Book 4
Chapter 64
|
1
tato 'ṅgadavacaḥ śrutvā sarve te vānarottamāḥ svaṃ svaṃ gatau samutsāham āhus tatra yathākramam 2 gajo gavākṣo gavayaḥ śarabho gandhamādanaḥ maindaś ca dvividaś caiva suṣeṇo jāmbavāṃs tathā 3 ābabhāṣe gajas tatra plaveyaṃ daśayojanam gavākṣo yojanāny āha gamiṣyāmīti viṃśatim 4 gavayo vānaras tatra vānarāṃs tān uvāca ha triṃśataṃ tu gamiṣyāmi yojanānāṃ plavaṃgamāḥ 5 śarabho vānaras tatra vānarāṃs tān uvāca ha catvāriṃśad gamiṣyāmi yojanānāṃ na saṃśayaḥ 6 vānarāṃs tu mahātejā abravīd gandhamādanaḥ yojanānāṃ gamiṣyāmi pañcāśat tu na saṃśayaḥ 7 maindas tu vānaras tatra vānarāṃs tān uvāca ha yojanānāṃ paraṃ ṣaṣṭim ahaṃ plavitum utsahe 8 tatas tatra mahātejā dvividaḥ pratyabhāṣata gamiṣyāmi na saṃdehaḥ saptatiṃ yojanāny aham 9 suṣeṇas tu hariśreṣṭhaḥ proktavān kapisattamān aśītiṃ yojanānāṃ tu plaveyaṃ plavagarṣabhāḥ 10 teṣāṃ kathayatāṃ tatra sarvāṃs tān anumānya ca tato vṛddhatamas teṣāṃ jāmbavān pratyabhāṣata 11 pūrvam asmākam apy āsīt kaś cid gatiparākramaḥ te vayaṃ vayasaḥ pāram anuprāptāḥ sma sāmpratam 12 kiṃ tu naivaṃ gate śakyam idaṃ kāryam upekṣitum yad arthaṃ kapirājaś ca rāmaś ca kṛtaniścayau 13 sāmprataṃ kālabhedena yā gatis tāṃ nibodhata navatiṃ yojanānāṃ tu gamiṣyāmi na saṃśayaḥ 14 tāṃś ca sarvān hariśreṣṭhāñ jāmbavān punar abravīt na khalv etāvad evāsīd gamane me parākramaḥ 15 mayā mahābalaiś caiva yajñe viṣṇuḥ sanātanaḥ pradakṣiṇīkṛtaḥ pūrvaṃ kramamāṇas trivikramaḥ 16 sa idānīm ahaṃ vṛddhaḥ plavane mandavikramaḥ yauvane ca tadāsīn me balam apratimaṃ paraiḥ 17 saṃpraty etāvatīṃ śaktiṃ gamane tarkayāmy aham naitāvatā ca saṃsiddhiḥ kāryasyāsya bhaviṣyati 18 athottaram udārārtham abravīd aṅgadas tadā anumānya mahāprājño jāmbavantaṃ mahākapim 19 aham etad gamiṣyāmi yojanānāṃ śataṃ mahat nivartane tu me śaktiḥ syān na veti na niścitam 20 tam uvāca hariśreṣṭho jāmbavān vākyakovidaḥ jñāyate gamane śaktis tava haryṛkṣasattama 21 kāmaṃ śatasahasraṃ vā na hy eṣa vidhir ucyate yojanānāṃ bhavāñ śakto gantuṃ pratinivartitum 22 na hi preṣayitā tata svāmī preṣyaḥ kathaṃ cana bhavatāyaṃ janaḥ sarvaḥ preṣyaḥ plavagasattama 23 bhavān kalatram asmākaṃ svāmibhāve vyavasthitaḥ svāmī kalatraṃ sainyasya gatir eṣā paraṃtapa 24 tasmāt kalatravat tāta pratipālyaḥ sadā bhavān api caitasya kāryasya bhavān mūlam ariṃdama 25 mūlam arthasya saṃrakṣyam eṣa kāryavidāṃ nayaḥ mūle hi sati sidhyanti guṇāḥ puṣpaphalādayaḥ 26 tad bhavān asyā kāryasya sādhane satyavikramaḥ buddhivikramasaṃpanno hetur atra paraṃtapaḥ 27 guruś ca guruputraś ca tvaṃ hi naḥ kapisattama bhavantam āśritya vayaṃ samarthā hy arthasādhane 28 uktavākyaṃ mahāprājñaṃ jāmbavantaṃ mahākapiḥ pratyuvācottaraṃ vākyaṃ vālisūnur athāṅgadaḥ 29 yadi nāhaṃ gamiṣyāmi nānyo vānarapuṃgavaḥ punaḥ khalv idam asmābhiḥ kāryaṃ prāyopaveśanam 30 na hy akṛtvā haripateḥ saṃdeśaṃ tasya dhīmataḥ tatrāpi gatvā prāṇānāṃ paśyāmi parirakṣaṇam 31 sa hi prasāde cātyarthaṃ kope ca harir īśvaraḥ atītya tasya saṃdeśaṃ vināśo gamane bhavet 32 tad yathā hy asya kāryasya na bhavaty anyathā gatiḥ tad bhavān eva dṛṣṭārthaḥ saṃcintayitum arhati 33 so 'ṅgadena tadā vīraḥ pratyuktaḥ plavagarṣabhaḥ jāmbavān uttaraṃ vākyaṃ provācedaṃ tato 'ṅgadam 34 asya te vīra kāryasya na kiṃ cit parihīyate eṣa saṃcodayāmy enaṃ yaḥ kāryaṃ sādhayiṣyati 35 tataḥ pratītaṃ plavatāṃ variṣṭham; ekāntam āśritya sukhopaviṣṭam saṃcodayām āsa haripravīro; haripravīraṃ hanumantam eva |
1
ततॊ ऽङगदवचः शरुत्वा सर्वे ते वानरॊत्तमाः सवं सवं गतौ समुत्साहम आहुस तत्र यथाक्रमम 2 गजॊ गवाक्षॊ गवयः शरभॊ गन्धमादनः मैन्दश च दविविदश चैव सुषेणॊ जाम्बवांस तथा 3 आबभाषे गजस तत्र पलवेयं दशयॊजनम गवाक्षॊ यॊजनान्य आह गमिष्यामीति विंशतिम 4 गवयॊ वानरस तत्र वानरांस तान उवाच ह तरिंशतं तु गमिष्यामि यॊजनानां पलवंगमाः 5 शरभॊ वानरस तत्र वानरांस तान उवाच ह चत्वारिंशद गमिष्यामि यॊजनानां न संशयः 6 वानरांस तु महातेजा अब्रवीद गन्धमादनः यॊजनानां गमिष्यामि पञ्चाशत तु न संशयः 7 मैन्दस तु वानरस तत्र वानरांस तान उवाच ह यॊजनानां परं षष्टिम अहं पलवितुम उत्सहे 8 ततस तत्र महातेजा दविविदः परत्यभाषत गमिष्यामि न संदेहः सप्ततिं यॊजनान्य अहम 9 सुषेणस तु हरिश्रेष्ठः परॊक्तवान कपिसत्तमान अशीतिं यॊजनानां तु पलवेयं पलवगर्षभाः 10 तेषां कथयतां तत्र सर्वांस तान अनुमान्य च ततॊ वृद्धतमस तेषां जाम्बवान परत्यभाषत 11 पूर्वम अस्माकम अप्य आसीत कश चिद गतिपराक्रमः ते वयं वयसः पारम अनुप्राप्ताः सम साम्प्रतम 12 किं तु नैवं गते शक्यम इदं कार्यम उपेक्षितुम यद अर्थं कपिराजश च रामश च कृतनिश्चयौ 13 साम्प्रतं कालभेदेन या गतिस तां निबॊधत नवतिं यॊजनानां तु गमिष्यामि न संशयः 14 तांश च सर्वान हरिश्रेष्ठाञ जाम्बवान पुनर अब्रवीत न खल्व एतावद एवासीद गमने मे पराक्रमः 15 मया महाबलैश चैव यज्ञे विष्णुः सनातनः परदक्षिणीकृतः पूर्वं करममाणस तरिविक्रमः 16 स इदानीम अहं वृद्धः पलवने मन्दविक्रमः यौवने च तदासीन मे बलम अप्रतिमं परैः 17 संप्रत्य एतावतीं शक्तिं गमने तर्कयाम्य अहम नैतावता च संसिद्धिः कार्यस्यास्य भविष्यति 18 अथॊत्तरम उदारार्थम अब्रवीद अङ्गदस तदा अनुमान्य महाप्राज्ञॊ जाम्बवन्तं महाकपिम 19 अहम एतद गमिष्यामि यॊजनानां शतं महत निवर्तने तु मे शक्तिः सयान न वेति न निश्चितम 20 तम उवाच हरिश्रेष्ठॊ जाम्बवान वाक्यकॊविदः जञायते गमने शक्तिस तव हर्यृक्षसत्तम 21 कामं शतसहस्रं वा न हय एष विधिर उच्यते यॊजनानां भवाञ शक्तॊ गन्तुं परतिनिवर्तितुम 22 न हि परेषयिता तत सवामी परेष्यः कथं चन भवतायं जनः सर्वः परेष्यः पलवगसत्तम 23 भवान कलत्रम अस्माकं सवामिभावे वयवस्थितः सवामी कलत्रं सैन्यस्य गतिर एषा परंतप 24 तस्मात कलत्रवत तात परतिपाल्यः सदा भवान अपि चैतस्य कार्यस्य भवान मूलम अरिंदम 25 मूलम अर्थस्य संरक्ष्यम एष कार्यविदां नयः मूले हि सति सिध्यन्ति गुणाः पुष्पफलादयः 26 तद भवान अस्या कार्यस्य साधने सत्यविक्रमः बुद्धिविक्रमसंपन्नॊ हेतुर अत्र परंतपः 27 गुरुश च गुरुपुत्रश च तवं हि नः कपिसत्तम भवन्तम आश्रित्य वयं समर्था हय अर्थसाधने 28 उक्तवाक्यं महाप्राज्ञं जाम्बवन्तं महाकपिः परत्युवाचॊत्तरं वाक्यं वालिसूनुर अथाङ्गदः 29 यदि नाहं गमिष्यामि नान्यॊ वानरपुंगवः पुनः खल्व इदम अस्माभिः कार्यं परायॊपवेशनम 30 न हय अकृत्वा हरिपतेः संदेशं तस्य धीमतः तत्रापि गत्वा पराणानां पश्यामि परिरक्षणम 31 स हि परसादे चात्यर्थं कॊपे च हरिर ईश्वरः अतीत्य तस्य संदेशं विनाशॊ गमने भवेत 32 तद यथा हय अस्य कार्यस्य न भवत्य अन्यथा गतिः तद भवान एव दृष्टार्थः संचिन्तयितुम अर्हति 33 सॊ ऽङगदेन तदा वीरः परत्युक्तः पलवगर्षभः जाम्बवान उत्तरं वाक्यं परॊवाचेदं ततॊ ऽङगदम 34 अस्य ते वीर कार्यस्य न किं चित परिहीयते एष संचॊदयाम्य एनं यः कार्यं साधयिष्यति 35 ततः परतीतं पलवतां वरिष्ठम; एकान्तम आश्रित्य सुखॊपविष्टम संचॊदयाम आस हरिप्रवीरॊ; हरिप्रवीरं हनुमन्तम एव |