Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 7 Index Previous Next
|
1
[स] वर्तमाने तथा युद्धे घॊररूपे भयावहे तमसा संवृते लॊके रजसा च महीपते नापश्यन्त रणे यॊधाः परस्परम अवस्थिताः 2 अनुमानेन संज्ञाभिर युद्धं तद ववृते महत नरनागाश्वमथनं परमं लॊमहर्षणम 3 दरॊणकर्णकृपा वीरा भीमपार्षत सात्यकाः अन्यॊन्यं कषॊभयाम आसुः सैन्यानि नृपसत्तमः 4 वध्यमानानि सैन्यानि समन्तात तैर महारथैः तमसा रजसा चैव समन्ताद विप्रदुद्रुवुः 5 ते सर्वतॊ विद्रवन्तॊ यॊधा वित्रस्तचेतसः अहन्यन्त महाराज धावमानाश च संयुगे 6 महारतः सहस्राणि जघ्नुर अन्यॊन्यम आहवे अन्धे तमसि मूढानि पुत्रस्य तव मन्त्रिते 7 ततः सर्वाणि सैन्यानि सेना गॊपाश च भारत वयमुह्यन्त रणे तत्र तमसा संवृते सति 8 [धृ] तेषां संलॊड्यमानानां पाण्डवैर निहतौजसाम अन्धे तमसि मग्नानाम आसीक का वॊ मतिस तदा 9 कथं परकाशस तेषां वा मम सैन्येषु वा पुनः बभूव लॊके तमसा तथा संजय संवृते 10 [धृ] ततः सर्वाणि सैन्यानि हतशिष्टानि यानि वै सेना गॊप्तॄन अथादिश्य पुनर वयूहम अकल्पयत 11 दरॊणः पुरस्ताज जघने तु शल्यस; तथा दरौणिः पार्श्वतः सौबलश च सवयं तु सर्वाणि बलानि राजन; राजाभ्ययाद गॊपयन वै निशायाम 12 उवाच सर्वांश च पदातिसंघान; दुर्यॊधनः पार्थिव सान्त्वपूर्वम उत्सृज्य सर्वे परमायुधानि; गृह्णीत हस्तैर जवलितान परदीपान 13 ते चॊदिताः पार्थिव सत्तमेन; ततः परहृष्टा जगृहुः परदीपान सा भूय एव धवजिनी विभक्ता; वयरॊचताभिप्रभया निशायाम 14 महाधनैर आभरणैश च दिव्यैः; शस्त्रैः परदीप्तैर अभिसंपतद्भिः कषणेन सर्वे विहिताः परदीपा; वयदीपयंश च धवजनीं तद आशु 15 सर्वास तु सेना वयतिसेव्यमानाः; पदातिभिः पावकतैलहस्तैः परकाश्यमाना ददृशुर निशायां; यथान्तरिक्षे जलदास तडिद्भिः 16 परकाशितायां तु तथा धवजिन्यां; दरॊणॊ ऽगनिकल्पः परतपन समन्तात रराज राजेन्द्र सुवर्णवर्मा; मध्यं गतः सूर्य इवांशुमाली 17 जाम्बूनदेष्व आभरषेषु चैव; निष्केषु शुद्धेषु शरावरेषु पीतेषु शस्त्रेषु च पावकस्य; परतिप्रभास तत्र ततॊ बभूवुः 18 गदाश च शैक्याः परिघाश च शुभ्रा; रथेषु शक्त्यश च विवर्तमानाः परतिप्रभा रश्मिभिर आजमीढ; पुनः पुनः संजनयन्ति दीप्ताः 19 छत्राणि बालव्यजनानुषङ्गा; दीप्ता महॊल्काश च तथैव राजन वयाघूर्णमानाश च सुवर्णमाला; वयायच्छतां तत्र तदा विरेजुः 20 शस्त्रप्रभाभिश च विराजमानं; दीपप्रभाभिश च तदा बलं तत परकाशितं चाभरण परभाभिर; भृशं परकाशं नृपते बभूव 21 पीतानि शस्त्राण्य असृग उक्षितानि; वीरावधूतानि तनु दरुहाणि दीप्तां परभां पराजनयन्त तत्र; तपात्यये विद्युद इवान्तरिक्षे 22 परकम्पितानाम अभिघात वेगैर; अभिघ्नतां चापतताम जवेन वक्त्राण्य अशॊभन्त तदा नराणां; वाय्वीरितानीव महाम्बुजानि 23 महावने दाव इव परदीप्ते; यथा परभा भास्करस्यापि नश्येत तथा तवासीद धवजिनी परदीप्ता; महाभये भारत भीमरूपा 24 तत संप्रदीप्तं बलम अस्मदीयं; निशाम्य पार्थस तवरितास तथैव सर्वेषु सैन्येषु पदातिसंघान; अचॊदयंस ते ऽथ चक्रुः परदीपान 25 गजे गजे सप्त कृताः परदीपा; रथे रथे चैव दश परदीपाः दवाव अश्वपृष्ठे परिपार्श्वतॊ ऽनये; धवजेषु चान्ये जघनेषु चान्ये 26 सेनासु सर्वासु च पार्श्वतॊ ऽनये; पश्चात पुरस्ताच च समन्ततश च मध्ये तथान्ये जवलिताग्निहस्ताः; सेना दवये ऽपि सम नरा विचेरुः 27 सर्वेषु सैन्येषु पदातिसंघा; वयामिश्रिता हस्तिरथाश्ववृन्दैः मध्ये तथान्ये जवलिताग्निहस्ता; वयदीपयन पाण्डुसुतस्य सेनाम 28 तेन परदीप्तेन तथा परदीप्तं; बलं तद आसीद बलवद बलेन भाः कुर्वता भानुमता गरहेण; दिवाकरेणाग्निर इवाभितप्तः 29 तयॊः परभाः पृथिवीम अन्तरिक्षं; सर्वा वयतिक्रम्य दिशश च वृद्धाः तेन परकाशेन भृशं परकाशं; बभूव तेषां तव चैव सैन्यम 30 तेन परकाशेन दिवं गमेन; संबॊधिता देवगणाश च राजन गन्धर्वयक्षासुरसिद्धसंघाः; समागमन्न अप्सरसश च सर्वाः 31 तद देवगन्धर्वसमाकुलं च; यक्षासुरेन्द्राप्सरसां गणैश च हतैश च वीरैर दिवम आरुहद्भिर; आयॊधनं दिव्यकल्पं बभूव 32 रथाश्वनागाकुल दीपदीप्तं; संरब्ध यॊधाहत विद्रुताश्वम महद बलं वयूढरथाश्वनागं; सुरासुरव्यूह समं बभूव 33 तच छक्ति संघाकुल चण्डवातं; महारथाभ्रं रथवाजि घॊषम शस्त्रौघवर्षं रुधिराम्बुधारं; निशि परवृत्तं नरदेव युद्धम 34 तस्मिन महाग्निप्रतिमॊ महात्मा; संतापयन पाण्डवान विप्रमुख्यः गभस्तिभिर मध्यगतॊ यथार्कॊ; वर्षात्यये तद्वद अभून नरेन्द्र |
1
[s] vartamāne tathā yuddhe ghorarūpe bhayāvahe tamasā saṃvṛte loke rajasā ca mahīpate nāpaśyanta raṇe yodhāḥ parasparam avasthitāḥ 2 anumānena saṃjñābhir yuddhaṃ tad vavṛte mahat naranāgāśvamathanaṃ paramaṃ lomaharṣaṇam 3 droṇakarṇakṛpā vīrā bhīmapārṣata sātyakāḥ anyonyaṃ kṣobhayām āsuḥ sainyāni nṛpasattamaḥ 4 vadhyamānāni sainyāni samantāt tair mahārathaiḥ tamasā rajasā caiva samantād vipradudruvuḥ 5 te sarvato vidravanto yodhā vitrastacetasaḥ ahanyanta mahārāja dhāvamānāś ca saṃyuge 6 mahārataḥ sahasrāṇi jaghnur anyonyam āhave andhe tamasi mūḍhāni putrasya tava mantrite 7 tataḥ sarvāṇi sainyāni senā gopāś ca bhārata vyamuhyanta raṇe tatra tamasā saṃvṛte sati 8 [dhṛ] teṣāṃ saṃloḍyamānānāṃ pāṇḍavair nihataujasām andhe tamasi magnānām āsīk kā vo matis tadā 9 kathaṃ prakāśas teṣāṃ vā mama sainyeṣu vā punaḥ babhūva loke tamasā tathā saṃjaya saṃvṛte 10 [dhṛ] tataḥ sarvāṇi sainyāni hataśiṣṭāni yāni vai senā goptṝn athādiśya punar vyūham akalpayat 11 droṇaḥ purastāj jaghane tu śalyas; tathā drauṇiḥ pārśvataḥ saubalaś ca svayaṃ tu sarvāṇi balāni rājan; rājābhyayād gopayan vai niśāyām 12 uvāca sarvāṃś ca padātisaṃghān; duryodhanaḥ pārthiva sāntvapūrvam utsṛjya sarve paramāyudhāni; gṛhṇīta hastair jvalitān pradīpān 13 te coditāḥ pārthiva sattamena; tataḥ prahṛṣṭā jagṛhuḥ pradīpān sā bhūya eva dhvajinī vibhaktā; vyarocatābhiprabhayā niśāyām 14 mahādhanair ābharaṇaiś ca divyaiḥ; śastraiḥ pradīptair abhisaṃpatadbhiḥ kṣaṇena sarve vihitāḥ pradīpā; vyadīpayaṃś ca dhvajanīṃ tad āśu 15 sarvās tu senā vyatisevyamānāḥ; padātibhiḥ pāvakatailahastaiḥ prakāśyamānā dadṛśur niśāyāṃ; yathāntarikṣe jaladās taḍidbhiḥ 16 prakāśitāyāṃ tu tathā dhvajinyāṃ; droṇo 'gnikalpaḥ pratapan samantāt rarāja rājendra suvarṇavarmā; madhyaṃ gataḥ sūrya ivāṃśumālī 17 jāmbūnadeṣv ābharaṣeṣu caiva; niṣkeṣu śuddheṣu śarāvareṣu pīteṣu śastreṣu ca pāvakasya; pratiprabhās tatra tato babhūvuḥ 18 gadāś ca śaikyāḥ parighāś ca śubhrā; ratheṣu śaktyaś ca vivartamānāḥ pratiprabhā raśmibhir ājamīḍha; punaḥ punaḥ saṃjanayanti dīptāḥ 19 chatrāṇi bālavyajanānuṣaṅgā; dīptā maholkāś ca tathaiva rājan vyāghūrṇamānāś ca suvarṇamālā; vyāyacchatāṃ tatra tadā virejuḥ 20 śastraprabhābhiś ca virājamānaṃ; dīpaprabhābhiś ca tadā balaṃ tat prakāśitaṃ cābharaṇa prabhābhir; bhṛśaṃ prakāśaṃ nṛpate babhūva 21 pītāni śastrāṇy asṛg ukṣitāni; vīrāvadhūtāni tanu druhāṇi dīptāṃ prabhāṃ prājanayanta tatra; tapātyaye vidyud ivāntarikṣe 22 prakampitānām abhighāta vegair; abhighnatāṃ cāpatatām javena vaktrāṇy aśobhanta tadā narāṇāṃ; vāyvīritānīva mahāmbujāni 23 mahāvane dāva iva pradīpte; yathā prabhā bhāskarasyāpi naśyet tathā tavāsīd dhvajinī pradīptā; mahābhaye bhārata bhīmarūpā 24 tat saṃpradīptaṃ balam asmadīyaṃ; niśāmya pārthas tvaritās tathaiva sarveṣu sainyeṣu padātisaṃghān; acodayaṃs te 'tha cakruḥ pradīpān 25 gaje gaje sapta kṛtāḥ pradīpā; rathe rathe caiva daśa pradīpāḥ dvāv aśvapṛṣṭhe paripārśvato 'nye; dhvajeṣu cānye jaghaneṣu cānye 26 senāsu sarvāsu ca pārśvato 'nye; paścāt purastāc ca samantataś ca madhye tathānye jvalitāgnihastāḥ; senā dvaye 'pi sma narā viceruḥ 27 sarveṣu sainyeṣu padātisaṃghā; vyāmiśritā hastirathāśvavṛndaiḥ madhye tathānye jvalitāgnihastā; vyadīpayan pāṇḍusutasya senām 28 tena pradīptena tathā pradīptaṃ; balaṃ tad āsīd balavad balena bhāḥ kurvatā bhānumatā graheṇa; divākareṇāgnir ivābhitaptaḥ 29 tayoḥ prabhāḥ pṛthivīm antarikṣaṃ; sarvā vyatikramya diśaś ca vṛddhāḥ tena prakāśena bhṛśaṃ prakāśaṃ; babhūva teṣāṃ tava caiva sainyam 30 tena prakāśena divaṃ gamena; saṃbodhitā devagaṇāś ca rājan gandharvayakṣāsurasiddhasaṃghāḥ; samāgamann apsarasaś ca sarvāḥ 31 tad devagandharvasamākulaṃ ca; yakṣāsurendrāpsarasāṃ gaṇaiś ca hataiś ca vīrair divam āruhadbhir; āyodhanaṃ divyakalpaṃ babhūva 32 rathāśvanāgākula dīpadīptaṃ; saṃrabdha yodhāhata vidrutāśvam mahad balaṃ vyūḍharathāśvanāgaṃ; surāsuravyūha samaṃ babhūva 33 tac chakti saṃghākula caṇḍavātaṃ; mahārathābhraṃ rathavāji ghoṣam śastraughavarṣaṃ rudhirāmbudhāraṃ; niśi pravṛttaṃ naradeva yuddham 34 tasmin mahāgnipratimo mahātmā; saṃtāpayan pāṇḍavān vipramukhyaḥ gabhastibhir madhyagato yathārko; varṣātyaye tadvad abhūn narendra |