Book 2
Chapter 27
|
1
sāntvyamānā tu rāmeṇa maithilī janakātmajā vanavāsanimittāya bhartāram idam abravīt 2 sā tam uttamasaṃvignā sītā vipulavakṣasaṃ praṇayāc cābhimānāc ca paricikṣepa rāghavam 3 kiṃ tvāmanyata vaidehaḥ pitā me mithilādhipaḥ rāma jāmātaraṃ prāpya striyaṃ puruṣavigraham 4 anṛtaṃ balaloko 'yam ajñānād yad dhi vakṣyati tejo nāsti paraṃ rāme tapatīva divākare 5 kiṃ hi kṛtvā viṣaṇṇas tvaṃ kuto vā bhayam asti te yat parityaktukāmas tvaṃ mām ananyaparāyaṇām 6 dyumatsenasutaṃ vīra satyavantam anuvratām sāvitrīm iva māṃ viddhi tvam ātmavaśavartinīm 7 na tv ahaṃ manasāpy anyaṃ draṣṭāsmi tvadṛte 'nagha tvayā rāghava gaccheyaṃ yathānyā kulapāṃsanī 8 svayaṃ tu bhāryāṃ kaumārīṃ ciram adhyuṣitāṃ satīm śailūṣa iva māṃ rāma parebhyo dātum icchasi 9 sa mām anādāya vanaṃ na tvaṃ prasthātum arhasi tapo vā yadi vāraṇyaṃ svargo vā syāt saha tvayā 10 na ca me bhavitā tatra kaś cit pathi pariśramaḥ pṛṣṭhatas tava gacchantyā vihāraśayaneṣv api 11 kuśakāśaśareṣīkā ye ca kaṇṭakino drumāḥ tūlājinasamasparśā mārge mama saha tvayā 12 mahāvāta samuddhūtaṃ yan mām avakariṣyati rajo ramaṇa tan manye parārdhyam iva candanam 13 śādvaleṣu yad āsiṣye vanānte vanagoracā kuthāstaraṇatalpeṣu kiṃ syāt sukhataraṃ tataḥ 14 patraṃ mūlaṃ phalaṃ yat tvam alpaṃ vā yadi vā bahu dāsyasi svayam āhṛtya tan me 'mṛtarasopamam 15 na mātur na pitus tatra smariṣyāmi na veśmanaḥ ārtavāny upabhuñjānā puṣpāṇi ca phalāni ca 16 na ca tatra gataḥ kiṃ cid draṣṭum arhasi vipriyam matkṛte na ca te śoko na bhaviṣyāmi durbharā 17 yas tvayā saha sa svargo nirayo yas tvayā vinā iti jānan parāṃ prītiṃ gaccha rāma mayā saha 18 atha mām evam avyagrāṃ vanaṃ naiva nayiṣyasi viṣam adyaiva pāsyāmi mā viśaṃ dviṣatāṃ vaśam 19 paścād api hi duḥkhena mama naivāsti jīvitam ujjhitāyās tvayā nātha tadaiva maraṇaṃ varam 20 idaṃ hi sahituṃ śokaṃ muhūrtam api notsahe kiṃ punar daśavarṣāṇi trīṇi caikaṃ ca duḥkhitā 21 iti sā śokasaṃtaptā vilapya karuṇaṃ bahu cukrośa patim āyastā bhṛśam āliṅgya sasvaram 22 sā viddhā bahubhir vākyair digdhair iva gajāṅganā cira saṃniyataṃ bāṣpaṃ mumocāgnim ivāraṇiḥ 23 tasyāḥ sphaṭikasaṃkāśaṃ vāri saṃtāpasaṃbhavam netrābhyāṃ parisusrāva paṅkajābhyām ivodakam 24 tāṃ pariṣvajya bāhubhyāṃ visaṃjñām iva duḥkhitām uvāca vacanaṃ rāmaḥ pariviśvāsayaṃs tadā 25 na devi tava duḥkhena svargam apy abhirocaye na hi me 'sti bhayaṃ kiṃ cit svayambhor iva sarvataḥ 26 tava sarvam abhiprāyam avijñāya śubhānane vāsaṃ na rocaye 'raṇye śaktimān api rakṣaṇe 27 yat sṛṣṭāsi mayā sārdhaṃ vanavāsāya maithili na vihātuṃ mayā śakyā kīrtir ātmavatā yathā 28 dharmas tu gajanāsoru sadbhir ācaritaḥ purā taṃ cāham anuvarte 'dya yathā sūryaṃ suvarcalā 29 eṣa dharmas tu suśroṇi pitur mātuś ca vaśyatā ataś cājñāṃ vyatikramya nāhaṃ jīvitum utsahe 30 sa māṃ pitā yathā śāsti satyadharmapathe sthitaḥ tathā vartitum icchāmi sa hi dharmaḥ sanātanaḥ anugacchasva māṃ bhīru sahadharmacarī bhava 31 brāhmaṇebhyaś ca ratnāni bhikṣukebhyaś ca bhojanam dehi cāśaṃsamānebhyaḥ saṃtvarasva ca māciram 32 anukūlaṃ tu sā bhartur jñātvā gamanam ātmanaḥ kṣipraṃ pramuditā devī dātum evopacakrame 33 tataḥ prahṛṣṭā paripūrṇamānasā; yaśasvinī bhartur avekṣya bhāṣitam dhanāni ratnāni ca dātum aṅganā; pracakrame dharmabhṛtāṃ manasvinī |
1
सान्त्व्यमाना तु रामेण मैथिली जनकात्मजा वनवासनिमित्ताय भर्तारम इदम अब्रवीत 2 सा तम उत्तमसंविग्ना सीता विपुलवक्षसं परणयाच चाभिमानाच च परिचिक्षेप राघवम 3 किं तवामन्यत वैदेहः पिता मे मिथिलाधिपः राम जामातरं पराप्य सत्रियं पुरुषविग्रहम 4 अनृतं बललॊकॊ ऽयम अज्ञानाद यद धि वक्ष्यति तेजॊ नास्ति परं रामे तपतीव दिवाकरे 5 किं हि कृत्वा विषण्णस तवं कुतॊ वा भयम अस्ति ते यत परित्यक्तुकामस तवं माम अनन्यपरायणाम 6 दयुमत्सेनसुतं वीर सत्यवन्तम अनुव्रताम सावित्रीम इव मां विद्धि तवम आत्मवशवर्तिनीम 7 न तव अहं मनसाप्य अन्यं दरष्टास्मि तवदृते ऽनघ तवया राघव गच्छेयं यथान्या कुलपांसनी 8 सवयं तु भार्यां कौमारीं चिरम अध्युषितां सतीम शैलूष इव मां राम परेभ्यॊ दातुम इच्छसि 9 स माम अनादाय वनं न तवं परस्थातुम अर्हसि तपॊ वा यदि वारण्यं सवर्गॊ वा सयात सह तवया 10 न च मे भविता तत्र कश चित पथि परिश्रमः पृष्ठतस तव गच्छन्त्या विहारशयनेष्व अपि 11 कुशकाशशरेषीका ये च कण्टकिनॊ दरुमाः तूलाजिनसमस्पर्शा मार्गे मम सह तवया 12 महावात समुद्धूतं यन माम अवकरिष्यति रजॊ रमण तन मन्ये परार्ध्यम इव चन्दनम 13 शाद्वलेषु यद आसिष्ये वनान्ते वनगॊरचा कुथास्तरणतल्पेषु किं सयात सुखतरं ततः 14 पत्रं मूलं फलं यत तवम अल्पं वा यदि वा बहु दास्यसि सवयम आहृत्य तन मे ऽमृतरसॊपमम 15 न मातुर न पितुस तत्र समरिष्यामि न वेश्मनः आर्तवान्य उपभुञ्जाना पुष्पाणि च फलानि च 16 न च तत्र गतः किं चिद दरष्टुम अर्हसि विप्रियम मत्कृते न च ते शॊकॊ न भविष्यामि दुर्भरा 17 यस तवया सह स सवर्गॊ निरयॊ यस तवया विना इति जानन परां परीतिं गच्छ राम मया सह 18 अथ माम एवम अव्यग्रां वनं नैव नयिष्यसि विषम अद्यैव पास्यामि मा विशं दविषतां वशम 19 पश्चाद अपि हि दुःखेन मम नैवास्ति जीवितम उज्झितायास तवया नाथ तदैव मरणं वरम 20 इदं हि सहितुं शॊकं मुहूर्तम अपि नॊत्सहे किं पुनर दशवर्षाणि तरीणि चैकं च दुःखिता 21 इति सा शॊकसंतप्ता विलप्य करुणं बहु चुक्रॊश पतिम आयस्ता भृशम आलिङ्ग्य सस्वरम 22 सा विद्धा बहुभिर वाक्यैर दिग्धैर इव गजाङ्गना चिर संनियतं बाष्पं मुमॊचाग्निम इवारणिः 23 तस्याः सफटिकसंकाशं वारि संतापसंभवम नेत्राभ्यां परिसुस्राव पङ्कजाभ्याम इवॊदकम 24 तां परिष्वज्य बाहुभ्यां विसंज्ञाम इव दुःखिताम उवाच वचनं रामः परिविश्वासयंस तदा 25 न देवि तव दुःखेन सवर्गम अप्य अभिरॊचये न हि मे ऽसति भयं किं चित सवयम्भॊर इव सर्वतः 26 तव सर्वम अभिप्रायम अविज्ञाय शुभानने वासं न रॊचये ऽरण्ये शक्तिमान अपि रक्षणे 27 यत सृष्टासि मया सार्धं वनवासाय मैथिलि न विहातुं मया शक्या कीर्तिर आत्मवता यथा 28 धर्मस तु गजनासॊरु सद्भिर आचरितः पुरा तं चाहम अनुवर्ते ऽदय यथा सूर्यं सुवर्चला 29 एष धर्मस तु सुश्रॊणि पितुर मातुश च वश्यता अतश चाज्ञां वयतिक्रम्य नाहं जीवितुम उत्सहे 30 स मां पिता यथा शास्ति सत्यधर्मपथे सथितः तथा वर्तितुम इच्छामि स हि धर्मः सनातनः अनुगच्छस्व मां भीरु सहधर्मचरी भव 31 बराह्मणेभ्यश च रत्नानि भिक्षुकेभ्यश च भॊजनम देहि चाशंसमानेभ्यः संत्वरस्व च माचिरम 32 अनुकूलं तु सा भर्तुर जञात्वा गमनम आत्मनः कषिप्रं परमुदिता देवी दातुम एवॊपचक्रमे 33 ततः परहृष्टा परिपूर्णमानसा; यशस्विनी भर्तुर अवेक्ष्य भाषितम धनानि रत्नानि च दातुम अङ्गना; परचक्रमे धर्मभृतां मनस्विनी |