Book 2
Chapter 30
|
1
dattvā tu saha vaidehyā brāhmaṇebhyo dhanaṃ bahu jagmatuḥ pitaraṃ draṣṭuṃ sītayā saha rāghavau 2 tato gṛhīte duṣprekṣye aśobhetāṃ tadāyudhe mālādāmabhir āsakte sītayā samalaṃkṛte 3 tataḥ prāsādaharmyāṇi vimānaśikharāṇi ca adhiruhya janaḥ śrīmān udāsīno vyalokayat 4 na hi rathyāḥ sma śakyante gantuṃ bahujanākulāḥ āruhya tasmāt prāsādān dīnāḥ paśyanti rāghavam 5 padātiṃ varjitacchatraṃ rāmaṃ dṛṣṭvā tadā janāḥ ūcur bahuvidhā vācaḥ śokopahatacetasaḥ 6 yaṃ yāntam anuyāti sma caturaṅgabalaṃ mahat tam ekaṃ sītayā sārdham anuyāti sma lakṣmaṇaḥ 7 aiśvaryasya rasajñaḥ san kāmināṃ caiva kāmadaḥ necchaty evānṛtaṃ kartuṃ pitaraṃ dharmagauravāt 8 yā na śakyā purā draṣṭuṃ bhūtair ākāśagair api tām adya sītāṃ paśyanti rājamārgagatā janāḥ 9 aṅgarāgocitāṃ sītāṃ raktacandana sevinīm varṣam uṣṇaṃ ca śītaṃ ca neṣyaty āśu vivarṇatām 10 adya nūnaṃ daśarathaḥ sattvam āviśya bhāṣate na hi rājā priyaṃ putraṃ vivāsayitum arhati 11 nirguṇasyāpi putrasyā kāthaṃ syād vipravāsanam kiṃ punar yasya loko 'yaṃ jito vṛttena kevalam 12 ānṛśaṃsyam anukrośaḥ śrutaṃ śīlaṃ damaḥ śamaḥ rāghavaṃ śobhayanty ete ṣaḍguṇāḥ puruṣottamam 13 tasmāt tasyopaghātena prajāḥ paramapīḍitāḥ audakānīva sattvāni grīṣme salilasaṃkṣayāt 14 pīḍayā pīḍitaṃ sarvaṃ jagad asya jagatpateḥ mūlasyevopaghātena vṛkṣaḥ puṣpaphalopagaḥ 15 te lakṣmaṇa iva kṣipraṃ sapatnyaḥ sahabāndhavāḥ gacchantam anugacchāmo yena gacchati rāghavaḥ 16 udyānāni parityajya kṣetrāṇi ca gṛhāṇi ca ekaduḥkhasukhā rāmam anugacchāma dhārmikam 17 samuddhṛtanidhānāni paridhvastājirāṇi ca upāttadhanadhānyāni hṛtasārāṇi sarvaśaḥ 18 rajasābhyavakīrṇāni parityaktāni daivataiḥ asmattyaktāni veśmāni kaikeyī pratipadyatām 19 vanaṃ nagaram evāstu yena gacchati rāghavaḥ asmābhiś ca parityaktaṃ puraṃ saṃpadyatāṃ vanam 20 bilāni daṃṣṭriṇaḥ sarve sānūni mṛgapakṣiṇaḥ asmattyaktaṃ prapadyantāṃ sevyamānaṃ tyajantu ca 21 ity evaṃ vividhā vāco nānājanasamīritāḥ śuśrāva rāmaḥ śrutvā ca na vicakre 'sya mānasaṃ 22 pratīkṣamāṇo 'bhijanaṃ tadārtam; anārtarūpaḥ prahasann ivātha jagāma rāmaḥ pitaraṃ didṛkṣuḥ; pitur nideśaṃ vidhivac cikīrṣuḥ 23 tat pūrvam aikṣvākasuto mahātmā; rāmo gamiṣyan vanam ārtarūpam vyatiṣṭhata prekṣya tadā sumantraṃ; pitur mahātmā pratihāraṇārtham 24 pitur nideśena tu dharmavatsalo; vanapraveśe kṛtabuddhiniścayaḥ sa rāghavaḥ prekṣya sumantram abravīn; nivedayasvāgamanaṃ nṛpāya me |
1
दत्त्वा तु सह वैदेह्या बराह्मणेभ्यॊ धनं बहु जग्मतुः पितरं दरष्टुं सीतया सह राघवौ 2 ततॊ गृहीते दुष्प्रेक्ष्ये अशॊभेतां तदायुधे मालादामभिर आसक्ते सीतया समलंकृते 3 ततः परासादहर्म्याणि विमानशिखराणि च अधिरुह्य जनः शरीमान उदासीनॊ वयलॊकयत 4 न हि रथ्याः सम शक्यन्ते गन्तुं बहुजनाकुलाः आरुह्य तस्मात परासादान दीनाः पश्यन्ति राघवम 5 पदातिं वर्जितच्छत्रं रामं दृष्ट्वा तदा जनाः ऊचुर बहुविधा वाचः शॊकॊपहतचेतसः 6 यं यान्तम अनुयाति सम चतुरङ्गबलं महत तम एकं सीतया सार्धम अनुयाति सम लक्ष्मणः 7 ऐश्वर्यस्य रसज्ञः सन कामिनां चैव कामदः नेच्छत्य एवानृतं कर्तुं पितरं धर्मगौरवात 8 या न शक्या पुरा दरष्टुं भूतैर आकाशगैर अपि ताम अद्य सीतां पश्यन्ति राजमार्गगता जनाः 9 अङ्गरागॊचितां सीतां रक्तचन्दन सेविनीम वर्षम उष्णं च शीतं च नेष्यत्य आशु विवर्णताम 10 अद्य नूनं दशरथः सत्त्वम आविश्य भाषते न हि राजा परियं पुत्रं विवासयितुम अर्हति 11 निर्गुणस्यापि पुत्रस्या काथं सयाद विप्रवासनम किं पुनर यस्य लॊकॊ ऽयं जितॊ वृत्तेन केवलम 12 आनृशंस्यम अनुक्रॊशः शरुतं शीलं दमः शमः राघवं शॊभयन्त्य एते षड्गुणाः पुरुषॊत्तमम 13 तस्मात तस्यॊपघातेन परजाः परमपीडिताः औदकानीव सत्त्वानि गरीष्मे सलिलसंक्षयात 14 पीडया पीडितं सर्वं जगद अस्य जगत्पतेः मूलस्येवॊपघातेन वृक्षः पुष्पफलॊपगः 15 ते लक्ष्मण इव कषिप्रं सपत्न्यः सहबान्धवाः गच्छन्तम अनुगच्छामॊ येन गच्छति राघवः 16 उद्यानानि परित्यज्य कषेत्राणि च गृहाणि च एकदुःखसुखा रामम अनुगच्छाम धार्मिकम 17 समुद्धृतनिधानानि परिध्वस्ताजिराणि च उपात्तधनधान्यानि हृतसाराणि सर्वशः 18 रजसाभ्यवकीर्णानि परित्यक्तानि दैवतैः अस्मत्त्यक्तानि वेश्मानि कैकेयी परतिपद्यताम 19 वनं नगरम एवास्तु येन गच्छति राघवः अस्माभिश च परित्यक्तं पुरं संपद्यतां वनम 20 बिलानि दंष्ट्रिणः सर्वे सानूनि मृगपक्षिणः अस्मत्त्यक्तं परपद्यन्तां सेव्यमानं तयजन्तु च 21 इत्य एवं विविधा वाचॊ नानाजनसमीरिताः शुश्राव रामः शरुत्वा च न विचक्रे ऽसय मानसं 22 परतीक्षमाणॊ ऽभिजनं तदार्तम; अनार्तरूपः परहसन्न इवाथ जगाम रामः पितरं दिदृक्षुः; पितुर निदेशं विधिवच चिकीर्षुः 23 तत पूर्वम ऐक्ष्वाकसुतॊ महात्मा; रामॊ गमिष्यन वनम आर्तरूपम वयतिष्ठत परेक्ष्य तदा सुमन्त्रं; पितुर महात्मा परतिहारणार्थम 24 पितुर निदेशेन तु धर्मवत्सलॊ; वनप्रवेशे कृतबुद्धिनिश्चयः स राघवः परेक्ष्य सुमन्त्रम अब्रवीन; निवेदयस्वागमनं नृपाय मे |