Book 1
Chapter 73
|
1
atha rātryāṃ vyatītāyāṃ viśvāmitro mahāmuniḥ āpṛcchya tau ca rājānau jagāmottaraparvatam 2 viśvāmitro gate rājā vaidehaṃ mithilādhipam āpṛcchyātha jagāmāśu rājā daśarathaḥ purīm 3 atha rājā videhānāṃ dadau kanyādhanaṃ bahu gavāṃ śatasahasrāṇi bahūni mithileśvaraḥ 4 kambalānāṃ ca mukhyānāṃ kṣaumakoṭyambarāṇi ca hastyaśvarathapādātaṃ divyarūpaṃ svalaṃkṛtam 5 dadau kanyā pitā tāsāṃ dāsīdāsam anuttamam hiraṇyasya suvarṇasya muktānāṃ vidrumasya ca 6 dadau paramasaṃhṛṣṭaḥ kanyādhanam anuttamam dattvā bahudhanaṃ rājā samanujñāpya pārthivam 7 praviveśa svanilayaṃ mithilāṃ mithileśvaraḥ rājāpy ayodhyādhipatiḥ saha putrair mahātmabhiḥ 8 ṛṣīn sarvān puraskṛtya jagāma sabalānugaḥ gacchantaṃ tu naravyāghraṃ sarṣisaṃghaṃ sarāghavam 9 ghorāḥ sma pakṣiṇo vāco vyāharanti tatas tataḥ bhaumāś caiva mṛgāḥ sarve gacchanti sma pradakṣiṇam 10 tān dṛṣṭvā rājaśārdūlo vasiṣṭhaṃ paryapṛcchata asaumyāḥ pakṣiṇo ghorā mṛgāś cāpi pradakṣiṇāḥ kim idaṃ hṛdayotkampi mano mama viṣīdati 11 rājño daśarathasyaitac chrutvā vākyaṃ mahān ṛṣiḥ uvāca madhurāṃ vāṇīṃ śrūyatām asya yat phalam 12 upasthitaṃ bhayaṃ ghoraṃ divyaṃ pakṣimukhāc cyutam mṛgāḥ praśamayanty ete saṃtāpas tyajyatām ayam 13 teṣāṃ saṃvadatāṃ tatra vāyuḥ prādur babhūva ha kampayan medinīṃ sarvāṃ pātayaṃś ca drumāṃḥ śubhān 14 tamasā saṃvṛtaḥ sūryaḥ sarvā na prababhur diśaḥ bhasmanā cāvṛtaṃ sarvaṃ saṃmūḍham iva tad balam 15 vasiṣṭha ṛṣayaś cānye rājā ca sasutas tadā sasaṃjñā iva tatrāsan sarvam anyad vicetanam 16 tasmiṃs tamasi ghore tu bhasmacchanneva sā camūḥ dadarśa bhīmasaṃkāśaṃ jaṭāmaṇḍaladhāriṇam 17 kailāsam iva durdharṣaṃ kālāgnim iva duḥsaham jvalantam iva tejobhir durnirīkṣyaṃ pṛthagjanaiḥ 18 skandhe cāsajya paraśuṃ dhanur vidyudgaṇopamam pragṛhya śaramukhyaṃ ca tripuraghnaṃ yathā haram 19 taṃ dṛṣṭvā bhīmasaṃkāśaṃ jvalantam iva pāvakam vasiṣṭhapramukhā viprā japahomaparāyaṇāḥ saṃgatā munayaḥ sarve saṃjajalpur atho mithaḥ 20 kac cit pitṛvadhāmarṣī kṣatraṃ notsādayiṣyati pūrvaṃ kṣatravadhaṃ kṛtvā gatamanyur gatajvaraḥ kṣatrasyotsādanaṃ bhūyo na khalv asya cikīrṣitam 21 evam uktvārghyam ādāya bhārgavaṃ bhīmadarśanam ṛṣayo rāma rāmeti madhurāṃ vācam abruvan 22 pratigṛhya tu tāṃ pūjām ṛṣidattāṃ pratāpavān rāmaṃ dāśarathiṃ rāmo jāmadagnyo 'bhyabhāṣata |
1
अथ रात्र्यां वयतीतायां विश्वामित्रॊ महामुनिः आपृच्छ्य तौ च राजानौ जगामॊत्तरपर्वतम 2 विश्वामित्रॊ गते राजा वैदेहं मिथिलाधिपम आपृच्छ्याथ जगामाशु राजा दशरथः पुरीम 3 अथ राजा विदेहानां ददौ कन्याधनं बहु गवां शतसहस्राणि बहूनि मिथिलेश्वरः 4 कम्बलानां च मुख्यानां कषौमकॊट्यम्बराणि च हस्त्यश्वरथपादातं दिव्यरूपं सवलंकृतम 5 ददौ कन्या पिता तासां दासीदासम अनुत्तमम हिरण्यस्य सुवर्णस्य मुक्तानां विद्रुमस्य च 6 ददौ परमसंहृष्टः कन्याधनम अनुत्तमम दत्त्वा बहुधनं राजा समनुज्ञाप्य पार्थिवम 7 परविवेश सवनिलयं मिथिलां मिथिलेश्वरः राजाप्य अयॊध्याधिपतिः सह पुत्रैर महात्मभिः 8 ऋषीन सर्वान पुरस्कृत्य जगाम सबलानुगः गच्छन्तं तु नरव्याघ्रं सर्षिसंघं सराघवम 9 घॊराः सम पक्षिणॊ वाचॊ वयाहरन्ति ततस ततः भौमाश चैव मृगाः सर्वे गच्छन्ति सम परदक्षिणम 10 तान दृष्ट्वा राजशार्दूलॊ वसिष्ठं पर्यपृच्छत असौम्याः पक्षिणॊ घॊरा मृगाश चापि परदक्षिणाः किम इदं हृदयॊत्कम्पि मनॊ मम विषीदति 11 राज्ञॊ दशरथस्यैतच छरुत्वा वाक्यं महान ऋषिः उवाच मधुरां वाणीं शरूयताम अस्य यत फलम 12 उपस्थितं भयं घॊरं दिव्यं पक्षिमुखाच चयुतम मृगाः परशमयन्त्य एते संतापस तयज्यताम अयम 13 तेषां संवदतां तत्र वायुः परादुर बभूव ह कम्पयन मेदिनीं सर्वां पातयंश च दरुमांः शुभान 14 तमसा संवृतः सूर्यः सर्वा न परबभुर दिशः भस्मना चावृतं सर्वं संमूढम इव तद बलम 15 वसिष्ठ ऋषयश चान्ये राजा च ससुतस तदा ससंज्ञा इव तत्रासन सर्वम अन्यद विचेतनम 16 तस्मिंस तमसि घॊरे तु भस्मच्छन्नेव सा चमूः ददर्श भीमसंकाशं जटामण्डलधारिणम 17 कैलासम इव दुर्धर्षं कालाग्निम इव दुःसहम जवलन्तम इव तेजॊभिर दुर्निरीक्ष्यं पृथग्जनैः 18 सकन्धे चासज्य परशुं धनुर विद्युद्गणॊपमम परगृह्य शरमुख्यं च तरिपुरघ्नं यथा हरम 19 तं दृष्ट्वा भीमसंकाशं जवलन्तम इव पावकम वसिष्ठप्रमुखा विप्रा जपहॊमपरायणाः संगता मुनयः सर्वे संजजल्पुर अथॊ मिथः 20 कच चित पितृवधामर्षी कषत्रं नॊत्सादयिष्यति पूर्वं कषत्रवधं कृत्वा गतमन्युर गतज्वरः कषत्रस्यॊत्सादनं भूयॊ न खल्व अस्य चिकीर्षितम 21 एवम उक्त्वार्घ्यम आदाय भार्गवं भीमदर्शनम ऋषयॊ राम रामेति मधुरां वाचम अब्रुवन 22 परतिगृह्य तु तां पूजाम ऋषिदत्तां परतापवान रामं दाशरथिं रामॊ जामदग्न्यॊ ऽभयभाषत |