Book 4
Chapter 34
|
1
tathā bruvāṇaṃ saumitriṃ pradīptam iva tejasā abravīl lakṣmaṇaṃ tārā tārādhipanibhānanā 2 naivaṃ lakṣmaṇa vaktavyo nāyaṃ paruṣam arhati harīṇām īśvaraḥ śrotuṃ tava vaktrād viśeṣataḥ 3 naivākṛtajñaḥ sugrīvo na śaṭho nāpi dāruṇaḥ naivānṛtakatho vīra na jihmaś ca kapīśvaraḥ 4 upakāraṃ kṛtaṃ vīro nāpy ayaṃ vismṛtaḥ kapiḥ rāmeṇa vīra sugrīvo yad anyair duṣkaraṃ raṇe 5 rāmaprasādāt kīrtiṃ ca kapirājyaṃ ca śāśvatam prāptavān iha sugrīvo rumāṃ māṃ ca paraṃtapa 6 suduḥkhaṃ śāyitaḥ pūrvaṃ prāpyedaṃ sukham uttamam prāptakālaṃ na jānīte viśvāmitro yathā muniḥ 7 ghṛtācyāṃ kila saṃsakto daśavarṣāṇi lakṣmaṇa aho 'manyata dharmātmā viśvāmitro mahāmuniḥ 8 sa hi prāptaṃ na jānīte kālaṃ kālavidāṃ varaḥ viśvāmitro mahātejāḥ kiṃ punar yaḥ pṛthagjanaḥ 9 dehadharmaṃ gatasyāsya pariśrāntasya lakṣmaṇa avitṛptasya kāmeṣu rāmaḥ kṣantum ihārhati 10 na ca roṣavaśaṃ tāta gantum arhasi lakṣmaṇa niścayārtham avijñāya sahasā prākṛto yathā 11 sattvayuktā hi puruṣās tvadvidhāḥ puruṣarṣabha avimṛśya na roṣasya sahasā yānti vaśyatām 12 prasādaye tvāṃ dharmajña sugrīvārthe samāhitā mahān roṣasamutpannaḥ saṃrambhas tyajyatām ayam 13 rumāṃ māṃ kapirājyaṃ ca dhanadhānyavasūni ca rāmapriyārthaṃ sugrīvas tyajed iti matir mama 14 samāneṣvyati sugrīvaḥ sītayā saha rāghavam śaśāṅkam iva rohiṣyā nihatvā rāvaṇaṃ raṇe 15 śatakoṭisahasrāṇi laṅkāyāṃ kila rakṣasām ayutāni ca ṣaṭtriṃśat sahasrāṇi śatāni ca 16 ahatvā tāṃś ca durdharṣān rākṣasān kāmarūpiṇaḥ na śakyo rāvaṇo hantuṃ yena sā maithilī hṛtā 17 te na śakyā raṇe hantum asahāyena lakṣmaṇa rāvaṇaḥ krūrakarmā ca sugrīveṇa viśeṣataḥ 18 evam ākhyātavān vālī sa hy abhijño harīśvaraḥ āgamas tu na me vyaktaḥ śravāt tasya bravīmy aham 19 tvatsahāyanimittaṃ vai preṣitā haripuṃgavāḥ ānetuṃ vānarān yuddhe subahūn hariyūthapān 20 tāṃś ca pratīkṣamāṇo 'yaṃ vikrāntān sumahābalān rāghavasyārthasiddhyarthaṃ na niryāti harīśvaraḥ 21 kṛtā tu saṃsthā saumitre sugrīveṇa yathāpurā adya tair vānarair sarvair āgantavyaṃ mahābalaiḥ 22 ṛkṣakoṭisahasrāṇi golāṅgūlaśatāni ca adya tvām upayāsyanti jahi kopam ariṃdama koṭyo 'nekās tu kākutstha kapīnāṃ dīptatejasām 23 tava hi mukham idaṃ nirīkṣya kopāt; kṣatajanibhe nayane nirīkṣamāṇāḥ harivaravanitā na yānti śāntiṃ; prathamabhayasya hi śaṅkitāḥ sma sarvāḥ |
1
तथा बरुवाणं सौमित्रिं परदीप्तम इव तेजसा अब्रवील लक्ष्मणं तारा ताराधिपनिभानना 2 नैवं लक्ष्मण वक्तव्यॊ नायं परुषम अर्हति हरीणाम ईश्वरः शरॊतुं तव वक्त्राद विशेषतः 3 नैवाकृतज्ञः सुग्रीवॊ न शठॊ नापि दारुणः नैवानृतकथॊ वीर न जिह्मश च कपीश्वरः 4 उपकारं कृतं वीरॊ नाप्य अयं विस्मृतः कपिः रामेण वीर सुग्रीवॊ यद अन्यैर दुष्करं रणे 5 रामप्रसादात कीर्तिं च कपिराज्यं च शाश्वतम पराप्तवान इह सुग्रीवॊ रुमां मां च परंतप 6 सुदुःखं शायितः पूर्वं पराप्येदं सुखम उत्तमम पराप्तकालं न जानीते विश्वामित्रॊ यथा मुनिः 7 घृताच्यां किल संसक्तॊ दशवर्षाणि लक्ष्मण अहॊ ऽमन्यत धर्मात्मा विश्वामित्रॊ महामुनिः 8 स हि पराप्तं न जानीते कालं कालविदां वरः विश्वामित्रॊ महातेजाः किं पुनर यः पृथग्जनः 9 देहधर्मं गतस्यास्य परिश्रान्तस्य लक्ष्मण अवितृप्तस्य कामेषु रामः कषन्तुम इहार्हति 10 न च रॊषवशं तात गन्तुम अर्हसि लक्ष्मण निश्चयार्थम अविज्ञाय सहसा पराकृतॊ यथा 11 सत्त्वयुक्ता हि पुरुषास तवद्विधाः पुरुषर्षभ अविमृश्य न रॊषस्य सहसा यान्ति वश्यताम 12 परसादये तवां धर्मज्ञ सुग्रीवार्थे समाहिता महान रॊषसमुत्पन्नः संरम्भस तयज्यताम अयम 13 रुमां मां कपिराज्यं च धनधान्यवसूनि च रामप्रियार्थं सुग्रीवस तयजेद इति मतिर मम 14 समानेष्व्यति सुग्रीवः सीतया सह राघवम शशाङ्कम इव रॊहिष्या निहत्वा रावणं रणे 15 शतकॊटिसहस्राणि लङ्कायां किल रक्षसाम अयुतानि च षट्त्रिंशत सहस्राणि शतानि च 16 अहत्वा तांश च दुर्धर्षान राक्षसान कामरूपिणः न शक्यॊ रावणॊ हन्तुं येन सा मैथिली हृता 17 ते न शक्या रणे हन्तुम असहायेन लक्ष्मण रावणः करूरकर्मा च सुग्रीवेण विशेषतः 18 एवम आख्यातवान वाली स हय अभिज्ञॊ हरीश्वरः आगमस तु न मे वयक्तः शरवात तस्य बरवीम्य अहम 19 तवत्सहायनिमित्तं वै परेषिता हरिपुंगवाः आनेतुं वानरान युद्धे सुबहून हरियूथपान 20 तांश च परतीक्षमाणॊ ऽयं विक्रान्तान सुमहाबलान राघवस्यार्थसिद्ध्यर्थं न निर्याति हरीश्वरः 21 कृता तु संस्था सौमित्रे सुग्रीवेण यथापुरा अद्य तैर वानरैर सर्वैर आगन्तव्यं महाबलैः 22 ऋक्षकॊटिसहस्राणि गॊलाङ्गूलशतानि च अद्य तवाम उपयास्यन्ति जहि कॊपम अरिंदम कॊट्यॊ ऽनेकास तु काकुत्स्थ कपीनां दीप्ततेजसाम 23 तव हि मुखम इदं निरीक्ष्य कॊपात; कषतजनिभे नयने निरीक्षमाणाः हरिवरवनिता न यान्ति शान्तिं; परथमभयस्य हि शङ्किताः सम सर्वाः |