Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 13 Index Previous Next
|
1
[य] तिलानां कीदृशं दानम अथ दीपस्य चैव ह अन्नानां वाससां चैव भूय एव बरवीहि मे 2 [भ] अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम बराह्मणस्य च संवादं यमस्य च युधिष्ठिर 3 मध्यदेशे महान गरामॊ बराह्मणानां बभूव ह गङ्गायमुनयॊर मध्ये यामुनस्य गिरेर अधः 4 पर्णशालेति विख्यातॊ रमणीयॊ नराधिप विद्वांसस तत्र भूयिष्ठा बराह्मणाश चावसंस तदा 5 अथ पराह यमः कं चित पुरुषं कृष्णवाससम रक्ताक्षम ऊर्ध्वरॊमाणं काकजङ्घाक्षि नासिकम 6 गच्छ तवं बराह्मण गरामं ततॊ गत्वा तम आनय अगस्त्यं गॊत्रतश चापि नामतश चापि शर्मिणम 7 शमे निविष्टं विद्वांसम अध्यापकम अनादृतम मा चान्यम आनयेथास तवं स गॊत्रं तस्य पार्श्वतः 8 स हि तादृग गुणस तेन तुल्यॊ ऽधययन जन्मना अपत्येषु तथा वृत्ते समस्तेनैव धीमता तम आनय यथॊद्दिष्टं पूजा कार्या हि तस्य मे 9 स गत्वा परतिकूलं तच चकार यम शासनम तम आक्रम्यानयाम आस परतिषिद्धॊ यमेन यः 10 तस्मै यमः समुत्थाय पूजां कृत्वा च वीर्यवान परॊवाच नीयताम एष सॊ ऽनय आनीयताम इति 11 एवम उक्ते तु वचने धर्मराजेन स दविजः उवाच धर्मराजानं निर्विण्णॊ ऽधययनेन वै यॊ मे कालॊ भवेच छेषस तं वसेयम इहाच्युत 12 [यम] नाहं कालस्य विहितं पराप्नॊमीह कथं चन यॊ हि धर्मं चरति वै तं तु जानामि केवलम 13 गच्छ विप्र तवम अद्यैव आलयं सवं महाद्युते बरूहि वा तवं यथा सवैरं करवाणि किम इत्य उत 14 [बर] यत तत्र कृत्वा सुमहत पुण्यं सयात तद बरवीहि मे सर्वस्य हि परमाणं तवं तरैलॊक्यस्यापि सत्तम 15 [य] शृणु तत्त्वेन विप्रर्षे परदानविधिम उत्तमम तिलाः परमकं दानं पुण्यं चैवेह शाश्वतम 16 तिलाश च संप्रदातव्या यथाशक्ति दविजर्षभ नित्यदानात सर्वकामांस तिला निर्वर्तयन्त्य उत 17 तिलाञ शराद्धे परशंसन्ति दानम एतद धयनुत्तमम तान परयच्छस्व विप्रेभ्यॊ विधिदृष्टेन कर्मणा 18 तिला भक्षयितव्याश च सदा तव आलभनं च तैः कार्यं सततम इच्छद्भिः शरेयः सर्वात्मना गृहे 19 तथापः सर्वदा देयाः पेयाश चैव न संशयः पुष्करिण्यस तडागानि कूपांश चैवात्र खानयेत 20 एतत सुदुर्लभतरम इह लॊके दविजॊत्तम आपॊ नित्यं परदेयास ते पुण्यं हय एतद अनुत्तमम 21 परपाश च कार्याः पानार्थं नित्यं ते दविजसत्तम भुक्ते ऽपय अथ परदेयं ते पानीयं वै विशेषतः 22 इत्य उक्ते स तदा तेन यमदूतेन वै गृहान नीतश चकार च तथा सर्वं तद यम शासनम 23 नीत्वा तं यमदूतॊ ऽपि गृहीत्वा शर्मिणं तदा ययौ स धर्मराजाय नयवेदयत चापि तम 24 तं धर्मराजॊ धर्मज्ञं पूजयित्वा परतापवान कृत्वा च संविदं तेन विससर्ज यथागतम 25 तस्यापि च यमः सर्वम उपदेशं चकार ह परत्येत्य च स तत सर्वं चकारॊक्तं यमेन तत 26 तथा परशंसते दीपान यमः पितृहितेप्सया तस्माद दीपप्रदॊ नित्यं संतारयति वै पितॄन 27 दातव्याः सततं दीपास तस्माद भरतसत्तम देवानां च पितॄणां च चक्षुष्य आस्ते मताः परभॊ 28 रत्नदानं च सुमहत पुण्यम उक्तं जनाधिप तानि विक्रीय यजते बराह्मणॊ हय अभयंकरः 29 यद वै ददाति विप्रेभ्यॊ बराह्मणः परतिगृह्य वै उभयॊः सयात तद अक्षय्यं दातुर आदातुर एव च 30 यॊ ददाति सथितः सथित्यां तादृशाय परतिग्रहम उभयॊर अक्षयं धर्मं तं मनुः पराह धर्मवित 31 वाससां तु परदानेन सवदारनिरतॊ नरः सुवस्त्रश च सुवेषश च भवतीत्य अनुशुश्रुम 32 गावः सुवर्णं च तथा तिलाश चैवानुवर्णिताः बहुशः पुरुषव्याघ्र वेद परामाण्य दर्शनात 33 विवाहांश चैव कुर्वीत पुत्रान उत्पादयेत च पुत्रलाभॊ हि कौरव्य सर्वलाभाद विशिष्यते |
1
[y] tilānāṃ kīdṛśaṃ dānam atha dīpasya caiva ha annānāṃ vāsasāṃ caiva bhūya eva bravīhi me 2 [bh] atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam brāhmaṇasya ca saṃvādaṃ yamasya ca yudhiṣṭhira 3 madhyadeśe mahān grāmo brāhmaṇānāṃ babhūva ha gaṅgāyamunayor madhye yāmunasya girer adhaḥ 4 parṇaśāleti vikhyāto ramaṇīyo narādhipa vidvāṃsas tatra bhūyiṣṭhā brāhmaṇāś cāvasaṃs tadā 5 atha prāha yamaḥ kaṃ cit puruṣaṃ kṛṣṇavāsasam raktākṣam ūrdhvaromāṇaṃ kākajaṅghākṣi nāsikam 6 gaccha tvaṃ brāhmaṇa grāmaṃ tato gatvā tam ānaya agastyaṃ gotrataś cāpi nāmataś cāpi śarmiṇam 7 śame niviṣṭaṃ vidvāṃsam adhyāpakam anādṛtam mā cānyam ānayethās tvaṃ sa gotraṃ tasya pārśvataḥ 8 sa hi tādṛg guṇas tena tulyo 'dhyayana janmanā apatyeṣu tathā vṛtte samastenaiva dhīmatā tam ānaya yathoddiṣṭaṃ pūjā kāryā hi tasya me 9 sa gatvā pratikūlaṃ tac cakāra yama śāsanam tam ākramyānayām āsa pratiṣiddho yamena yaḥ 10 tasmai yamaḥ samutthāya pūjāṃ kṛtvā ca vīryavān provāca nīyatām eṣa so 'nya ānīyatām iti 11 evam ukte tu vacane dharmarājena sa dvijaḥ uvāca dharmarājānaṃ nirviṇṇo 'dhyayanena vai yo me kālo bhavec cheṣas taṃ vaseyam ihācyuta 12 [yama] nāhaṃ kālasya vihitaṃ prāpnomīha kathaṃ cana yo hi dharmaṃ carati vai taṃ tu jānāmi kevalam 13 gaccha vipra tvam adyaiva ālayaṃ svaṃ mahādyute brūhi vā tvaṃ yathā svairaṃ karavāṇi kim ity uta 14 [br] yat tatra kṛtvā sumahat puṇyaṃ syāt tad bravīhi me sarvasya hi pramāṇaṃ tvaṃ trailokyasyāpi sattama 15 [y] śṛṇu tattvena viprarṣe pradānavidhim uttamam tilāḥ paramakaṃ dānaṃ puṇyaṃ caiveha śāśvatam 16 tilāś ca saṃpradātavyā yathāśakti dvijarṣabha nityadānāt sarvakāmāṃs tilā nirvartayanty uta 17 tilāñ śrāddhe praśaṃsanti dānam etad dhyanuttamam tān prayacchasva viprebhyo vidhidṛṣṭena karmaṇā 18 tilā bhakṣayitavyāś ca sadā tv ālabhanaṃ ca taiḥ kāryaṃ satatam icchadbhiḥ śreyaḥ sarvātmanā gṛhe 19 tathāpaḥ sarvadā deyāḥ peyāś caiva na saṃśayaḥ puṣkariṇyas taḍāgāni kūpāṃś caivātra khānayet 20 etat sudurlabhataram iha loke dvijottama āpo nityaṃ pradeyās te puṇyaṃ hy etad anuttamam 21 prapāś ca kāryāḥ pānārthaṃ nityaṃ te dvijasattama bhukte 'py atha pradeyaṃ te pānīyaṃ vai viśeṣataḥ 22 ity ukte sa tadā tena yamadūtena vai gṛhān nītaś cakāra ca tathā sarvaṃ tad yama śāsanam 23 nītvā taṃ yamadūto 'pi gṛhītvā śarmiṇaṃ tadā yayau sa dharmarājāya nyavedayata cāpi tam 24 taṃ dharmarājo dharmajñaṃ pūjayitvā pratāpavān kṛtvā ca saṃvidaṃ tena visasarja yathāgatam 25 tasyāpi ca yamaḥ sarvam upadeśaṃ cakāra ha pratyetya ca sa tat sarvaṃ cakāroktaṃ yamena tat 26 tathā praśaṃsate dīpān yamaḥ pitṛhitepsayā tasmād dīpaprado nityaṃ saṃtārayati vai pitṝn 27 dātavyāḥ satataṃ dīpās tasmād bharatasattama devānāṃ ca pitṝṇāṃ ca cakṣuṣy āste matāḥ prabho 28 ratnadānaṃ ca sumahat puṇyam uktaṃ janādhipa tāni vikrīya yajate brāhmaṇo hy abhayaṃkaraḥ 29 yad vai dadāti viprebhyo brāhmaṇaḥ pratigṛhya vai ubhayoḥ syāt tad akṣayyaṃ dātur ādātur eva ca 30 yo dadāti sthitaḥ sthityāṃ tādṛśāya pratigraham ubhayor akṣayaṃ dharmaṃ taṃ manuḥ prāha dharmavit 31 vāsasāṃ tu pradānena svadāranirato naraḥ suvastraś ca suveṣaś ca bhavatīty anuśuśruma 32 gāvaḥ suvarṇaṃ ca tathā tilāś caivānuvarṇitāḥ bahuśaḥ puruṣavyāghra veda prāmāṇya darśanāt 33 vivāhāṃś caiva kurvīta putrān utpādayeta ca putralābho hi kauravya sarvalābhād viśiṣyate |