Book 6
Chapter 33
|
1
yudhyatāṃ tu tatas teṣāṃ vānarāṇāṃ mahātmanām rakṣasāṃ saṃbabhūvātha balakopaḥ sudāruṇaḥ 2 te hayaiḥ kāñcanāpīḍair dhvajaiś cāgniśikhopamaiḥ rathaiś cādityasaṃkāśaiḥ kavacaiś ca manoramaiḥ 3 niryayū rākṣasavyāghrā nādayanto diśo daśa rākṣasā bhīmakarmāṇo rāvaṇasya jayaiṣiṇaḥ 4 vānarāṇām api camūr mahatī jayam iccatām abhyadhāvata tāṃ senāṃ rakṣasāṃ kāmarūpiṇām 5 etasminn antare teṣām anyonyam abhidhāvatām rakṣasāṃ vānarāṇāṃ ca dvandvayuddham avartata 6 aṅgadenendrajit sārdhaṃ vāliputreṇa rākṣasaḥ ayudhyata mahātejās tryambakeṇa yathāndhakaḥ 7 prajaṅghena ca saṃpātir nityaṃ durmarṣaṇo raṇe jambūmālinam ārabdho hanūmān api vānaraḥ 8 saṃgataḥ sumahākrodho rākṣaso rāvaṇānujaḥ samare tīkṣṇavegena mitraghnena vibhīṣaṇaḥ 9 tapanena gajaḥ sārdhaṃ rākṣasena mahābalaḥ nikumbhena mahātejā nīlo 'pi samayudhyata 10 vānarendras tu sugrīvaḥ praghasena samāgataḥ saṃgataḥ samare śrīmān virūpākṣeṇa lakṣmaṇaḥ 11 agniketuś ca durdharṣo raśmiketuś ca rākṣasaḥ suptaghno yajñakopaś ca rāmeṇa saha saṃgatāḥ 12 vajramuṣṭis tu maindena dvividenāśaniprabhaḥ rākṣasābhyāṃ sughorābhyāṃ kapimukhyau samāgatau 13 vīraḥ pratapano ghoro rākṣaso raṇadurdharaḥ samare tīkṣṇavegena nalena samayudhyata 14 dharmasya putro balavān suṣeṇa iti viśrutaḥ sa vidyunmālinā sārdham ayudhyata mahākapiḥ 15 vānarāś cāpare bhīmā rākṣasair aparaiḥ saha dvandvaṃ samīyur bahudhā yuddhāya bahubhiḥ saha 16 tatrāsīt sumahad yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam rakṣasāṃ vānarāṇāṃ ca vīrāṇāṃ jayam icchatām 17 harirākṣasadehebhyaḥ prasṛtāḥ keśaśāḍvalāḥ śarīrasaṃghāṭavahāḥ prasusruḥ śoṇitāpagāḥ 18 ājaghānendrajit kruddho vajreṇeva śatakratuḥ aṅgadaṃ gadayā vīraṃ śatrusainyavidāraṇam 19 tasya kāñcanacitrāṅgaṃ rathaṃ sāśvaṃ sasārathim jaghāna samare śrīmān aṅgado vegavān kapiḥ 20 saṃpātis tu tribhir bāṇaiḥ prajaṅghena samāhataḥ nijaghānāśvakarṇena prajaṅghaṃ raṇamūrdhani 21 jambūmālī rathasthas tu rathaśaktyā mahābalaḥ bibheda samare kruddho hanūmantaṃ stanāntare 22 tasya taṃ ratham āsthāya hanūmān mārutātmajaḥ pramamātha talenāśu saha tenaiva rakṣasā 23 bhinnagātraḥ śarais tīkṣṇaiḥ kṣiprahastena rakṣasā prajaghānādriśṛṅgeṇa tapanaṃ muṣṭinā gajaḥ 24 grasantam iva sainyāni praghasaṃ vānarādhipaḥ sugrīvaḥ saptaparṇena nirbibheda jaghāna ca 25 prapīḍya śaravarṣeṇa rākṣasaṃ bhīmadarśanam nijaghāna virūpākṣaṃ śareṇaikena lakṣmaṇaḥ 26 agniketuś ca durdharṣo raśmiketuś ca rākṣasaḥ suptighno yajñakopaś ca rāmaṃ nirbibhiduḥ śaraiḥ 27 teṣāṃ caturṇāṃ rāmas tu śirāṃsi samare śaraiḥ kruddhaś caturbhiś ciccheda ghorair agniśikhopamaiḥ 28 vajramuṣṭis tu maindena muṣṭinā nihato raṇe papāta sarathaḥ sāśvaḥ purāṭṭa iva bhūtale 29 vajrāśanisamasparśo dvivido 'py aśaniprabham jaghāna giriśṛṅgeṇa miṣatāṃ sarvarakṣasām 30 dvividaṃ vānarendraṃ tu drumayodhinam āhave śarair aśanisaṃkāśaiḥ sa vivyādhāśaniprabhaḥ 31 sa śarair atividdhāṅgo dvividaḥ krodhamūrchitaḥ sālena sarathaṃ sāśvaṃ nijaghānāśaniprabham 32 nikumbhas tu raṇe nīlaṃ nīlāñjanacayaprabham nirbibheda śarais tīkṣṇaiḥ karair megham ivāṃśumān 33 punaḥ śaraśatenātha kṣiprahasto niśācaraḥ bibheda samare nīlaṃ nikumbhaḥ prajahāsa ca 34 tasyaiva rathacakreṇa nīlo viṣṇur ivāhave śiraś ciccheda samare nikumbhasya ca sāratheḥ 35 vidyunmālī rathasthas tu śaraiḥ kāñcanabhūṣaṇaiḥ suṣeṇaṃ tāḍayām āsa nanāda ca muhur muhuḥ 36 taṃ rathastham atho dṛṣṭvā suṣeṇo vānarottamaḥ giriśṛṅgeṇa mahatā ratham āśu nyapātayat 37 lāghavena tu saṃyukto vidyunmālī niśācaraḥ apakramya rathāt tūrṇaṃ gadāpāṇiḥ kṣitau sthitaḥ 38 tataḥ krodhasamāviṣṭaḥ suṣeṇo haripuṃgavaḥ śilāṃ sumahatīṃ gṛhya niśācaram abhidravat 39 tam āpatantaṃ gadayā vidyunmālī niśācaraḥ vakṣasy abhijagnānāśu suṣeṇaṃ harisattamam 40 gadāprahāraṃ taṃ ghoram acintyaplavagottamaḥ tāṃ śilāṃ pātayām āsa tasyorasi mahāmṛdhe 41 śilāprahārābhihato vidyunmālī niśācaraḥ niṣpiṣṭahṛdayo bhūmau gatāsur nipapāta ha 42 evaṃ tair vānaraiḥ śūraiḥ śūrās te rajanīcarāḥ dvandve vimṛditās tatra daityā iva divaukasaiḥ 43 bhallaiḥ khaḍgair gadābhiś ca śaktitomara paṭṭasaiḥ apaviddhaś ca bhinnaś ca rathaiḥ sāṃgrāmikair hayaiḥ 44 nihataiḥ kuñjarair mattais tathā vānararākṣasaiḥ cakrākṣayugadaṇḍaiś ca bhagnair dharaṇisaṃśritaiḥ babhūvāyodhanaṃ ghoraṃ gomāyugaṇasevitam 45 kabandhāni samutpetur dikṣu vānararakṣasām vimarde tumule tasmin devāsuraraṇopame 46 vidāryamāṇā haripuṃgavais tadā; niśācarāḥ śoṇitadigdhagātrāḥ punaḥ suyuddhaṃ tarasā samāśritā; divākarasyāstamayābhikāṅkṣiṇaḥ |
1
युध्यतां तु ततस तेषां वानराणां महात्मनाम रक्षसां संबभूवाथ बलकॊपः सुदारुणः 2 ते हयैः काञ्चनापीडैर धवजैश चाग्निशिखॊपमैः रथैश चादित्यसंकाशैः कवचैश च मनॊरमैः 3 निर्ययू राक्षसव्याघ्रा नादयन्तॊ दिशॊ दश राक्षसा भीमकर्माणॊ रावणस्य जयैषिणः 4 वानराणाम अपि चमूर महती जयम इच्चताम अभ्यधावत तां सेनां रक्षसां कामरूपिणाम 5 एतस्मिन्न अन्तरे तेषाम अन्यॊन्यम अभिधावताम रक्षसां वानराणां च दवन्द्वयुद्धम अवर्तत 6 अङ्गदेनेन्द्रजित सार्धं वालिपुत्रेण राक्षसः अयुध्यत महातेजास तर्यम्बकेण यथान्धकः 7 परजङ्घेन च संपातिर नित्यं दुर्मर्षणॊ रणे जम्बूमालिनम आरब्धॊ हनूमान अपि वानरः 8 संगतः सुमहाक्रॊधॊ राक्षसॊ रावणानुजः समरे तीक्ष्णवेगेन मित्रघ्नेन विभीषणः 9 तपनेन गजः सार्धं राक्षसेन महाबलः निकुम्भेन महातेजा नीलॊ ऽपि समयुध्यत 10 वानरेन्द्रस तु सुग्रीवः परघसेन समागतः संगतः समरे शरीमान विरूपाक्षेण लक्ष्मणः 11 अग्निकेतुश च दुर्धर्षॊ रश्मिकेतुश च राक्षसः सुप्तघ्नॊ यज्ञकॊपश च रामेण सह संगताः 12 वज्रमुष्टिस तु मैन्देन दविविदेनाशनिप्रभः राक्षसाभ्यां सुघॊराभ्यां कपिमुख्यौ समागतौ 13 वीरः परतपनॊ घॊरॊ राक्षसॊ रणदुर्धरः समरे तीक्ष्णवेगेन नलेन समयुध्यत 14 धर्मस्य पुत्रॊ बलवान सुषेण इति विश्रुतः स विद्युन्मालिना सार्धम अयुध्यत महाकपिः 15 वानराश चापरे भीमा राक्षसैर अपरैः सह दवन्द्वं समीयुर बहुधा युद्धाय बहुभिः सह 16 तत्रासीत सुमहद युद्धं तुमुलं लॊमहर्षणम रक्षसां वानराणां च वीराणां जयम इच्छताम 17 हरिराक्षसदेहेभ्यः परसृताः केशशाड्वलाः शरीरसंघाटवहाः परसुस्रुः शॊणितापगाः 18 आजघानेन्द्रजित करुद्धॊ वज्रेणेव शतक्रतुः अङ्गदं गदया वीरं शत्रुसैन्यविदारणम 19 तस्य काञ्चनचित्राङ्गं रथं साश्वं ससारथिम जघान समरे शरीमान अङ्गदॊ वेगवान कपिः 20 संपातिस तु तरिभिर बाणैः परजङ्घेन समाहतः निजघानाश्वकर्णेन परजङ्घं रणमूर्धनि 21 जम्बूमाली रथस्थस तु रथशक्त्या महाबलः बिभेद समरे करुद्धॊ हनूमन्तं सतनान्तरे 22 तस्य तं रथम आस्थाय हनूमान मारुतात्मजः परममाथ तलेनाशु सह तेनैव रक्षसा 23 भिन्नगात्रः शरैस तीक्ष्णैः कषिप्रहस्तेन रक्षसा परजघानाद्रिशृङ्गेण तपनं मुष्टिना गजः 24 गरसन्तम इव सैन्यानि परघसं वानराधिपः सुग्रीवः सप्तपर्णेन निर्बिभेद जघान च 25 परपीड्य शरवर्षेण राक्षसं भीमदर्शनम निजघान विरूपाक्षं शरेणैकेन लक्ष्मणः 26 अग्निकेतुश च दुर्धर्षॊ रश्मिकेतुश च राक्षसः सुप्तिघ्नॊ यज्ञकॊपश च रामं निर्बिभिदुः शरैः 27 तेषां चतुर्णां रामस तु शिरांसि समरे शरैः करुद्धश चतुर्भिश चिच्छेद घॊरैर अग्निशिखॊपमैः 28 वज्रमुष्टिस तु मैन्देन मुष्टिना निहतॊ रणे पपात सरथः साश्वः पुराट्ट इव भूतले 29 वज्राशनिसमस्पर्शॊ दविविदॊ ऽपय अशनिप्रभम जघान गिरिशृङ्गेण मिषतां सर्वरक्षसाम 30 दविविदं वानरेन्द्रं तु दरुमयॊधिनम आहवे शरैर अशनिसंकाशैः स विव्याधाशनिप्रभः 31 स शरैर अतिविद्धाङ्गॊ दविविदः करॊधमूर्छितः सालेन सरथं साश्वं निजघानाशनिप्रभम 32 निकुम्भस तु रणे नीलं नीलाञ्जनचयप्रभम निर्बिभेद शरैस तीक्ष्णैः करैर मेघम इवांशुमान 33 पुनः शरशतेनाथ कषिप्रहस्तॊ निशाचरः बिभेद समरे नीलं निकुम्भः परजहास च 34 तस्यैव रथचक्रेण नीलॊ विष्णुर इवाहवे शिरश चिच्छेद समरे निकुम्भस्य च सारथेः 35 विद्युन्माली रथस्थस तु शरैः काञ्चनभूषणैः सुषेणं ताडयाम आस ननाद च मुहुर मुहुः 36 तं रथस्थम अथॊ दृष्ट्वा सुषेणॊ वानरॊत्तमः गिरिशृङ्गेण महता रथम आशु नयपातयत 37 लाघवेन तु संयुक्तॊ विद्युन्माली निशाचरः अपक्रम्य रथात तूर्णं गदापाणिः कषितौ सथितः 38 ततः करॊधसमाविष्टः सुषेणॊ हरिपुंगवः शिलां सुमहतीं गृह्य निशाचरम अभिद्रवत 39 तम आपतन्तं गदया विद्युन्माली निशाचरः वक्षस्य अभिजग्नानाशु सुषेणं हरिसत्तमम 40 गदाप्रहारं तं घॊरम अचिन्त्यप्लवगॊत्तमः तां शिलां पातयाम आस तस्यॊरसि महामृधे 41 शिलाप्रहाराभिहतॊ विद्युन्माली निशाचरः निष्पिष्टहृदयॊ भूमौ गतासुर निपपात ह 42 एवं तैर वानरैः शूरैः शूरास ते रजनीचराः दवन्द्वे विमृदितास तत्र दैत्या इव दिवौकसैः 43 भल्लैः खड्गैर गदाभिश च शक्तितॊमर पट्टसैः अपविद्धश च भिन्नश च रथैः सांग्रामिकैर हयैः 44 निहतैः कुञ्जरैर मत्तैस तथा वानरराक्षसैः चक्राक्षयुगदण्डैश च भग्नैर धरणिसंश्रितैः बभूवायॊधनं घॊरं गॊमायुगणसेवितम 45 कबन्धानि समुत्पेतुर दिक्षु वानररक्षसाम विमर्दे तुमुले तस्मिन देवासुररणॊपमे 46 विदार्यमाणा हरिपुंगवैस तदा; निशाचराः शॊणितदिग्धगात्राः पुनः सुयुद्धं तरसा समाश्रिता; दिवाकरस्यास्तमयाभिकाङ्क्षिणः |