Book 4
Chapter 52
|
1
evam uktaḥ śubhaṃ vākyaṃ tāpasyā dharmasaṃhitam uvāca hanumān vākyaṃ tām aninditaceṣṭitām 2 śaraṇaṃ tvāṃ prapannāḥ smaḥ sarve vai dharmacāriṇi yaḥ kṛtaḥ samayo 'smākaṃ sugrīveṇa mahātmanā sa tu kālo vyatikrānto bile ca parivartatām 3 sā tvam asmād bilād ghorād uttārayitum arhasi 4 tasmāt sugrīvavacanād atikrāntān gatāyuṣaḥ trātum arhasi naḥ sarvān sugrīvabhayaśaṅkitān 5 mahac ca kāryam asmābhiḥ kartavyaṃ dharmacāriṇi tac cāpi na kṛtaṃ kāryam asmābhir iha vāsibhiḥ 6 evam uktā hanumatā tāpasī vākyam abravīt jīvatā duṣkaraṃ manye praviṣṭena nivartitum 7 tapasas tu prabhāvena niyamopārjitena ca sarvān eva bilād asmād uddhariṣyāmi vānarān 8 nimīlayata cakṣūṃṣi sarve vānarapuṃgavāḥ na hi niṣkramituṃ śakyam animīlitalocanaiḥ 9 tataḥ saṃmīlitāḥ sarve sukumārāṅgulaiḥ karaiḥ sahasā pidadhur dṛṣṭiṃ hṛṣṭā gamanakāṅkṣiṇaḥ 10 vānarās tu mahātmāno hastaruddhamukhās tadā nimeṣāntaramātreṇa bilād uttāritās tayā 11 tatas tān vānarān sarvāṃs tāpasī dharmacāriṇī niḥsṛtān viṣamāt tasmāt samāśvāsyedam abravīt 12 eṣa vindhyo giriḥ śrīmān nānādrumalatāyutaḥ eṣa prasavaṇaḥ śailaḥ sāgaro 'yaṃ mahodadhiḥ 13 svasti vo 'stu gamiṣyāmi bhavanaṃ vānararṣabhāḥ ity uktvā tad bilaṃ śrīmat praviveśa svayaṃprabhā 14 tatas te dadṛśur ghoraṃ sāgaraṃ varuṇālayam apāram abhigarjantaṃ ghorair ūrmibhir ākulam 15 mayasya māyā vihitaṃ giridurgaṃ vicinvatām teṣāṃ māso vyatikrānto yo rājñā samayaḥ kṛtaḥ 16 vindhyasya tu gireḥ pāde saṃprapuṣpitapādape upaviśya mahābhāgāś cintām āpedire tadā 17 tataḥ puṣpātibhārāgrāṁl latāśatasamāvṛtān drumān vāsantikān dṛṣṭvā babhūvur bhayaśaṅkitāḥ 18 te vasantam anuprāptaṃ prativedya parasparam naṣṭasaṃdeśakālārthā nipetur dharaṇītale 19 sa tu siṃharṣabha skandhaḥ pīnāyatabhujaḥ kapiḥ yuvarājo mahāprājña aṅgado vākyam abravīt 20 śāsanāt kapirājasya vayaṃ sarve vinirgatāḥ māsaḥ pūrṇo bilasthānāṃ harayaḥ kiṃ na budhyate 21 tasminn atīte kāle tu sugrīveṇa kṛte svayam prāyopaveśanaṃ yuktaṃ sarveṣāṃ ca vanaukasām 22 tīkṣṇaḥ prakṛtyā sugrīvaḥ svāmibhāve vyavasthitaḥ na kṣamiṣyati naḥ sarvān aparādhakṛto gatān 23 apravṛttau ca sītāyāḥ pāpam eva kariṣyati tasmāt kṣamam ihādyaiva prāyopaviśanaṃ hi naḥ 24 tyaktvā putrāṃś ca dārāṃś ca dhanāni ca gṛhāṇi ca yāvan na ghātayed rājā sarvān pratigatān itaḥ vadhenāpratirūpeṇa śreyān mṛtyur ihaiva naḥ 25 na cāhaṃ yauvarājyena sugrīveṇābhiṣecitaḥ narendreṇābhiṣikto 'smi rāmeṇākliṣṭakarmaṇā 26 sa pūrvaṃ baddhavairo māṃ rājā dṛṣṭvā vyatikramam ghātayiṣyati daṇḍena tīkṣṇena kṛtaniścayaḥ 27 kiṃ me suhṛdbhir vyasanaṃ paśyadbhir jīvitāntare ihaiva prāyam āsiṣye puṇye sāgararodhasi 28 etac chrutvā kumāreṇa yuvarājena bhāṣitam sarve te vānaraśreṣṭhāḥ karuṇaṃ vākyam abruvan 29 tīkṣṇaḥ prakṛtyā sugrīvaḥ priyāsaktaś ca rāghavaḥ adṛṣṭāyāṃ ca vaidehyāṃ dṛṣṭvāsmāṃś ca samāgatān 30 rāghavapriyakāmārthaṃ ghātayiṣyaty asaṃśayam na kṣamaṃ cāparāddhānāṃ gamanaṃ svāmipārśvataḥ 31 plavaṃgamānāṃ tu bhayārditānāṃ; śrutvā vacas tāra idaṃ babhāṣe alaṃ viṣādena bilaṃ praviśya; vasāma sarve yadi rocate vaḥ 32 idaṃ hi māyā vihitaṃ sudurgamaṃ; prabhūtavṛkṣodakabhojyapeyam ihāsti no naiva bhayaṃ puraṃdarān; na rāghavād vānararājato 'pi vā 33 śrutvāṅgadasyāpi vaco 'nukūlam; ūcuś ca sarve harayaḥ pratītāḥ yathā na hanyema tathāvidhānam; asaktam adyaiva vidhīyatāṃ naḥ |
1
एवम उक्तः शुभं वाक्यं तापस्या धर्मसंहितम उवाच हनुमान वाक्यं ताम अनिन्दितचेष्टिताम 2 शरणं तवां परपन्नाः समः सर्वे वै धर्मचारिणि यः कृतः समयॊ ऽसमाकं सुग्रीवेण महात्मना स तु कालॊ वयतिक्रान्तॊ बिले च परिवर्तताम 3 सा तवम अस्माद बिलाद घॊराद उत्तारयितुम अर्हसि 4 तस्मात सुग्रीववचनाद अतिक्रान्तान गतायुषः तरातुम अर्हसि नः सर्वान सुग्रीवभयशङ्कितान 5 महच च कार्यम अस्माभिः कर्तव्यं धर्मचारिणि तच चापि न कृतं कार्यम अस्माभिर इह वासिभिः 6 एवम उक्ता हनुमता तापसी वाक्यम अब्रवीत जीवता दुष्करं मन्ये परविष्टेन निवर्तितुम 7 तपसस तु परभावेन नियमॊपार्जितेन च सर्वान एव बिलाद अस्माद उद्धरिष्यामि वानरान 8 निमीलयत चक्षूंषि सर्वे वानरपुंगवाः न हि निष्क्रमितुं शक्यम अनिमीलितलॊचनैः 9 ततः संमीलिताः सर्वे सुकुमाराङ्गुलैः करैः सहसा पिदधुर दृष्टिं हृष्टा गमनकाङ्क्षिणः 10 वानरास तु महात्मानॊ हस्तरुद्धमुखास तदा निमेषान्तरमात्रेण बिलाद उत्तारितास तया 11 ततस तान वानरान सर्वांस तापसी धर्मचारिणी निःसृतान विषमात तस्मात समाश्वास्येदम अब्रवीत 12 एष विन्ध्यॊ गिरिः शरीमान नानाद्रुमलतायुतः एष परसवणः शैलः सागरॊ ऽयं महॊदधिः 13 सवस्ति वॊ ऽसतु गमिष्यामि भवनं वानरर्षभाः इत्य उक्त्वा तद बिलं शरीमत परविवेश सवयंप्रभा 14 ततस ते ददृशुर घॊरं सागरं वरुणालयम अपारम अभिगर्जन्तं घॊरैर ऊर्मिभिर आकुलम 15 मयस्य माया विहितं गिरिदुर्गं विचिन्वताम तेषां मासॊ वयतिक्रान्तॊ यॊ राज्ञा समयः कृतः 16 विन्ध्यस्य तु गिरेः पादे संप्रपुष्पितपादपे उपविश्य महाभागाश चिन्ताम आपेदिरे तदा 17 ततः पुष्पातिभाराग्राँल लताशतसमावृतान दरुमान वासन्तिकान दृष्ट्वा बभूवुर भयशङ्किताः 18 ते वसन्तम अनुप्राप्तं परतिवेद्य परस्परम नष्टसंदेशकालार्था निपेतुर धरणीतले 19 स तु सिंहर्षभ सकन्धः पीनायतभुजः कपिः युवराजॊ महाप्राज्ञ अङ्गदॊ वाक्यम अब्रवीत 20 शासनात कपिराजस्य वयं सर्वे विनिर्गताः मासः पूर्णॊ बिलस्थानां हरयः किं न बुध्यते 21 तस्मिन्न अतीते काले तु सुग्रीवेण कृते सवयम परायॊपवेशनं युक्तं सर्वेषां च वनौकसाम 22 तीक्ष्णः परकृत्या सुग्रीवः सवामिभावे वयवस्थितः न कषमिष्यति नः सर्वान अपराधकृतॊ गतान 23 अप्रवृत्तौ च सीतायाः पापम एव करिष्यति तस्मात कषमम इहाद्यैव परायॊपविशनं हि नः 24 तयक्त्वा पुत्रांश च दारांश च धनानि च गृहाणि च यावन न घातयेद राजा सर्वान परतिगतान इतः वधेनाप्रतिरूपेण शरेयान मृत्युर इहैव नः 25 न चाहं यौवराज्येन सुग्रीवेणाभिषेचितः नरेन्द्रेणाभिषिक्तॊ ऽसमि रामेणाक्लिष्टकर्मणा 26 स पूर्वं बद्धवैरॊ मां राजा दृष्ट्वा वयतिक्रमम घातयिष्यति दण्डेन तीक्ष्णेन कृतनिश्चयः 27 किं मे सुहृद्भिर वयसनं पश्यद्भिर जीवितान्तरे इहैव परायम आसिष्ये पुण्ये सागररॊधसि 28 एतच छरुत्वा कुमारेण युवराजेन भाषितम सर्वे ते वानरश्रेष्ठाः करुणं वाक्यम अब्रुवन 29 तीक्ष्णः परकृत्या सुग्रीवः परियासक्तश च राघवः अदृष्टायां च वैदेह्यां दृष्ट्वास्मांश च समागतान 30 राघवप्रियकामार्थं घातयिष्यत्य असंशयम न कषमं चापराद्धानां गमनं सवामिपार्श्वतः 31 पलवंगमानां तु भयार्दितानां; शरुत्वा वचस तार इदं बभाषे अलं विषादेन बिलं परविश्य; वसाम सर्वे यदि रॊचते वः 32 इदं हि माया विहितं सुदुर्गमं; परभूतवृक्षॊदकभॊज्यपेयम इहास्ति नॊ नैव भयं पुरंदरान; न राघवाद वानरराजतॊ ऽपि वा 33 शरुत्वाङ्गदस्यापि वचॊ ऽनुकूलम; ऊचुश च सर्वे हरयः परतीताः यथा न हन्येम तथाविधानम; असक्तम अद्यैव विधीयतां नः |