मॊहं च जनकात्मजे रामलक्ष्मणयॊर अर्थे नाद्य शक्यम अजीवितुम 34 शरुत्वा तु वचनं तस्याः सीता सुरसुतॊपमा कृताञ्जलिर उवाचेदम एवम अस्त्व इति मैथिली 35 विमानं पुष्पकं तत तु समिवर्त्य मनॊजवम दीना तरिजटया सीता लङ्काम एव परवेशिता 36 ततस तरिजटया सार्धं पुष्पकाद अवरुह्य सा अशॊकवनिकाम एव रक्षसीभिः परवेशिता 37 परविश्य सीता बहुवृक्षषण्डां; तां राक्षसेन्द्रस्य विहारभूमिम संप्रेक्ष्य संचिन्त्य च राजपुत्रौ; परं विषादं समुपाजगाम |