Book 5
Chapter 51
|
1
tasya tadvacanaṃ śrutvā daśagrīvo mahābalaḥ deśakālahitaṃ vākyaṃ bhrātur uttamam abravīt 2 samyag uktaṃ hi bhavatā dūtavadhyā vigarhitā avaśyaṃ tu vadhād anyaḥ kriyatām asya nigrahaḥ 3 kapīnāṃ kila lāṅgūlam iṣṭaṃ bhavati bhūṣaṇam tad asya dīpyatāṃ śīghraṃ tena dagdhena gacchatu 4 tataḥ paśyantv imaṃ dīnam aṅgavairūpyakarśitam samitrā jñātayaḥ sarve bāndhavāḥ sasuhṛjjanāḥ 5 ājñāpayad rākṣasendraḥ puraṃ sarvaṃ sacatvaram lāṅgūlena pradīptena rakṣobhiḥ pariṇīyatām 6 tasya tadvacanaṃ śrutvā rākṣasāḥ kopakarkaśāḥ veṣṭante tasya lāṅgūlaṃ jīrṇaiḥ kārpāsikaiḥ paṭaiḥ 7 saṃveṣṭyamāne lāṅgūle vyavardhata mahākapiḥ śuṣkam indhanam āsādya vaneṣv iva hutāśanaḥ 8 tailena pariṣicyātha te 'gniṃ tatrāvapātayan 9 lāṅgūlena pradīptena rākṣasāṃs tān apātayat roṣāmarṣaparītātmā bālasūryasamānanaḥ 10 sa bhūyaḥ saṃgataiḥ krūrai rākasair harisattamaḥ nibaddhaḥ kṛtavān vīras tatkālasadṛśīṃ matim 11 kāmaṃ khalu na me śaktā nibadhasyāpi rākṣasāḥ chittvā pāśān samutpatya hanyām aham imān punaḥ 12 sarveṣām eva paryāpto rākṣasānām ahaṃ yudhi kiṃ tu rāmasya prītyarthaṃ viṣahiṣye 'ham īdṛśam 13 laṅkā carayitavyā me punar eva bhaved iti rātrau na hi sudṛṣṭā me durgakarmavidhānataḥ avaśyam eva draṣṭavyā mayā laṅkā niśākṣaye 14 kāmaṃ bandhaiś ca me bhūyaḥ pucchasyoddīpanena ca pīḍāṃ kurvantu rakṣāṃsi na me 'sti manasaḥ śramaḥ 15 tatas te saṃvṛtākāraṃ sattvavantaṃ mahākapim parigṛhya yayur hṛṣṭā rākṣasāḥ kapikuñjaram 16 śaṅkhabherīninādais tair ghoṣayantaḥ svakarmabhiḥ rākṣasāḥ krūrakarmāṇaś cārayanti sma tāṃ purīm 17 hanumāṃś cārayām āsa rākṣasānāṃ mahāpurīm athāpaśyad vimānāni vicitrāṇi mahākapiḥ 18 saṃvṛtān bhūmibhāgāṃś ca suvibhaktāṃś ca catvarān rathyāś ca gṛhasaṃbādhāḥ kapiḥ śṛṅgāṭakāni ca 19 catvareṣu catuṣkeṣu rājamārge tathaiva ca ghoṣayanti kapiṃ sarve cārīka iti rākṣasāḥ 20 dīpyamāne tatas tasya lāṅgūlāgre hanūmataḥ rākṣasyas tā virūpākṣyaḥ śaṃsur devyās tad apriyam 21 yas tvayā kṛtasaṃvādaḥ sīte tāmramukhaḥ kapiḥ lāṅgūlena pradīptena sa eṣa pariṇīyate 22 śrutvā tad vacanaṃ krūram ātmāpaharaṇopamam vaidehī śokasaṃtaptā hutāśanam upāgamat 23 maṅgalābhimukhī tasya sā tadāsīn mahākapeḥ upatasthe viśālākṣī prayatā havyavāhanam 24 yady asti patiśuśrūṣā yady asti caritaṃ tapaḥ yadi cāsty ekapatnītvaṃ śīto bhava hanūmataḥ 25 yadi kaś cid anukrośas tasya mayy asti dhīmataḥ yadi vā bhāgyaśeṣaṃ me śīto bhava hanūmataḥ 26 yadi māṃ vṛttasaṃpannāṃ tatsamāgamalālasām sa vijānāti dharmātmā śīto bhava hanūmataḥ 27 yadi māṃ tārayaty āryaḥ sugrīvaḥ satyasaṃgaraḥ asmād duḥkhān mahābāhuḥ śīto bhava hanūmataḥ 28 tatas tīkṣṇārcir avyagraḥ pradakṣiṇaśikho 'nalaḥ jajvāla mṛgaśāvākṣyāḥ śaṃsann iva śivaṃ kapeḥ 29 dahyamāne ca lāṅgūle cintayām āsa vānaraḥ pradīpto 'gnir ayaṃ kasmān na māṃ dahati sarvataḥ 30 dṛśyate ca mahājvālaḥ karoti ca na me rujam śiśirasyeva saṃpāto lāṅgūlāgre pratiṣṭhitaḥ 31 atha vā tad idaṃ vyaktaṃ yad dṛṣṭaṃ plavatā mayā rāmaprabhāvād āścaryaṃ parvataḥ saritāṃ patau 32 yadi tāvat samudrasya mainākasya ca dhīmatha rāmārthaṃ saṃbhramas tādṛk kim agnir na kariṣyati 33 sītāyāś cānṛśaṃsyena tejasā rāghavasya ca pituś ca mama sakhyena na māṃ dahati pāvakaḥ 34 bhūyaḥ sa cintayām āsa muhūrtaṃ kapikuñjaraḥ utpapātātha vegena nanāda ca mahākapiḥ 35 puradvāraṃ tataḥ śrīmāñ śailaśṛṅgam ivonnatam vibhaktarakṣaḥsaṃbādham āsasādānilātmajaḥ 36 sa bhūtvā śailasaṃkāśaḥ kṣaṇena punar ātmavān hrasvatāṃ paramāṃ prāpto bandhanāny avaśātayat 37 vimuktaś cābhavac chrīmān punaḥ parvatasaṃnibhaḥ vīkṣamāṇaś ca dadṛśe parighaṃ toraṇāśritam 38 sa taṃ gṛhya mahābāhuḥ kālāyasapariṣkṛtam rakṣiṇas tān punaḥ sarvān sūdayām āsa mārutiḥ 39 sa tān nihatvā raṇacaṇḍavikramaḥ; samīkṣamāṇaḥ punar eva laṅkām pradīptalāṅgūlakṛtārcimālī; prakāśatāditya ivāṃśumālī |
1
तस्य तद्वचनं शरुत्वा दशग्रीवॊ महाबलः देशकालहितं वाक्यं भरातुर उत्तमम अब्रवीत 2 सम्यग उक्तं हि भवता दूतवध्या विगर्हिता अवश्यं तु वधाद अन्यः करियताम अस्य निग्रहः 3 कपीनां किल लाङ्गूलम इष्टं भवति भूषणम तद अस्य दीप्यतां शीघ्रं तेन दग्धेन गच्छतु 4 ततः पश्यन्त्व इमं दीनम अङ्गवैरूप्यकर्शितम समित्रा जञातयः सर्वे बान्धवाः ससुहृज्जनाः 5 आज्ञापयद राक्षसेन्द्रः पुरं सर्वं सचत्वरम लाङ्गूलेन परदीप्तेन रक्षॊभिः परिणीयताम 6 तस्य तद्वचनं शरुत्वा राक्षसाः कॊपकर्कशाः वेष्टन्ते तस्य लाङ्गूलं जीर्णैः कार्पासिकैः पटैः 7 संवेष्ट्यमाने लाङ्गूले वयवर्धत महाकपिः शुष्कम इन्धनम आसाद्य वनेष्व इव हुताशनः 8 तैलेन परिषिच्याथ ते ऽगनिं तत्रावपातयन 9 लाङ्गूलेन परदीप्तेन राक्षसांस तान अपातयत रॊषामर्षपरीतात्मा बालसूर्यसमाननः 10 स भूयः संगतैः करूरै राकसैर हरिसत्तमः निबद्धः कृतवान वीरस तत्कालसदृशीं मतिम 11 कामं खलु न मे शक्ता निबधस्यापि राक्षसाः छित्त्वा पाशान समुत्पत्य हन्याम अहम इमान पुनः 12 सर्वेषाम एव पर्याप्तॊ राक्षसानाम अहं युधि किं तु रामस्य परीत्यर्थं विषहिष्ये ऽहम ईदृशम 13 लङ्का चरयितव्या मे पुनर एव भवेद इति रात्रौ न हि सुदृष्टा मे दुर्गकर्मविधानतः अवश्यम एव दरष्टव्या मया लङ्का निशाक्षये 14 कामं बन्धैश च मे भूयः पुच्छस्यॊद्दीपनेन च पीडां कुर्वन्तु रक्षांसि न मे ऽसति मनसः शरमः 15 ततस ते संवृताकारं सत्त्ववन्तं महाकपिम परिगृह्य ययुर हृष्टा राक्षसाः कपिकुञ्जरम 16 शङ्खभेरीनिनादैस तैर घॊषयन्तः सवकर्मभिः राक्षसाः करूरकर्माणश चारयन्ति सम तां पुरीम 17 हनुमांश चारयाम आस राक्षसानां महापुरीम अथापश्यद विमानानि विचित्राणि महाकपिः 18 संवृतान भूमिभागांश च सुविभक्तांश च चत्वरान रथ्याश च गृहसंबाधाः कपिः शृङ्गाटकानि च 19 चत्वरेषु चतुष्केषु राजमार्गे तथैव च घॊषयन्ति कपिं सर्वे चारीक इति राक्षसाः 20 दीप्यमाने ततस तस्य लाङ्गूलाग्रे हनूमतः राक्षस्यस ता विरूपाक्ष्यः शंसुर देव्यास तद अप्रियम 21 यस तवया कृतसंवादः सीते ताम्रमुखः कपिः लाङ्गूलेन परदीप्तेन स एष परिणीयते 22 शरुत्वा तद वचनं करूरम आत्मापहरणॊपमम वैदेही शॊकसंतप्ता हुताशनम उपागमत 23 मङ्गलाभिमुखी तस्य सा तदासीन महाकपेः उपतस्थे विशालाक्षी परयता हव्यवाहनम 24 यद्य अस्ति पतिशुश्रूषा यद्य अस्ति चरितं तपः यदि चास्त्य एकपत्नीत्वं शीतॊ भव हनूमतः 25 यदि कश चिद अनुक्रॊशस तस्य मय्य अस्ति धीमतः यदि वा भाग्यशेषं मे शीतॊ भव हनूमतः 26 यदि मां वृत्तसंपन्नां तत्समागमलालसाम स विजानाति धर्मात्मा शीतॊ भव हनूमतः 27 यदि मां तारयत्य आर्यः सुग्रीवः सत्यसंगरः अस्माद दुःखान महाबाहुः शीतॊ भव हनूमतः 28 ततस तीक्ष्णार्चिर अव्यग्रः परदक्षिणशिखॊ ऽनलः जज्वाल मृगशावाक्ष्याः शंसन्न इव शिवं कपेः 29 दह्यमाने च लाङ्गूले चिन्तयाम आस वानरः परदीप्तॊ ऽगनिर अयं कस्मान न मां दहति सर्वतः 30 दृश्यते च महाज्वालः करॊति च न मे रुजम शिशिरस्येव संपातॊ लाङ्गूलाग्रे परतिष्ठितः 31 अथ वा तद इदं वयक्तं यद दृष्टं पलवता मया रामप्रभावाद आश्चर्यं पर्वतः सरितां पतौ 32 यदि तावत समुद्रस्य मैनाकस्य च धीमथ रामार्थं संभ्रमस तादृक किम अग्निर न करिष्यति 33 सीतायाश चानृशंस्येन तेजसा राघवस्य च पितुश च मम सख्येन न मां दहति पावकः 34 भूयः स चिन्तयाम आस मुहूर्तं कपिकुञ्जरः उत्पपाताथ वेगेन ननाद च महाकपिः 35 पुरद्वारं ततः शरीमाञ शैलशृङ्गम इवॊन्नतम विभक्तरक्षःसंबाधम आससादानिलात्मजः 36 स भूत्वा शैलसंकाशः कषणेन पुनर आत्मवान हरस्वतां परमां पराप्तॊ बन्धनान्य अवशातयत 37 विमुक्तश चाभवच छरीमान पुनः पर्वतसंनिभः वीक्षमाणश च ददृशे परिघं तॊरणाश्रितम 38 स तं गृह्य महाबाहुः कालायसपरिष्कृतम रक्षिणस तान पुनः सर्वान सूदयाम आस मारुतिः 39 स तान निहत्वा रणचण्डविक्रमः; समीक्षमाणः पुनर एव लङ्काम परदीप्तलाङ्गूलकृतार्चिमाली; परकाशतादित्य इवांशुमाली |