Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 3 Index Previous Next
|
1
[व] वनं परविष्टेष्व अथ पाण्डवेषु; परज्ञा चक्षुस तप्यमानॊ ऽमबिकेयः धर्मात्मानं विदुरम अगाध बुद्धिं; सुखासीनॊ वाक्यम उवाच राजा 2 परज्ञा च ते भार्गवस्येव शुद्धा; धर्मं च तवं परमं वेत्थ सूक्ष्मम समश च तवं संमतः कौरवाणां; पथ्यं चैषां मम चैव बरवीहि 3 एवंगते विदुर यद अद्य कार्यं; पौराश चेमे कथम अस्मान भजेरन ते चाप्य अस्मान नॊद्धरेयुः समूलान; न कामये तांश च विनश्यमाना 4 [वि] तरिगर्तॊ ऽयं धर्ममूलॊ नरेन्द्र; राज्यं चेदं धर्ममूलं वदन्ति धर्मे राजन वर्तमानः सवशक्त्या; पुत्रान सर्वान पाहि कुन्तीसुतांश च 5 स वै धर्मॊ विप्रलुप्तः सभायां; पापात्मभिः सौबलेय परधानैः आहूय कुन्तीसुतम अक्षवत्यां; पराजैषीत सत्यसंधं सुतस ते 6 एतस्य ते दुष्प्रणीतस्य राजञ; शेषस्याहं परिपश्याम्य उपायम यथा पुत्रस तव कौरव्य पापान; मुक्तॊ लॊके परतितिष्ठेत साधु 7 तद वै सर्वं पाण्डुपुत्रा लभन्तां; यत तद राजन्न अतिसृष्टं तवयासीत एष धर्मः परमॊ यत सवकेन; राजा तुष्येन अन परस्वेषु गृध्येत 8 एतत कार्यं तव सर्वप्रधानं; तेषां तुष्टिः शकुनेश चावमानः एवं शेषं यदि पुत्रेषु ते सयाद; एतद राजंस तवरमाणः कुरुष्व 9 अथैतद एवं न करॊषि राजन; धरुवं कुरूणां भविता विनाशः न हि करुद्धॊ भीमसेनॊ ऽरजुनॊ वा; शेषं कुर्याच छात्रवाणाम अनीके 10 येषां यॊद्धा सव्यसाची कृतास्त्रॊ; धनुर येषां पाण्डिवं लॊकसारम येषां भीमॊ बाहुशाली च यॊद्धा; तेषां लॊके किं नु न पराप्यम अस्ति 11 उक्तं पूर्वं जातमात्रे सुते ते; मया यत ते हितम आसीत तदानीम पुत्रं तयजेमम अहितं कुलस्येत्य; एतद राजन न च तत तवं चकर्थ इदानीं ते हितम उक्तं न चेत तवं; कर्तासि राजन परितप्तासि पश्चात 12 यद्य एतद एवम अनुमन्ता सुतस ते; संप्रीयमाणः पाण्डवैर एकराज्यम तापॊ न ते वै भविता परीतियॊगात; तवं चेन न गृह्णासि सुतं सहायैः अथापरॊ भवति हि तं निगृह्य; पाण्डॊः पुत्रं परकुरुष्वाधिपत्ये 13 अजातशत्रुर हि विमुक्तरागॊ; धर्मेणेमां पृथिवीं शास्तु राजन ततॊ राजन पार्थिवाः सर्व एव; वैश्या इवास्मान उपतिष्ठन्तु सद्यः 14 दुर्यॊधनः शकुनिः सूतपुत्रः; परीत्या राजन पाण्डुपुत्रान भजन्ताम दुःशासनॊ याचतु भीमसेनं; सभामध्ये दरुपदस्यात्मजां च 15 युधिष्ठिरं तवं परिसान्त्वयस्व; राज्ये चैनं सथापयस्वाभिपूज्य तवया पृष्ठः किम अहम अन्यद वदेयम; एतत कृत्वा कृतकृत्यॊ ऽसि राजन 16 [धृ] एतद वाक्यं विदुर यत ते सभायाम; इह परॊक्तं पाण्डवान पराप्य मां च हितं तेषाम अहितं मामकानाम; एतत सर्वं मम नॊपैति चेतः 17 इदं तव इदानीं कुत एव निश्चितं; तेषाम अर्थे पाण्डवानां यद आत्थ तेनाद्य मन्ये नासि हितॊ ममेति; कथं हि पुत्रं पाण्डवार्थे तयजेयम 18 असंशयं ते ऽपि ममैव पुत्रा; दुर्यॊधनस तु मम देहात परसूतः सवं वै देहं परहेतॊस तयजेति; कॊ नु बरूयात समताम अन्ववेक्षन 19 स मा जिह्मं विदुर सर्वं बरवीषि; मानं च ते ऽहम अधिकं धारयामि यथेच्छकं गच्छ वा तिष्ठ वा तवं; सुसान्त्व्यमानाप्य असती सत्री जहाति 20 [व] एतावद उक्त्वा धृतराष्ट्रॊ ऽनवपद्यद; अन्तर वेश्म सहसॊत्थाय राजन नेदम अस्तीत्य अथ विदुरॊ भाषमाणः; संप्राद्रवद यत्र पार्थ बभूवुः |
1
[v] vanaṃ praviṣṭeṣv atha pāṇḍaveṣu; prajñā cakṣus tapyamāno 'mbikeyaḥ dharmātmānaṃ viduram agādha buddhiṃ; sukhāsīno vākyam uvāca rājā 2 prajñā ca te bhārgavasyeva śuddhā; dharmaṃ ca tvaṃ paramaṃ vettha sūkṣmam samaś ca tvaṃ saṃmataḥ kauravāṇāṃ; pathyaṃ caiṣāṃ mama caiva bravīhi 3 evaṃgate vidura yad adya kāryaṃ; paurāś ceme katham asmān bhajeran te cāpy asmān noddhareyuḥ samūlān; na kāmaye tāṃś ca vinaśyamānā 4 [vi] trigarto 'yaṃ dharmamūlo narendra; rājyaṃ cedaṃ dharmamūlaṃ vadanti dharme rājan vartamānaḥ svaśaktyā; putrān sarvān pāhi kuntīsutāṃś ca 5 sa vai dharmo vipraluptaḥ sabhāyāṃ; pāpātmabhiḥ saubaleya pradhānaiḥ āhūya kuntīsutam akṣavatyāṃ; parājaiṣīt satyasaṃdhaṃ sutas te 6 etasya te duṣpraṇītasya rājañ; śeṣasyāhaṃ paripaśyāmy upāyam yathā putras tava kauravya pāpān; mukto loke pratitiṣṭheta sādhu 7 tad vai sarvaṃ pāṇḍuputrā labhantāṃ; yat tad rājann atisṛṣṭaṃ tvayāsīt eṣa dharmaḥ paramo yat svakena; rājā tuṣyen an parasveṣu gṛdhyet 8 etat kāryaṃ tava sarvapradhānaṃ; teṣāṃ tuṣṭiḥ śakuneś cāvamānaḥ evaṃ śeṣaṃ yadi putreṣu te syād; etad rājaṃs tvaramāṇaḥ kuruṣva 9 athaitad evaṃ na karoṣi rājan; dhruvaṃ kurūṇāṃ bhavitā vināśaḥ na hi kruddho bhīmaseno 'rjuno vā; śeṣaṃ kuryāc chātravāṇām anīke 10 yeṣāṃ yoddhā savyasācī kṛtāstro; dhanur yeṣāṃ pāṇḍivaṃ lokasāram yeṣāṃ bhīmo bāhuśālī ca yoddhā; teṣāṃ loke kiṃ nu na prāpyam asti 11 uktaṃ pūrvaṃ jātamātre sute te; mayā yat te hitam āsīt tadānīm putraṃ tyajemam ahitaṃ kulasyety; etad rājan na ca tat tvaṃ cakartha idānīṃ te hitam uktaṃ na cet tvaṃ; kartāsi rājan paritaptāsi paścāt 12 yady etad evam anumantā sutas te; saṃprīyamāṇaḥ pāṇḍavair ekarājyam tāpo na te vai bhavitā prītiyogāt; tvaṃ cen na gṛhṇāsi sutaṃ sahāyaiḥ athāparo bhavati hi taṃ nigṛhya; pāṇḍoḥ putraṃ prakuruṣvādhipatye 13 ajātaśatrur hi vimuktarāgo; dharmeṇemāṃ pṛthivīṃ śāstu rājan tato rājan pārthivāḥ sarva eva; vaiśyā ivāsmān upatiṣṭhantu sadyaḥ 14 duryodhanaḥ śakuniḥ sūtaputraḥ; prītyā rājan pāṇḍuputrān bhajantām duḥśāsano yācatu bhīmasenaṃ; sabhāmadhye drupadasyātmajāṃ ca 15 yudhiṣṭhiraṃ tvaṃ parisāntvayasva; rājye cainaṃ sthāpayasvābhipūjya tvayā pṛṣṭhaḥ kim aham anyad vadeyam; etat kṛtvā kṛtakṛtyo 'si rājan 16 [dhṛ] etad vākyaṃ vidura yat te sabhāyām; iha proktaṃ pāṇḍavān prāpya māṃ ca hitaṃ teṣām ahitaṃ māmakānām; etat sarvaṃ mama nopaiti cetaḥ 17 idaṃ tv idānīṃ kuta eva niścitaṃ; teṣām arthe pāṇḍavānāṃ yad āttha tenādya manye nāsi hito mameti; kathaṃ hi putraṃ pāṇḍavārthe tyajeyam 18 asaṃśayaṃ te 'pi mamaiva putrā; duryodhanas tu mama dehāt prasūtaḥ svaṃ vai dehaṃ parahetos tyajeti; ko nu brūyāt samatām anvavekṣan 19 sa mā jihmaṃ vidura sarvaṃ bravīṣi; mānaṃ ca te 'ham adhikaṃ dhārayāmi yathecchakaṃ gaccha vā tiṣṭha vā tvaṃ; susāntvyamānāpy asatī strī jahāti 20 [v] etāvad uktvā dhṛtarāṣṭro 'nvapadyad; antar veśma sahasotthāya rājan nedam astīty atha viduro bhāṣamāṇaḥ; saṃprādravad yatra pārtha babhūvuḥ |